Environmental, economic and social sustainability of food chains based on life cycle approach and multi-criteria decision analysis applied to novel tomato products
Çok kriterli karar verme ve yaşam döngüsü yaklaşımına göre gıda zincirlerinin çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliğinin yenilikçi domates ürünlerinde değerlendirilmesi
- Tez No: 865837
- Danışmanlar: PROF. DR. HAMİ ALPAS, PROF. DR. HALİL MECİT ÖZTOP
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Gıda Mühendisliği, Food Engineering
- Anahtar Kelimeler: Çevresel sürdürülebilirlik, Ekonomik sürdürülebilirlik, Sosyal sürdürülebilirlik, Yenilikçi domates ürünleri, Çok kriterli karar verme (ÇKKV), Yaşam döngüsü analizi (YDA), Environmental sustainability, Economic sustainability, Social sustainability, Novel tomato products, Multi-criteria decision analysis (MCDA), Life cycle assessment (LCA)
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Yer Sistem Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
Tarımsal sistemlerin ve gıda değer zincirlerinin dünya üzerindeki etkilerini azaltacak şekilde tasarlanması öncelikli bir konudur. Bu çalışmada, yenilikçi ve kurutulmuş altı domates ürününün (rubisco proteinli ve tepsili kurutucuda kurutulmuş domates pestili-1; bezelye proteinli ve tepsili kurutucuda kurutulmuş domates pestili-2, rubisco proteinli ve vakumlu mikrodalga kurutucuda kurutulmuş domates bar-1; bezelye proteinli ve vakumlu mikrodalga kurutucuda kurutulmuş domates bar-2, rubisco proteinli ve konveksiyonel kurutucuda kurutulmuş domates bar-3 ve bezelye proteinli ve konveksiyonel kurutucuda kurutulmuş domates bar-4) çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlarda sürdürülebilirliği değerlendirilmiştir. Bu çalışmada çevresel sürdürülebilirliği belirlemek için Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDA) metodu kullanılmıştır. Ekonomik sürdürülebilirliğin değerlendirmesinde kullanılan yaşam döngüsü maliyetlendirme yöntemi global ekonomik konular da dahil edilerek YDA bazlı olacak şekilde geliştirilmiştir. Sosyal boyutta sürdürülebilirlik değerlendirmesi daha önce yapılan çalışmalarda gıda ürünlerine önemli sayıda konu olmamıştır. Bu araştırmada, sosyal etkileri değerlendirmek için sosyal YDA kullanılarak mikro-ürüne özgü kriterler ve makro düzeydeki kriterlerden oluşan hibrit bir model geliştirilmiş ve yenilikçi domates ürünlerinin sürdürülebilirlik analizi yapılmıştır. Çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlarda sürdürülebilirlik değerlendirmesi tarladan markete yaşam döngüsü ile sınırlandırılmıştır. Etki kriterlerinin ve kilit paydaşların önem derecesini belirlemek için Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ile anket yapılmıştır. İdeal Çözüme Benzerliğe Göre Tercih Sıralama (TOPSIS) ve Basit Toplamlı Ağırlıklandırma (SAW) çok kriterli karar verme (ÇKKV) teknikleri, riskler ve faydalar nedeniyle karar alınması zorlaşan gıda bilimi alanındaki sürdürülebilirlik değerlendirmesi modelinin çözümünde kullanılmıştır. Sonuçlar, ürünlerin sürdürülebilirlik puanlarını ve iyileştirmeleri için önemli noktaları göstermiştir. Yeni domates ürünlerinin sürdürülebilirlik sıralamasını ürüne özgü kriterler (duyusal kalite, besin içeriği ve sürdürülebilirliğe fayda sağlayan teknolojik kriterler) etkilemiştir. Ürün zenginleştirme ve tekstüre etmenin seçilen kurutma yöntemi kadar sürdürülebilirlik puanını etkilediği sonucuna varılmıştır. En yüksek çevresel risk rubisco ve zeytin tozu üretimine yönelik hammadde üretim aşamalarında tespit edilmiştir. Tepsili kurutucunun maliyeti, vakumlu mikrodalga veya geleneksel kurutucularla karşılaştırıldığında ekonomik olmasa da, ekonomik refah üretimi ve işgücü verimliliği etki kategorilerinin bezelye proteinli pestil ürünlerinde en iyi olduğu belirlenmiştir. Bar ürünlerinde, rubisco protein ve geleneksel kurutucuyla kurutulmuş ürün en yüksek ekonomik sürdürülebilirlik puanına sahiptir. Sonuçlar, satın alma ortaklarının bölgesel etkilerini ortaya çıkarmıştır. Bezelye proteinin üretildiği bölgesel kaynaklı sosyal riskler oluşturduğu belirlenmiştir. Önerilen model, gıda ürünlerini ölçmeyi ve iyileştirmeyi planlayan şirketler için bir model olabilir. Ayrıca, Akdeniz diyetinin anahtar bir bileşeni olan domates ürünleri sağlıklı ürün çeşitliliğine katkıda bulunabilir.
