Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur'an Tercümesi'nde (TİEM 73) soyut adlar
Abstract nouns in the interlinear translation of the Qur'an in Karakhanid Turkish (TIEM 73)
- Tez No: 862895
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM YİĞİTOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Eskiden beri tercüme geleneğine sahip olan Türkler, özellikle dinî metinleri her zaman kendi dillerine çevirmeye önem vermişlerdir. Uygurlar döneminde Budist ve Manihaist metinlerin çevirisiyle başlayan tercüme faaliyetleri, Türklerin İslamiyet'e geçmesiyle de devam etmiştir. Uygurlar döneminde meydana getirilmeye başlanan dinî terminolojiye ait söz varlığı, ilk dönem İslamî metinlerde de görülmektedir. Bu çalışmada erken dönem Türk dili metinleri içerisinde yer alan Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur'an Tercümesi'ndeki (TİEM 73) soyut adlar üzerinde durulmuştur. Satır-arası çeviri yöntemiyle meydana getirilen eser, Eski Türk dilinin söz varlığını aydınlatması açısından önem arz etmektedir çünkü bu tür metinlerde kaynak dildeki sözcükler tercüme edilirken her zaman tam karşılığı verilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın kapsamını oluşturan TİEM 73'ün söz varlığı, soyut adların incelenmesi ile sınırlandırılmıştır. Bir dildeki soyut kavramların varlığı dilin ne kadar işlenmiş olduğu ile doğru orantılıdır. İlk Türkçe Kur'an tercümelerinden biri olduğu düşünülen TİEM 73'teki soyut kavramların fazlalığı, bizi bu ifadeler üzerinde çalışmaya yönlendirmiştir. Çalışmada ele alınan soyut adlarda da sınırlandırılmaya gidilmiştir. İncelenen soyut adların ilk kez TİEM 73'te tanıklanmış olmasına ve daha öncesinde Eski Türk dili metinlerinde yer alan ancak bu eserde yeni anlam/anlamlar kazanmış olmasına dikkat edilmiştir. İncelenen soyut adların morfolojik ve semantik analizi yapılmıştır. Çalışmanın ilk kısmında ele alınan soyut adların varlığı, diğer Kur'an tercümeleri (Karahanlı Türkçesi Kur'an Tercümesi - Rylands nüshası, Anonim Tefsir, Harezm Türkçesi Satır-Arası Kur'an Tercümesi - Hekimoğlu Ali Paşa nüshası, Satır-Arası Türkçe Farsça Tercümeli Kur'an Tercümesi - Özbekistan nüshası) ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Çalışmanın ikinci kısmında ilk kez bu eserde kaydedilen soyut adların türetildikleri ekler incelenmiştir. Bu bağlamda çalışmada ele alınan 221 soyut adın 190'ının ilk defa TİEM 73'te kaydedildiği, geri kalan 31 soyut adın ise TİEM 73'te yeni anlamlar kazandığı tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The translation of religious texts into their own language has always been important to Turks, who have a long tradition of translation. The translation effort, which began with the translation of Buddhist and Manichaean texts during the Uighur period, continued with the conversion of the Turks to Islam. The vocabulary of religious terminology that began to emerge during the Uighur period can also be found in early Islamic texts. This study focuses on the abstract nouns in the Interlinear Qur'anic Translation in Karakhanid Turkish (TIEM 73), which is one of the early Turkish language texts. The work, which was produced using the interlinear translation method, is important in terms of elucidating the vocabulary of the Old Turkic language, because in such texts, an attempt was always made to give the words in the source language their exact equivalents in the translation. The vocabulary of TIEM 73, which constitutes the scope of the study, is limited to the analysis of abstract nouns. The presence of abstract concepts in a language is directly proportional to the degree to which the language is cultivated. The abundance of abstract concepts in TIEM 73, which is assumed to be one of the first Turkish translations of the Qur'an, has encouraged us to study these expressions. The abstract nouns analysed in this study have also been narrowed down. Attention was paid to the fact that the abstract nouns analysed appeared for the first time in TIEM 73, or that they had previously appeared in Old Turk texts but had acquired a new meaning in TIEM 73. Morphological and semantic analyses of the studied abstract nouns were carried out. In the first part of the study, the vocabulary of the abstract nouns is presented in comparison with other Qur'anic translations (Qur'anic translation in Karakhanid Turkish - Rylands manuscript, Anonymous Tafseer, Interlinear Qur'anic translation in Khorezmian Turkish - Hekimoğlu Ali Pasha manuscript, Interlinear Turkish-Persian translation of the Qur'an - Uzbekistan manuscript). In the second part of the study, the affixes from which the words recorded for the first time in this work are derived were analysed. It was found that 190 of the 221 abstract nouns analysed in this study were recorded for the first time in TIEM 73, while the remaining 31 abstract nouns acquired new meanings in TIEM 73.
Benzer Tezler
- Karahanlı Türkçesi satır-arası Kur'an tercümesi (TİEM 73 1v-235v/2) giriş-inceleme-metin-dizin
An inter-linear translation of the Qur?an into Korakhanid Turkish (TİEM 73 1v-235v/2)
ABDULLAH KÖK
Doktora
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER
- Karahanlı Türkçesi Satır Arası Kur'an Tercümesi TİEM 73, giriş-metin-inceleme-analitik dizin
Karakhanid Turkish Interlinear Qoran Translation TİEM 74, introduction-text-analysis-analytical index
SUAT ÜNLÜ
Doktora
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. SEMA BARUTÇU ÖZÖNDER
- Kazakçanın dinî söz varlığı -tarihî karşılaştırmalı bir inceleme-
The religious vocabulary of Kazakh -a historical comparative review-
FULYA AKMAN
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Tarihî Türk dillerinde sözdizimsel değişimler: Sıfat işlevli yantümceler
Syntactic changes in historical Turkic languages: Relative clauses
HÜLYA UYSAL
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Harezm Türkçesi satır arası Kur'ân tercümesi grameri
A grammar of an interlinear translation of the Qur'an into Khawarazm Turkish
BÜŞRA AKKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUAT ÜNLÜ