Atebât-ı Âliye örneği üzerinden Osmanlı İmparatorluğu'nda Şia kaygısı: Propaganda, tedbir ve ideoloji (1796-1914)
Shiite concerns in the Ottoman Empire in the case of Atebat-i Âliya: Propaganda, precaution and ideology (1796-1914)
- Tez No: 869510
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULLAH EKİNCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı, İran, Irak, Sünnî, Şiî, Ottoman, Iran, Iraq, Sunnism, Shiite
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 238
Özet
Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş evresinde Heterodoks gruplar ve sınır bölgelerinde yaşayan farklı dinî nüfus toplulukları vardı. Medreselerin açılması ve ulemanın sayısının artmasıyla İmparatorluk halk İslâm'ından medrese temelli İslâm'a yöneldi. Merkezdeki Sünnî otoriterleşmenin artmasıyla merkez ve çevre arasındaki sosyokültürel farklılaşmalar da derinleşti. Bu durumdan İmparatorluğun doğusunda yer alan Safevî Devleti (1501-1736) faydalandı. Anadolu'dan bazı Türkmen grupları Safevîler'e katıldı. Safevîler'in 16.yüzyılın başında Şiîliği resmî devlet mezhebi hâline getirmeleri Osmanlı Sünnîliği'ni de kristalize etti. İki devlet arasında İslâm'ın yegâne hamisi olma ve evrensel imparatorluk imajı yaratma gayesiyle çetin mücadeleler yaşandı. Bu durum, onların toplumlarını şekillendirmedeki vaziyet alışlarına, kullandıkları meşruluk söylemlerine ve mezhep istikrarlarına da etki etti. Safevîler, Afganlar tarafından 1722'de ağır bir yenilgiye uğratılana kadar mezhepsel mücadelelerini devam ettirdiler. Bundan sonraki süreçte Sünnîlik ve Şiîlik tartışmaları I. Mahmud (1730-1754) ve Nadir Şah (1736-1747) arasında uzunca bir süre müzakere edildi. Ancak, Şiîlik, Ehl-i Sünnet mezhebi olarak kabul edilmedi. Uzun bir süre gündemde yer almayan Sünnîlik-Şiîlik çatışmaları 19. yüzyılın başından itibaren Şiî ulemanın bir misyon olarak Atebât-ı Âliye'de (Necef, Kerbelâ, Kâzımiyye ve Sâmerrâ) konumlanması ve Kaçar Hanedanlığı'nın (1796-1925) İran'ın başına geçmesi ile yeniden başladı. Bu çalışmada, 19. yüzyılda yaşanan Sünnî- Şiî ihtilafı ile ortaya çıkan mezhepsel nüfuz mücadelesindeki zıtlaşmalar Atebât üzerinden incelenecektir. Araştırma, kronolojik olarak Kaçar Devleti'nin kurulmasından I. Dünya Savaşı'na uzanan dönemi kapsamaktadır. Bu süreçteki Sünnîlik ve Şiîlik ihtilafına Osmanlı İmparatorluğu'nun politikaları üzerinden bakılmaktadır. İran, İngiltere, Rusya ve Hindistan Avaz Krallığı'nın söz konusu ihtilafa etkisi irdelenmektedir. Araştırmada, Nadir Şah ile yaşanan müzakere sürecinden sonra Osmanlı ve İran arasında Şiîliğin neden 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı devlet adamlarının raporlarına yansımaya başladığı sorgulanmaktadır. Bunu incelerken başlangıç itibariyle Nadir Şah sonrası süreçte Şiî ulemaya ve Kaçar Devleti'ne de değinilmektedir. Atebât'ta yapılan definler, yas törenleri, ziyaretler ve ritüeller üzerinden inşa edilen varlık mücadelesinin, geçmişle muhataplığı ve Şiîliğin yükselişine etkisi sorgulanmaktadır. Netice itibariyle bu tez, Atebât'ta Şiîliğin yayılmasının birdenbire olmadığını, iktisadî ve toplumsal koşulların da buna yön verdiğini iddia etmektedir ve 19.yüzyıl Osmanlı-İran ilişkileri nezdinde mezhep temelli tarih çalışmalarına katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
