Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde köken açıklamaları ve halk etimolojisi (V-VI. ciltler)
Etymological explanations and folk etymology at Evliya Çelebi's Seyahatname (Volume V-VI)
- Tez No: 864297
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞÜKRÜ HALUK AKALIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 186
Özet
Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde Osmanlı coğrafyasındaki topraklara ve komşu ülkelere yaptığı seyahatlerini aktarırken yerlerin, yapıların, kişilerin ve çeşitli kavramların adlarının kökenlerine dair bilgiler sunmaktadır. Bu tez çalışmasındaki amaç hem biçimsel özellikleri hem de içeriği bakımından zengin bir eser olan Seyahatname'nin V. ve VI. cildinde yer alan adların kökenine ilişkin bilgileri derlemek, halk etimolojilerini tasnif etmek, incelenen adları bilimsel kaynaklardan elde edilen verilerle mukayese ederek Evliya Çelebi'nin izlediği yöntemleri belirlemeye çalışmaktır. Tezde Arap harfli metin ile Kahraman, Dağlı ve Sezgin'in (2001)“Topkapı Saray Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini”ile Kahraman ve Dağlı'nın (2002)“Topkapı Saray Kütüphanesi Revan 1457 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini”çalışmaları esas alınmıştır. Derlenen veriler, adların türlerine ve bu adlar için yapılan köken açıklamalarındaki temellendirme biçimlerine göre üç grup olarak tasnif edilmiştir.“Köken Açıklamaları”bölümünde yer, yapı, kişi, coğrafi şekil, kavim ve sefer adları incelenirken adlandırmanın dayandığı kaynak baz alınarak kendi içerisinde ayrıca sınıflandırılmıştır. İkinci bölüm olan“Halk Etimolojileri”nde ise veriler Aksan'ın (1964) sınıflandırması esas alınarak incelenmiştir.“Çoklu Açıklamalar”olarak verilen son bölümde Evliya Çelebi'nin birden fazla açıklamalarda bulunduğu adlar incelenmiştir. Elde edilen verilerin sonucunda Seyahatname'de adların kökenlerine dair yapılan açıklamalarda gerçek bilgi aktarımına dayanan etimoloji örnekleri ile Evliya Çelebi'nin kendi hayal gücünü ve kendine has üslubunu yansıttığı halk etimolojisi örneklerinin bir arada görüldüğü ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
Evliya Çelebi provides information about the origins of the names of places, buildings, people and various concepts while narrating his travels to the lands in the Ottoman geography and neighboring countries in his Seyahatname. The aim of this thesis is to compile information on the origin of names in volumes V and VI of Seyahatname, which is a rich work in terms of both its formal features and content, to classify folk etymologies, to compare the names examined with the data obtained from scientific sources and to determine the methods followed by Evliya Çelebi. The thesis is based on the Arabic text and Kahraman, Dağlı and Sezgin's (2001)“Transcription and Index of Topkapı Palace Library Baghdad Manuscript No. 307”and Kahraman and Dağlı's (2002)“Transcription and Index of Topkapı Palace Library Revan Manuscript No. 1457”. The compiled data are classified into three groups according to the types of names and the way they are justified in the origin explanations for these names. In the“Origin Explanations”section, place, structure, person, geographical shape, tribe and expedition names are analyzed and classified separately on the basis of the source on which the naming is based. In the second section,“Folk Etymologies”, the data are analyzed based on Aksan's (1964) classification. In the last section,“Multiple Explanations”, the names for which Evliya Çelebi made more than one explanation are analyzed. As a result of the data obtained, it was revealed that in the explanations of the origins of names in Seyahatname, examples of etymology based on the transfer of real information and examples of folk etymology reflecting Evliya Çelebi's own imagination and unique style were seen together.
Benzer Tezler
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ne göre Anadolu'da yer adları
The Anatolian places names in the Seyahatname of Evliya Çelebi
SUAT ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. AHMET KARADOĞAN
- Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Kafkaslar
Caucasians in Evliya Celebi's Book of travels
NUR KARTALCI POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TarihHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUFAN GÜNDÜZ
- Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde geçen yiyecek adları üzerine bir dil incelemesi
A language study on the names of food in Evliya Çelebi's Seyahatname
ADEM KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GALİP GÜNER
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde folklorik unsurlar
Folkloric elements in Evliya Çelebi's Seyahatname (travel book)
OSMAN ŞENTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Halk Bilimi (Folklor)Niğde ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. FARUK ÇOLAK
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde organ adları
Organ names in Evliya Çelebi's travel book
MESUD BAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN ACAR