Özet (Çeviri)
Designing agricultural systems and food value chains to reduce their impact on the world is a priority. This study evaluates the environmental, economic and social sustainability of six novel dried tomato products, namely, tomato leather product-1 with rubisco protein and tray dryer, tomato leather product-2 with pea protein and tray dryer, tomato bar product-1 with rubisco protein and MW vacuum dryer, tomato bar product-2 with pea protein and MW vacuum dryer, tomato bar product-3 product with rubisco and conventional dryer, and tomato bar product-4 product with pea protein and conventional dryer. Life cycle assessment (LCA) was used to assess environmental sustainability. With respect to economic sustainability, this research has extended the life cycle costing (LCC) approach by including economic aspects. Social impacts, which have not been studied much on food products, were also analyzed using social LCA by developing a hybrid model consisting of micro or product-specific criteria and global criteria at the macro level. The system under assessment for the environmental, economic, and social pillars was bounded throughout the cradle-to-market life cycle. The analytic hierarchy process (AHP) survey determined the degree of importance of the criteria and key stakeholders in the sustainability assessment model. The multi-criteria decision analysis (MCDA) methods of TOPSIS (Technique for order by preference by similarity to ideal solution) and SAW (Simple additive weighting) were used to solve the trade-offs between risks and benefits in sustainability decisions of tomato products in the food science field. The results provided hotspots for the revision of the tomato products and the sustainability scores. In fact, the sustainability rankings were changed by the addition of the product-specific criteria (sensory quality, nutrient content and research outputs). Product enrichment and texturization were found to impact the overall sustainability scores as much as the selected drying method. The greatest environmental risks were at the raw material production stages for rubisco and olive powder production. Although the cost of a tray dryer is not economical compared to the MW vacuum dryer and conventional dryer, the economic prosperity generation and labor productivity impact categories were determined to be best for leather products with pea protein. Among the bar products, rubisco protein with a conventional dryer has the greatest economic sustainability score. The results reveal the regional impacts of purchasing stakeholders of raw materials. Purchasing pea protein was determined responsible for major social risks. This three dimensional sustainability framework with sustainability score can be a model for companies planning to measure and improve their food products. In addition, as a key component of the Mediterranean Diet, novel tomato products may contribute to the growing popularity of healthy diets.
Benzer Tezler
- Gıda tedarik zincirinde sürdürülebilirlik performansı değerlendirmesi
Sustainability performance evaluation in the food supply chain
BİNNUR GÜRÜL
Doktora
Türkçe
2021
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK YILMAZ
DR. ÖĞR. ÜYESİ SİNEM BÜYÜKSAATÇI KİRİŞ
- Sürdürülebilir tedarik zinciri performansının değerlendirilmesinde SCOR modelinin incelenmesi
An analysis of the SCOR model in evaluating sustainable supply chain performance
CEYDA ÇALIŞIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mühendislik Bilimleriİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİLAY ÇELEBİ GONIDIS
- Farklılaştırılmış kısa gıda tedarik zincirlerinin gıda sistemlerinin sürdürülebilirliğine etkisinin analizi
Analysis of the impact of differentiated short food supply chains on the sustainability of food systems
ABDOU-GAFAROU ABDOULAYE BAMOI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ZiraatIsparta Uygulamalı Bilimler ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA HANDAN GİRAY
- A framework for performance measurement in food supply chain sustainability
Gıda tedarik zinciri sürdürülebilirliğinde performans ölçümü için bir çerçeve
OURANIA ARETA
- Evaluation of sustainable supply chain performance indicators in agri-retail sector: A case study in agricultural stores
Tarım-perakende sektöründe sürdürülebilir tedarik zinciri performans göstergelerinin değerlendirilmesi: Tarım mağazalarında bir örnek inceleme
MURAT ÜLGÜ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mühendislik BilimleriYaşar ÜniversitesiLojistik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YEŞİM DENİZ ÖZKAN ÖZEN