In the establishment phase of the Ottoman Empire, there were heterodox groups and different religious populations living in the border regions. With the opening of madrasahs and the increase in the number of ulama, the Empire turned from popular Islam to madrasah-based Islam. The increase of Sunni authoritarianism in the center, and the socio-cultural differentiation between the center and the periphery also deepened. The Safavid State (1501-1736), located in the east of the Empire, took advantage of this situation. Some Turkmen groups from Anatolia joined the Safavids. The Safavids made Shi'ism the official state sect at the beginning of the 16th century, which also crystallized the Ottoman Sunnism. Fierce struggles took place between the two states to become the sole protectors of Islam and to create an image of a universal empire. This situation also affected their position in shaping their societies, the legitimacy discourses they used and their sectarian stability.The Safavids continued their sectarian struggle until they were severely defeated by the Afghans in 1722. In the following period, Sunnism and Shiism debates were discussed for a long time between Mahmud I (1730-1754) and Nadir Shah (1736-1747). However, Shi'ism was not accepted as a sect of Ahl al-Sunnah. Sunni-Shiite conflicts, which were not on the agenda for a long time, started again from the beginning of the 19th century when the Shiite ulema settled in Atebât-ı Âliye (Najaf, Karbala, Kazimiyya, and Samerra) as a mission and the Qajar Dynasty (1796-1925) became the head of Iran. This study examines the Sunni-Shiite conflict of the 19th century through the conflicts in the sectarian influence struggle over Atebat. Chronologically, from the establishment of the Qajars to the First World War, it focuses on the conflict between Sunnism and Shi'ism through the policies of the Ottoman Empire. In the research, it is questioned why Shi'ism started to be reflected in the reports of Ottoman statesmen in the second half of the 19th century, after the negotiation process with Nadir Shah. While examining this, it initially focuses on the Shiite ulama and the Qajar State in the post-Nadir Shah period. The struggle for existence, built on burials, mourning ceremonies, visits, and rituals in Atebat, is questioned as to its relation to the past and its effect on the rise of Shiism. As a result, this thesis claims that the spread of Shiism in Atebat did not happen all of a sudden and that economic and social conditions also shaped it. It also aims to contribute to sectarian-based history studies in 19th century Ottoman-Iranian relations.
Benzer Tezler
- Sultan II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı-İran ilişkilerinde Atabat-ı Aliyat (Samerra,Kerbela,Kazımmiye,Necef)
The role of Atabat-i Aliyat in Ottoman-iran relations under Sultan II. Abdulhamid (Samerra, Kerbela, Kazımmiye, Necef)
RASOOL ARABKHANİ
- 1824-1908 tarihli İran Ahkâm Defteri: Tüccarlar, şehbenderler ve ziyaretçiler
Iran ahkâm defteri (İranian Judgment Book) dated 1824 1908: Merchants, consoles and visitors
İBRAHİM KÜRELİ
- Katıhal reaksiyon yöntemi ile üretilen Co katkılı polikristal YBCO-358 süperiletkenlerinin yapısal, elektriksel ve mekanik özelliklerinin incelenmesi
Investigation of structural, electrical and mechanical properties of Co doped YBCO-358 polycrystalline superconductors produced by solid state reaction method
RYAD ALHADI MOHAMED AREBAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Fizik ve Fizik MühendisliğiKastamonu ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZGÜR ÖZTÜRK
- 19.yüzyıl seyyahlarının gözüyle Birecik
Başlık çevirisi yok
HATİCE ABDULLAH AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihMardin Artuklu Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESRA DOĞAN TURAY
- Kaçarlar Dönemi Seyahatnâme yazarlarından Sekine Sultan ve Mihrimah Hanım'ın hac seyahatnâmeleri
The pilgrimage travel book of Sekine Sultan and Mihrimah Hanım who are among the travel book writers of Qajar Period
FATMA BATKİTAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLLER NUHOĞLU