Geri Dön

Derrida'nın hayaletleri: Différance'dan adalete yapısöküm ve ötekilik

Specters of Derrida: From différance to justice deconstruction and otherness

PDF İndir

  1. Tez No: 881922
  2. Yazar: MEHMET ÇAĞRI ULUĞER
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ALİ AKAY
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Antropoloji, Felsefe, Sosyoloji, Anthropology, Philosophy, Sociology
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Genel Sosyoloji ve Metadoloji Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 1711

Özet

Bu tez çalışmasının amacı, Jacques Derrida'nın kırk yılı aşkın teorik çalışması boyunca uyguladığı, yapısökümcü yaklaşımına rehber olmuş neredeyse-transandantal düşünce biçiminin sürekliliğini açığa çıkarmaktır. Bunun için öncelikle filozofun semiyotik temelinde kavranmış ve daha çok yorum sorununa odaklanan erken dönem çalışmaları ile etik-politik izleklere yöneldiği geç dönem çalışmaları arasında bir süreksizlik olduğunu iddia eden bir kopuş argümanının hilafına Derrida düşüncesinin tekrar eden dalgasını serimlemek gerekir. Bu tekrar eden dalganın, Derrida'nın olanaklılık koşullarının aynı zamanda olanaksızlık koşulları olduğunu ortaya çıkaran neredeyse-transandantal yaklaşımında bulunabileceği ileri sürülecektir. Transandantali a priori bir yapısal zorunluluk gereği, koşulladığını tam olarak belirleyen bir kaideye dönüştüren klasik eğilimlere karşı Derrida her zaman transandantali paradoksal bir temel haline getiren bir düşünce çizgisini izlemiştir. İnsan bilimlerinin her alanında oldukça zengin bir okuma imkanı sağlayan bu yaklaşım, aynı zamanda yapısökümün erken dönemi ve geç dönemini birbirine bağlayan gizli anahtardır. Yapısöküm mütemadiyen, sistemlerin temelinde logos'a özgü her türlü belirlenime indirgenemez kalan, rasyonel gerekçelendirme ya da çürütme mekanizmalarını işlemez hale getiren aynı yapısal ötekilik mahalinin karar-verilemezliğini açığa çıkaran bir okuma protokolünü izler. Temellerdeki bir kör noktaya işaret eden bu tümüyle ötekilik mahali, sistemlerin kapanı(m)(ş)ını daimi bir zorlantı içinde bırakır; onları sadece kendi nihai olanaksızlığı temelinde olanaklılığı gündeme getirebilir kılacak şekilde koşullar. Derrida'nın mevcudiyet metafiziği olarak teşhis ettiği Batı düşüncesinin genel örüntüsü, merkezi bir mutlak mevcudiyet yanılsaması üzerinden bu kapanı(m)(ş) fantezisine kapılmıştır. Tümüyle ötekilik burada bu kapanı(m)(ş)ı bir fantezi olarak ele veren semptomatik iz olarak söz konusu edilir. Derrida erken dönemde bu izi daha çok örtük bir Freudcu ilhamla tekinsizlik çerçevesinde okumaya yönelmişken geç döneminde bu izin bir vaat deneyimini koşullayan başkalığını mesihsellik izleğiyle birlikte okumuştur. Bu çalışma Derrida'nın iki dönemine tekabül eden iki sözünün kavşağında neredeyse-transandantal mantığın saklı olduğunu açığa çıkarmaya çalışacaktır. Söz konusu mantıksal süreklilik, Derrida'nın bütün metinlerini kat eden hayaletimsilik izleğinin dümen suyunu takip etmekle keşfedilebilir ancak. Zira hayaletimsilik neredeyse-transandantal mantığın hem tekinsiz hem de mesihsel kavislerini beraberce sorunsallaştırmaya olanak tanımasıyla erken dönemi geç döneme bağlayan önemli bir düğüm oluşturur. Derrida'nın hayaletimsiliğe dair bu duyarlığının ardında, Yahudilerin tümüyle öteki olarak Tanrı'yla kurduğu ilişkinin, hep bir namevcut-mevcudun