Kutbüddin er-Râzî ve Cemâleddin el-Aksarâyî arasında Hakemlik: El-Keşşâf literatüründe Abdülkerim b. Abdülcebbâr'ın Kur'ân ilimleri çerçevesindeki muhakemeleri
Arbitration between Qutb al-Dīn al-Rāzī and Jamāl al-Dīn al-Aksarāyī: The judgments of Abd al-Karīm bin Abd al-Jabbār within the framework of Qur'anic sciences in the literature of al-Kashshaf
- Tez No: 870517
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET TAHA BOYALIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: al-Kashshāf Literature, al-Zamakhsharī, Qutb al-Dīn al-Rāzī, Jamāl al-Dīn al-Aksarāyī, Abd al-Karīm bin Abd al-Jabbār, al-Muhākamāt, ulūm al-Qur'ān
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tefsir Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 153
Özet
Telif edildiği günden itibaren el-Keşşâf metni üzerine çeşitli açılardan birçok eser kaleme alınmıştır. Bu şekilde tefsir tarihinde“el-Keşşâf Literatürü”denilen bir yazım geleneği oluşmuştur. Zemahşerî (ö. 538/1144) el-Keşşâf metnini kaleme aldıktan yaklaşık iki asır sonra Kutbüddin er-Râzî (ö. 766/1365) el-Keşşâf'ı şerh etmek üzere Şerhu müşkilâti'l-Keşşâf adlı eserini telif etmiştir. Kutbüddin er-Râzî'nin çağdaşı kabul edilebilecek olan Cemâleddin el-Aksarâyî (ö. 791/1388), çeşitli disiplinler doğrultusunda şârih Râzî'ye itirazlarda bulunmuş ve bu itirazlarını el-İ'tirâzât adlı eserinde derlemiştir. Daha sonra Abdülkerim b. Abdülcebbâr (ö. 831/1427 [?]) ise şârih Râzî ve itirazcı Aksarâyî arasında hakemlik yapmak üzere el-Muhâkemât adlı eserini kaleme almıştır. İki ana bölümden oluşan bu tezin ilk bölümünde öncelikle İbn Abdülcebbâr'ın hayat hikayesine ve çalışmalarına değinilmiş, ardından el-Muhâkemât'ın muhtevasını şekillendiren el-Keşşâf, Şerhu müşkilâti'l-Keşşâf ve el-İ'tirâzât adlı eserler el-Muhâkemât ile ilişkilendirilerek kısaca tanıtılmıştır. Daha sonra el-Muhâkemât'ın genel özellikleri, kaynakları, yöntemi, literatürdeki yeri ve yazma nüshaları incelenmiştir. Tezin ikinci bölümünde ise el-Muhâkemât'ta yer alan ulûmu'l-Kur'ân muhakemeleri incelenmiştir. Sırasıyla Zemahşerî, Râzi, Aksarâyî ve İbn Abdülcebbâr'ın tartışmadaki yerleri sunulmuştur. Sonuçta el-Muhâkemât'ın, Aksarâyî'ye yönelik bir reddiye niteliğinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen muhakemeler neticesinde müelliflerin, ulûmu'l-Kur'ân'a dair tartışmaları derinleştirerek tefsir literatürüne katkı sağladıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimler: el-Keşşâf literatürü, Zemahşerî, Kutbüddin er-Râzî, Aksarâyî, Abdülkerim b. Abdülcebbâr, el-Muhâkemât, Kur'ân ilimleri.
Özet (Çeviri)
Since it was written, many works have been produced from various perspectives on the text of al-Kashshāf, thus giving rise to a sub-genre of exegesis history called“The al-Kashshāf Literature”. Approximately two centuries after al-Zamakhsharī (d. 538/1144) wrote the text of al-Kashshāf, Qutb al-Dīn al-Rāzī (d. 766/1365) wrote his work titled Sharh al-mushkilât al-Kashshāf to explain al-Kashshāf. Jamāl al-Dīn al-Aksarāyī (d. 791/1388), who can be considered a contemporary of Qutb al-Dīn al-Rāzī, raised objections to Rāzī's commentary from various disciplinary perspectives and compiled these objections in his work titled al-I'tirāzāt. Afterwards, Abd al-Karīm bin Abd al-Jabbār (d. 831/1427 [?]) wrote his work titled al-Muhākamāt to serve as an arbitrator among the commentator Rāzī, and the objector Aksarāyī. In the first part of this thesis, which consists of two main sections, the life story and works of Abd al-Jabbār are discussed first, followed by a brief introduction of the works al-Kashshāf, Sharh al-mushkilât al-Kashshāf, and al-I'tirāzāt, which shape the content of al-Muhākamāt, in relation to al-Muhākamāt. Later, the general characteristics, sources, methodology, place in the literature, and manuscript copies of al-Muhākamāt have been examined. In the second section of the thesis, the ulūm al-Qur'ān (sciences of the Qur'ān) included in al-Muhākamāt have been examined. The positions of al-Zamakhsharī, al-Rāzī, al-Aksarāyī, and Ibn Abd al-Jabbār in the debate were presented sequentially. In the end, it was concluded that al-Muhākamāt primarily served as a refutation directed at al-Aksarāyī. Furthermore, as a result of the examined debates, it was determined that the authors contributed to the tafsir literature by deepening the discussions on the ulūm al-Qur'ān.
Benzer Tezler
- İbn Sînâ sonrası İslam felsefesinde cisim teorisi: Hikmetü'l-'Ayn ve şerhleri çerçevesinde
The theory of body in Islamic philosophy after Ibn Sīnā: In the context of Hikmat al-'Ayn and its commentaries
MEHMET SAMİ BAGA
Doktora
Türkçe
2018
Felsefeİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER MAHİR ALPER
- İslâm medeniyeti'nde 18. yüzyıla kadar ilimlerin sınıflandırılması eserlerinde matematiğin konumu
The position of mathematics in the categorization of sciences till 18th century in Islamic civilisation
ECEM ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
FelsefeÇankırı Karatekin ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE KÖKCÜ
- Kâdî Mîr Meybudî'nin mantık görüşleri
Qadi Mir Al-Maybudi on logic
ADEM EVMEŞ
Doktora
Türkçe
2020
DinErciyes ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET KAMİL CİHAN
- Molla Muhammed Bakır Kürdistânî'nin önerme anlayışı
Başlık çevirisi yok
GÜLİSTAN GÜVENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeDicle ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECMİ DERİN