Başkurtça'da haber kipleri ve zaman kaymaları
Message models and time changes in Başkurtca
- Tez No: 87482
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. YUSUF AVCI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 105
Özet
ÖZET Bildirme kipleri gerçek hareketleri haber veren kalıplardır. Koşuyor, koşacak, koştu, koşar gibi... Haber kiplerinin içinde zaman vardır. Dolayısıyla bildirme kipleri hem haber, hem zaman ifade ederler.Kiplerde çekim ekleri şekil olarak haber, bildirme; zaman olarak ta beş zaman ifade ederler. Bu kipler beş tanedir. 1. Öğrenilen geçmiş zaman, 2. Görülen Geçmiş zaman, 3. Gelecek zaman, 4. Şimdiki zaman, 5. Geniş zaman Başkurt Türkçesinde ihtiyaca cevap veren dört temel zaman vardır. Bunlardan Gelecek zaman kipi, belirsiz durumlar, kastinde geniş zaman, karşılar.Böylece Türkiye Türkçesinde olduğu gibi beş temel zaman kullanımda geçerliliğini korur. Türkiye Türkçesinde ; öğrenilen geçmiş zaman eki - mış, miş 'tir. Bu ek Başkurt Türkçesinde -ğan, -kan, ekleriyle görülür. Bunun yanında ekleri -di, -di, -ti, -ti olan görülen geçmiş zaman kipi, Başkurt Türkçesinde -m,-ni, -ti, -ti,-zı, -zi, ile, şimdiki zaman kip eki -yor, -a, -â, -y ile; gelecek zaman kip eki -ecek, -acak, -asak, -âsâk ile; ve geniş zaman eki olan -r, -ar ekleri ise -r, -ar, -er ile gösterilir.“Türkçede,bir haber kipinin başka bir haber kipinin yerine kullanılmasına zaman kayması denir. Bu olaya dilek kiplerinde rastlanmaz.. Eylemin kılış özellikleriyle zaman arasında bir anlam ilgisi vardır.”.(*) Bu kiplerde Türkiye Türkçesinde olduğu gibi hemen her kip diğer bir zamanı kastederek anlam kaymasına neden olabilir ve farklı fonksiyonları anlatabilir. Zamanlar kendi anlamları dışında farklı kapsam ve fonksiyonlarda kullanılabilirler. Bazen buna anlam kaymaları (Aspekt) adı da verilebilir ama bu olay“kılmış”terimini ilgilendirdiği için buna zaman kaymaları açısından (*) CEREN.Celâl :“Fiilde Zaman ve anlam kayması”, Tömer, Haziran 1995,s- 27bakmak ve adlandırmak gerekir. (Yaman 1990:45) Örneğin,“Konferans üyeleri akşama geliyor.”cümlesinde olduğu gibi kastedilen anlam,“Konferans üyeleri akşama gelecek.”ifadesinin kendisidir. Bu durumda her dilde olduğu gibi Başkurt Türkçesinde de zaman kaymaları çok sık kullanılmakla birlikte kip ekinin fonksiyon olarak farklı bir kip ekini kastetmesi ve bunu ifade etmesi görülmektedir. Örneğin; -a, -â, -y kip eklerinin ifade ettiği şimdiki zaman eklerinin, geniş zaman ve gelecek zamanın ifadesinde kullanıldığı görülmektedir. Biz buna“görev genişlemesi”adım vermek istiyoruz. Ancak bu kullanımlar sık değildir. Bunun yanında hemen her kip, diğer bir kip ifadesini de ihtiva etmekte yani zaman kaymalarına rastlanmaktadır. Bunların yanında Başkurt Türkçesinde bütün kiplerde, gramer olarak (istisnai durumlar dışında) ünlü ve ünsüz uyumları mevcuttur. Örnek : Köt-tö-m ( Ses benzeşmesi + Ünlü uyumu ) gibi... Türkiye Türkçesi ile Başkurt Türkçesi arasında Zaman kaymaları açısından karşılaştırma yapıldığında arada pek önemli bir fark olmadığı görülür.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Sırat-ı Müstakim dergisine göre Rusya müslümanları
The muslims of Russia according to the Sirat-i Mustakim magazine
SİNAN ŞAHİN
- Sovyetlerin ilk döneminde Rusya Müslümanlarının dini dergisi: İslam Mecellesi (1924-1928)
Russian Muslims in the first period of the Soviets religious magazine: Islam Mecellesi (1924-1928)
HAYRUNNİSA HACER BIYIKLIOĞLU
- Masallar adlı metin esasında Başkurt Türkçesinde fiil
Verb in Baskurt Turkish on the base of the text 'the stories?
MÜZEKKÂ BAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DilbilimTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÇAĞRI ÖZDARENDELİ
- Başkurt Türkçesi söz varlığı
Lexicological study of Bashkir Language
MURAT ÖZŞAHİN
Doktora
Türkçe
2011
DilbilimEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖNER
- Kırgızcada isim-fiil cümleleri ve Türkiye Türkçesindeki karşılıkları
Noun clauses in Kyrgyz and counterparts in Turkish
CUMA BOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM AHMET AYDEMİR