Reaktif ve proaktif anne duyarlılığı ile olumlu sosyal davranışlar arasındaki ilişkileri açıklayan faktörlerin incelenmesi
The investigation of the factors that explain the relationship between reactive and proactive maternal sensitivity and prosocial behaviors
- Tez No: 875407
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEHRA UÇANOK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
Araştırmanın temel amacı, okul öncesi dönemde çocuğa sahip annelerin reaktif ve proaktif duyarlılık eğilimlerini açıklayan faktörleri (anneye ve çocuğa ait) incelemek; bunun yanı sıra reaktif ve proaktif anne duyarlılığı ile çocuğun olumlu sosyal davranış türleri arasındaki ilişkileri aracı ve düzenleyici etkiler çerçevesinde değerlendirmektir. Bu kapsamda çocuğun duygu anlama becerisinin aracı rolü; çocuğun cinsiyeti ve mizacının düzenleyici rolü araştırılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda ilk olarak, ön çalışma kapsamında anne bildirimine dayalı Reaktif ve Proaktif Anne Duyarlılığı Ölçeği geliştirilmiş ve psikometrik özellikleri sınanmıştır. Ön çalışma, 3 ile 6 yaş aralığında çocuğu olan 292 anne (Ort.yaş = 35.13, S = 4.70) ile yürütülmüştür. Elde edilen bulgular, Reaktif ve Proaktif Anne Duyarlılığı Ölçeğinin 16 madde ve 2 alt boyuttan oluştuğunu; geçerli ve güvenilir psikometrik özelliklere sahip olduğunu ortaya koymuştur. Ana çalışmanın örneklemini 280 anne (Ort.yaş = 34.18, S = 4.88) ve çocuğu (Ort.yaş = 55.26 ay, S = 10.57, %54.6'sı kız) oluşturmuştur. Tüm ölçümler annelerden alınan öz bildirimler kullanılarak değerlendirildi. Yalnızca çocuğun duygu anlama becerisi araştırmacı tarafından uygulanan bir görev kullanılarak değerlendirilmiştir. Ana çalışmanın bulguları, ailedeki çocuk sayısının, annenin özerk benlik kurgusunun, zihinsel durumlara ilgi ve merakının ve çocuğun sosyal mizacının reaktif duyarlılığı pozitif yönde yordadığını göstermiştir. Buna karşın, ailedeki çocuk sayısı, annenin ilişkisel benlik kurgusu, zihinsel durumlar hakkındaki kesinliği, zihinsel durumlara ilgi ve merakı ve çocuğun duygusal mizacı proaktif duyarlılığı pozitif yönde, annenin eğitim düzeyi ve özerk benlik kurgusu ise negatif yönde yordamıştır. Elde edilen bulgulara göre, annenin reaktif ve proaktif duyarlılık eğilimleri yardım etme ve rahatlatmayı doğrudan yordamıştır. Ancak annenin reaktif ve proaktif duyarlılık eğilimleri, paylaşma davranışını çocuğun duygu anlama becerisi üzerinden dolaylı olarak yordamıştır. Ayrıca çocuğun mizacı ve cinsiyeti, reaktif ve proaktif anne duyarlılığı ile çocuğun olumlu sosyal davranışları arasındaki ilişkide düzenleyici rol oynamıştır. Elde edilen bulgulara göre, çocuğun hareketli ya da sosyal mizaç özelliğini daha fazla sergilemesi reaktif duyarlılığın; duygusal mizaç özelliğini daha fazla sergilemesi ise proaktif duyarlılığın olumlu sosyal davranışlar üzerindeki etkisini düzenlemiştir. Son olarak, kız çocukları için sergilenen reaktif duyarlılık eğilimleri, erkek çocuklar için sergilenen proaktif duyarlılık eğilimleri olumlu sosyal davranışları artırmıştır.
Özet (Çeviri)
The main aim of the study is to examine the factors (related to both the mother and the child) that explain the reactive and proactive sensitivity tendencies of mothers with preschool-aged children. Additionally, the study aims to assess the relationships between reactive and proactive maternal sensitivity and the child's prosocial behavior within the framework of mediation and moderation effects. Specifically, the mediating role of the child's emotion understanding skills and the moderating roles of the child's gender and temperament. In line with the study's objectives, the Reactive and Proactive Maternal Sensitivity Scale, based on maternal reports, was first developed and its psychometric properties were tested in a preliminary study. The preliminary study was conducted with 292 mothers (M= 35.13, SD = 4.70) with children aged between 3 and 6 years. The results of the preliminary study revealed that the Reactive and Proactive Maternal Sensitivity Scale, consisting of 16 items and 2 sub-dimensions, has valid and reliable psychometric properties. A total of 280 mothers (M = 34.18, SD = 4.88) and their children (M = 55.26, SD = 10.57, 54.6% girls) participated in the main study. All measurements were evaluated by using self-report obtained from mothers. Only child's emotional understanding was evaluated by using a task that implemented by researcher. The findings showed number of children, mother's autonomous self-construal, mother's interest and curiosity in mental states, and child's social temperament positively predicted reactive sensitivity. On the other hand, number of children, mother's relational self-construal, mother's certainty about mental states, interest and curiosity in mental states, and child's emotional temperament positively predicted proactive sensitivity, whereas mother's educational level and autonomous self-construal negatively predicted it. The mother's reactive and proactive sensitivity directly predicted helping and comforting. Sensitivity tendencies did not predict sharing directly, but indirectly through the child's emotions understanding. The child's tendency to exhibit higher levels of active or social temperament moderated the effect of reactive sensitivity on prosocial behaviors, while the tendency to display higher levels of emotional temperament moderated the influence of proactive sensitivity on prosocial behaviors. Finally, reactive sensitivity for girls and proactive sensitivity for boys were associated with an increase in prosocial behaviors.
Benzer Tezler
- Çocuklarda olumlu sosyal davranışın yordayıcıları olarak ahlaki muhakeme, ahlaki duygu ve ebeveyn davranışları
Moral reasoning, moral emotion and parenting behaviors as the predictors of prosocial behavior in children
GAMZE ER VARGÜN
- Ergenlikte reaktif-proaktif saldırganlık, empati ve çocuk yetiştirme stilleri
The relationships between reactive–proactive aggression, empathy and parenting styles in adolescence
GAMZE ER
- Ergenlerde bağlanma, şiddete maruz kalma yaşantıları ile saldırganlık arasındaki ilişkide bilişsel esnekliğin doğrudan ve dolaylı rolü
The direct and indirect roles of cognitive flexibility on the relationship among adolescents' attachment, exposure to violence and aggression
HÜLYA KUTLU SAMET
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
PsikolojiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RAŞİT AVCI
- Ortaokul öğrencilerinde reaktif-proaktif saldırganlık ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi
Investigating the relationship between reactive-proactive aggression and problem solving skills in middle school students
TUĞBA GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASLI UZ BAŞ
- Türkiye'de ekonomi haberciliğinde reaktif habercilik anlayışından proaktif habercilik anlayışına geçiş
Transition from reactive journalism to proactive journalism in business journalism in Turkey
SEVDA YILMAZ YAYLA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
GazetecilikMarmara ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE KOYUNCU