izinde, yorum arayışı ve kurtuluş beklentisiyle koşullanmış psişesinin bulunduğu ileri sürülecektir. Bu sayede Derrida'nın Yahudilikle ilişkisinin, yapısöküme o tekinsiz ama Mesihsel ruhani boyutunu kazandıran özgün bir politik ve varoluşsal maneviyata kapı araladığı da gösterilecektir. Zira Derrida'nın erken döneminde belirgin olan yorum meselesiyle geç dönemine o Mesihsel aurayı katan adalet sorununun aynı zamanda Yahudi kültürünün en önemli iki sorunu olarak tefsir ve eskatolojiye denk düşmesinin bir rastlantı olmadığı söylenebilir. Bu benzerliğin yapısökümün soykütüğünü çıkarmak için sağladığı olanaklar yoklanarak, yapısökümün üstünde yükseldiği politik, felsefi, psikanalitik ve teolojik kaynaklar açığa çıkarılacaktır. Bu amaçla Derrida'nın, kendisinin selefi olarak gördüğü filozoflar, bazı çağdaşları ve günümüzde onun çalışmasına ilgi gösteren filozoflarla olası etkileşimi de ötekilik konusunda süreklilik arz eden bir hat boyunca ele alınacaktır. Tezin ilk bölümünde genel olarak yazı ve différance bağlamında Derrida'nın erken dönemi, Benjamin, Husserl, Levinas, Heidegger, Freud, Baudrillard, Zizek, Lévi-Strauss, Jabès, Rousseau gibi isimlerle ilişkisi dahilinde ele alınacak ve gerek hayaletimsilik izleği gerekse Yahudi hermenötiği, gizemciliği ve teolojisiyle etkileşimi çerçevesinde sorunsallaştırılacaktır. İkinci bölümde ise yapısökümün erken dönemdeki tekinsiz sözünden geç dönemdeki Mesihsel sözüne geçişin anlamlandırılması için yapısökümün soykütüğü çıkarılmaya çalışılacaktır. Bu amaçla Derrida'nın Freud, Artaud, Foucault, Benjamin ve Bloch gibi isimlerle tam da rüya sorunu çerçevesinde nasıl ilişkilenebileceği gösterilecektir. Zira rüya tabiri gelenekleri bağlamında gerçekleştirilecek bu soykütük, melankoli, delilik, bilinçdışı, ideoloji, din, adalet ve miras gibi konu ve hususlarda neredeyse-transandantal yaklaşımın rüştünü ispat etmesi için biçilmiş kaftandır. Bu şekilde Derrida'nın psikanaliz ve Marksizme özgü rüya tabiri gelenekleriyle örtük ama derin etkileşiminin açığa çıkarılması da planlanmaktadır. Son bölümde ise musallat-bilim ve adalet bağlamında Derrida'nın geç dönemi, Levinas, Kafka, Benjamin, Marx ve Kierkegaard gibi isimlere dair okumalarıyla incelenecek ve Derrida'nın Mesihçilikle ilişkisi, politik maneviyat, iman, karar, sorumluluk gibi izlekler dahilinde sorunsallaştırılacaktır. Tez, yapısökümün hep biraz muammalı bulunmuş bütünlüğünü yakalamak için bu iki ayrı döneme özgü iki sözün ekleminde, hep olanaklı kıldığını olanaksız kılmaya meyleden bir müzmin eklemsizliğin ve özdeşsizliğin incelenmesini ön plana alacaktır. Zira tam da bu eklemsiz yerin mahalinde tekinsizliği Mesihsellik için koşullayan tümüyle ötekiliğin gizeminin saklı olduğu öne sürülecektir. Bu sayede günümüz dünyasındaki pek çok varoluşsal, kültürel, politik soruna asgari düzeyde yanıtlar sağlayan yapısökümcü psikosferin peygamberane politik-kripto-teolojisi mercek altına tutulacaktır. Antropolojiden, sosyolojiye, semiyotikten, edebiyata, felsefeden, teolojiye ve psikanalize dek uzanan engin yapısöküm külliyatı neredeyse-transandantal yaklaşım çerçevesinde sorunsallaştırılacaktır. Nihai olarak modern dünyanın uzunca bir süredir müzmin bir bunalım olarak deneyimlediği dünyanın büyüsünün bozulması olgusuna yapısökümcü maneviyatın sunduğu cevapların yeni bir öznelliği ne ölçüde olanaklı kıldığı gösterilmeye çalışılacaktır.

