Kent, mekan ve duygulanımsal atmosfer: Samsun'da bir sahil parkı etnografisi
City, space and affective atmosphere: An ethnography of a coastal park in Samsun
- Tez No: 877983
- Danışmanlar: PROF. DR. YILDIRIM ŞENTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: public place, space, atmosphere, rhythm, coast, ethnography
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Sosyoloji ve Metadoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 269
Özet
Bu tez Samsun'un Atakum Sahili'nde gerçekleştirilen etnografik bir saha çalışmasına dayanmaktadır. Bu saha çalışması kent mekânında yer ve duygu arasındaki ilişkinin işleyişine ve bu ilişkiye işaret eden duygulanımsal atmosfer kavramına odaklanmaktadır. Çalışma yerin duygulanımsal niteliği olarak atmosferi mekandaki hareketliliği kısıtlayan ya da ferahlatan bir güç olarak ele almakta ve bu gücün kentsel kamusal mekanlarda nasıl planlandığını, yaşandığını ve sahiplenildiğini araştırmaktadır. Atakum Sahili'nin yakın zamanlı hikayesi atmosferin mekansal düzenlemelerde giderek daha fazla dikkate alınan bir unsur olmasına örnek oluşturur. Sahilin dönüşümü Samsun'un önemli kentleşme dönemeçlerinden izler taşır. Samsun 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bir tütün ve liman kenti olarak büyümüş; ancak 1980 sonrası artan özelleştirme dalgası kentte önemli geçim kaynaklarının kaybına, kent ekonomisinde ciddi bir gerilemeye sebep olmuştur. Atakum ilçesi, uzun süre iç kesimlerinde tütün tarımı yapılan köylerden ve kıyısında yazlıklardan ibaret bir sayfiyeyken 1990'dan itibaren şehrin yeni kentleşme yeri arayışları etrafından dönüşmeye başlar. Bu yıllarda kentin kalkınma ajandasına hâkim olan yeni sermaye mekanları arayışı da ilçenin sahil şeridindeki mekânsal dönüşümü de tetikler. Büyükşehir belediyesinin başlattığı sahil düzenleme çalışmaları, ilk etapta kent kamusallığını canlandırmaktan ziyade turizm mekanlarına egemen (duyusal) estetik ve (duygulanımsal) atmosferi yaratmayı hedefler. Sahildeki dönüşüm planlandığı gibi uluslararası çapta bir turistik ilgi uyandırmakta başarılı olmaz, fakat kent içinde önemli bir yankı uyandırır ve kısa sürede kent sakinlerinin gözde kamusal mekânı, bir kent parkı olarak benimsenir. Sahil lüks tüketim sembolleri etrafında düzenlense de bu düzenleme sahili dolaşıma açarken kent sakinlerinin ucuz ve makbul eğlencesi için de alan açar. Bu tez sahilin kamusal mekan olarak sahiplenilmesini bir nevi kent sakinlerinin“sessiz kuşatması”ve ele geçirmesi olarak okur ve Lefebvre'in ritimanaliz çalışmasını takip ederek, kozmik ve sosyal döngüler etrafında şekillenen rutinlerin kent sakinlerinin yer yapma pratiği olarak işlediğini ve yerdeki rahatlığın kaynağı olduğunu iddia eder. Bu bağlamda sahilin müdavimleri tarafından vurgulanan rahatlık atmosferi, hem bir Akdeniz ideali etrafından kurulan yeni maddi düzen hem kent parkı olarak kullanımlarıyla şekillenen gündelik ritimler ile birlikte açığa çıkar. Sahil, kentle ve yerle bağ kurmanın fakat aynı zamanda kentin kalanından ayrışmanın, kimi zaman Karadeniz'i ve Samsun'u aşma hayallerinin mahalli olmuş görünmektedir. Araştırma boyunca sahil müdavimleri tekbaşınalık, aşinalık ve arkadaşlık gibi ilişkilenme biçimleri ile bu yerin kamusallık potansiyellerini, buraya özgü bir arada yaşamanın kolaylığını ve rahatlığını tarif etmiştir. Ancak müdavimlerin coşkulu bir sahiplenmeyle söz ettiği sahil aynı zamanda kent mekanları arasında ayrışmayı da dile getirmenin aracı olur. Bu anlamda, Atakum Sahili'nin hikayesi 1980 sonrası benzer arayışlarla dönüşen diğer Anadolu kentlerinden örnekler ile birlikte düşünüldüğünde, yalnızca bir kamusal mekanın kentle bağ kurmada ve bir arada yaşayabilme hissinin sağlanmasında nasıl bir yankı uyandırabileceğini gösterir. Ancak rahatlık atmosferinin yarattığı konfor alanı gündelik endişe ve gerilimleri de besler. Müdavimlerin“dışarıdan gelenler”e yönelik gündelik dışlayıcı söylemleri bu mekandaki kentsel kamusallığın kısıtlılıkları olarak belirir.