Özet (Çeviri)

The aim of this thesis is to uncover the continuity of Jacques Derrida's quasi-transcendental way of thinking, which has guided his deconstructive approach throughout more than forty years of theoretical work. In order to do this, it is first necessary to lay out the recurrent wave of Derrida's thought, as opposed to the argument of a rupture, which claims that there is a discontinuity between the philosopher's early work, conceived on the basis of semiotics and focussing more on the problem of interpretation, and his late work, where he turns to ethical-political trajectories. It will be argued that this recurrent wave can be found in Derrida's quasi-transcendental approach, which reveals that the conditions of possibility are also conditions of impossibility. Against the classical tendency to turn the transcendental into a pedestal which, by a priori structural necessity, determines precisely what it conditions, Derrida has always followed a line of thought which makes the transcendental a paradoxical ground. This approach, which provides a rich reading in all areas of the human sciences, is also the secret key that connects the early and late period of deconstruction. Deconstruction consistently follows a protocol of reading that reveals the undecidability of the same site of structural otherness that remains irreducible to any determination specific to the logos at the basis of systems, rendering the mechanisms of rational justification or refutation inoperable. This site of wholly otherness, which marks a blind spot in the grounds, leaves the closure of systems in a perpetual state of compulsion; it conditions them in such a way that only on the basis of its own ultimate impossibility can possibility be raised. The general pattern of Western thought, which Derrida diagnoses as the metaphysics of presence, is caught up in this fantasy of closure through the illusion of a central absolute presence. Wholly otherness is mentioned here as the symptomatic trace that exposes this closure as a fantasy. In his early period, Derrida tended to read this trace within the framework of the uncanny with a more implicit Freudian inspiration, while in his late period he read the otherness of this trace, which conditions the experience of a promise, together with the trace of messianicity. This study will try to reveal that quasi-transcendental logic is hidden at the same junction of Derrida's two words corresponding to his two periods. This logical continuity can only be discovered by following the rudder water of the spectrality trajectory that traverses all of Derrida's texts. Because spectrality constitutes an important node that connects the early period to the late period by enabling the problematisation of both the uncanny and the messianic curves of quasi-transcendental logic. It will be argued that behind Derrida's sense of the spectrality is the Jewish psyche, whose relationship with God as the wholly other is always conditioned by the search for interpretation and the expectation of salvation, always on the trace of an absent-present. In this way, it will also be shown that Derrida's relations with Jewishness opens the door to a specifically political and existential spirituality that gives deconstruction its uncanny yet messianic ethereal dimension. It can be said that it is no coincidence that the problem of interpretation, which is prominent in Derrida's early period, and the problem of justice, which adds that Messianic aura to his late period, correspond to the two most important problems of Jewish culture, exegesis and eschatology. By exploring the possibilities that this resemblance provides for the genealogy of deconstruction, the political, philosophical, psychoanalytic and theological sources on which deconstruction is based will be revealed. To this aim, Derrida's interaction with his predecessors, some of his contemporaries, and the philosophers who are currently interested in his work will be analysed along a continuous line of otherness. In the first part of the thesis, Derrida's early period will be discussed in the context of writing in general and différance, in relation to Benjamin, Husserl, Levinas, Heidegger, Freud, Baudrillard, Zizek, Lévi-Strauss, Jabès, Rousseau, and problematised within the framework of his interaction with both the spectrality and Jewish hermeneutics, mysticism and theology. In the second part, the genealogy of deconstruction will be attempted to make sense of the transition from the uncanny word of deconstruction in the early period to the Messianic word in the late period. For this purpose, it will be shown how Derrida can relate to Freud, Artaud, Foucault, Benjamin and Bloch precisely within the framework of the dream problem. This genealogy in the context of the traditions of dream interpretation will be the perfect vehicle for the quasi-transcendental approach to issues such as melancholia, madness, the unconscious, ideology, religion, justice and inheritance. In this way, it is also planned to reveal Derrida's implicit but profound interaction with psychoanalysis and Marxist traditions of dream interpretation. In the last section, Derrida's late period in the context of hauntology and justice will be analysed through his readings of Levinas, Kafka, Benjamin, Marx and Kierkegaard, and Derrida's relation to messianism will be problematised in terms of political spirituality, faith, decision and responsibility. In order to capture the totality of deconstruction, which has always been a bit enigmatic, the thesis will foreground the examination of a persistent disjunction and non-identity that tends to make impossible what it has always made possible, in the articulation of two words specific to these two different periods. For it will be argued that it is precisely at the site of this inarticulation that the mystery of wholly otherness, which conditions the uncanny for Messianicity, is hidden. In this way, the prophetic political-crypto-theology of the deconstructive psychosphere, which provides minimal answers to many existential, cultural, political problems in today's world, will be scrutinised. The vast deconstructive corpus ranging from anthropology, sociology, semiotics, literature, philosophy, theology and psychoanalysis will be problematised within the framework of an quasi-transcendental approach. Finally, the extent to which deconstructive spirituality's responses to the disenchantment of the world, which the modern world has been experiencing as a chronic crisis for a long time, makes a new subjectivity possible will be shown.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    864894