Özet (Çeviri)
This thesis is based on an ethnographic field research conducted in a coastal park in Samsun. The research focuses on the the concept of (affective) atmosphere that points to relationship between emotion/affect and space and specifically deals with this relationship in urban context. Considering atmosphere as an affective quality of space and as a power that restricts or increases mobility, it investigates how this power is planned, experienced and appropriated in urban public spaces. The spatial transformation of Atakum Coast constitutes an example of how atmosphere is increasingly taken into account in spatial rearrangements. The story of the coast bears traces of Samsun's important urbanization phases. Since the second half of the 19th century, Samsun has grown as a tobacco and port city, yet the wave of privatization after 1980 caused the loss of important livelihoods and a serious decline in the city's economy. Atakum district, which had been a countryside consisting of villages engaged in tobacco farming in the interior and sporadic summer houses on the coast, went under rapid transformation alongside the city's search for a new urbanization location. Atakum Coast, on the other hand, was recreated in the 2000s. This recent spatial transformation of the coast is triggered by the search for new capital spaces that dominated urban policies in these years. The coastal redevelopment initiated by the metropolitan municipality was initially more about creating a touristic attraction, centering on the (sensory) aesthetics and (affective) atmosphere of glitzy touristic places, rather than revitalizing the urban public realm. The transformation of the coast does not succeed in generating expected international tourist interest, but it resonates significantly within the city and soon becomes a favorite public space, and an urban park for the residents. Although the coast is recreated with symbols of luxury consumption, it also creates a space for cheap and appropriate entertainment for the city's residents from several districts and nearby cities. This thesis interprets the appropriation of the coast as a public space as a kind of“silent surrounding”by the inhabitants of the city and also, following Lefebvre's rhythmanalysis, this work argues that routines shaped around cosmic and social rhythms function as the place-making practices of urban dwellers and are the source of ease and comfort in place. In this context, the coast's regulars emphasize an atmosphere of ease in Atakum Coast; which is revealed together with the new material order initiated with the municipality's project and daily rhythms emerged with the use of space as an urban park. The coast seems to be the site of connecting with the city and the place, but also of separation from the rest of the city, and sometimes of dreams of transcending the Black Sea and Samsun. Throughout the research, the regulars emphasized certain modes of interactions within the place such as alone-ness, familiarity and friendship embedded in the place and described the public potentials of this place for the comfort and easy coexistence. However, the coast, which the regulars expresses a strong attachment, also becomes a means of articulating the segregation between urban spaces. In this sense, the popularity of Atakum Coast, in the context of Samsun, demonstrates the potential of a singular public place in connecting with the city and establishing a sense of coexistence. Yet, the comfort zone created by the atmosphere of ease also feeds anxiety and tension regarding urban public place. The daily exclusionary discourses of the regulars towards“newcomers/outsiders”emerge as the limitations of urban publicness in this space.
Benzer Tezler
- An ecology of political communication: Propaganda geographies and infrastructural uproar in Istanbul
Siyasal iletişimin ekolojisi: Propaganda coğrafyaları ve İstanbul'da altyapısal karışıklık
CAN ZEREN
Doktora
İngilizce
2021
İletişim Bilimleriİstanbul Bilgi Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERHAN ADA
- Walking in-between memories: Everyday and affective encounters in the memory walks and facing the past
Hafızalar arasında yürümek: Hafıza yürüyüşlerinde gündelik ve duygulanımsal karşılaşmalar ve geçmişle yüzleşme
DAMLA BARIN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
SosyolojiBoğaziçi ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞAZİYE MELTEM AHISKA
- Süreksiz bir düşünsel zemin olarak heterarşik kartografiler ve kamusal işgal arzuları
Heterarchic cartographies and desires for public occupation as a transient intellectual ground
SERİM AYGEN KİŞTİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİZAM ONUR SÖNMEZ
- Kent, mekân ve yoksulluk: Antalya Baraj ve Güneş mahalleleri örneği
The city, place and poverty: The case of Antalya- Baraj and Güneş neighborhoods
DENİZ ÇAKMAZ
- Kent yaşamı ve kent trafiği içinde Türkiye'de bisiklet kültürü ve bisiklet onarım istasyonları gereksinimi – Kocaeli örneği
The requirement as bicycle repair station and bicycle culture with urban life and urban bike traffic in Turkey, as an example of Kocaeli.
SEZA YİŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Endüstri Ürünleri TasarımıKocaeli Üniversitesiİç Mimarlık Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BÜLENT AYBERK