    Kovulanın izi: Hayaletbilimsel mekan okumaları

    Traces of expelled: Hauntological readings of spaces

    DAMLA İNCİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Felsefeİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET HÜLYA ARI

  2. Tez No

    745248

    The quest of women and revisionist mythmaking in Muinar and The Penelopiad: Just voices or 'just' voices?

    Muinar ve The Penelopiad'da kadınların arayışı ve revizyonist mitleştirme: Sadece sesler mi yoksa 'adalet peşinde' sesler mi?

    AYŞE CEREN ÖNER

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Türk Dili ve EdebiyatıYeditepe Üniversitesi

    İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE KARAMAN

  3. Tez No

    597026

    Derrida'nın 'Hayalet' kavramı ışığında Angelopoulos'un 'Sınır Üçlemesi' filmlerinin çözümlenmesi

    Analysis of Angelopoulos's 'Triology of Border' films in the light of Derrida's 'Ghost' concept

    AYTAÇ HAKAN TUĞRAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Radyo-Televizyonİstanbul Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT SARI

  4. Tez No

    147815

    A research on the possibility of distinguishing kitsch and art using philosophical hermeneutics

    Felsefi hermeneutiği kullanarak kitsch'i ve sanatı birbirinden ayırmanın olanaklığı üstüne bir araştırma

    DEVRİM KAYA

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2004

    FelsefeOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Felsefe Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AKIN ERGÜDEN

  5. Tez No

    833901

    Hauntological engagements with the haunting house motif in Shirley Jackson's The Haunting of Hill House and Helen Oyeyemi's White is for Witching

    Shirley Jackson'ın The Haunting of Hill House ve Helen Oyeyemi'nin White is for Witching eserlerinde musallat olan ev motifiyle musallatbilimsel etkileşimler

    YAĞMUR SU KOLSAL

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    İngiliz Dili ve EdebiyatıOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    İngiliz Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NİL KORKUT NAYKI

Geri Dön