Kovulanın izi: Hayaletbilimsel mekan okumaları
Traces of expelled: Hauntological readings of spaces
- Tez No: 864894
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET HÜLYA ARI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Mimarlık, Philosophy, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 145
Özet
Tez çalışması kovulma ve yer değiştirme eylemlerinin mekansal açılımlarını keşfetmek üzere yola çıkar. Mekanda görüngü alanının dışına itilen, kovulan imgenin izini sürer. Bu izler eşliğinde kovulanın farklı temsil biçimleri ve pratiklerle geri dönüşünü ve etkisini tartışır. Keşif sürecinde, kovulan imgelerin hayaletlerine ve onların eylemselliğine kulak verirken Derrida'nın varlıkbilime bazen karşı konumlandırdığı, bazen de varlıkbilimin boşluklarına sızarak ona eklemlendirdiği hayaletbilim (hauntology) kavramsallaştırmasına başvurur. Hayaletbilim ile mekana bakışı mevcut olana indirgeyen ve şimdiki zamana tabi bırakan yaklaşıma eleştirel bakar. Egemen figürün kültürel, toplumsal ve mekansal inşa sürecinin tek faili olarak temsil edildiği, bu temsiliyet biçimiyle de inşacı konumunu daha da güçlendirdiği ve derinleştirdiği bir yer okumasının yerine, tersine bir bakışın ihtimalini arar. Bu arayış içinde tezin kurgusu; metaforik olarak ele alınan iki öğeyi; kovulma eylemi ve hayaletleri birbirleriyle ilişkisi dahilinde tariflemekle başlar. Bu bağlamda giriş bölümünde kovulma eylemini farklı uzamlarıyla tartışmaya açar. Mekanda eylemi başlatan sınırların inşası, bu inşaa sürecinde kovulan ve geri dönen hayaletlerin 'konumlu' ve 'konumsuz' oluşları incelenir. Eylem süresinde mekanda değişen etkenlik-edilgenlik rollerini ve bu rollerin dönüşümlü birlikteliğini tartışır. Kovan olarak egemeni ve kovulan olarak hayaleti diyaloğa sokarak, bir aradalık düzleminde yeni bir bakma biçimi önerir. Eylemin fazlarını inceler, bu fazlarla oluşan mekansallıkları düş mekan, göçebe mekan, ardıl mekanlar olarak tariflemeye çalışır, bu mekanlar arasındaki sızıntılar, aktarımlar, yayılımlar ve montajlar fazları birbirine bağlar. İkinci bölüm; kovulan imgenin tüm bu fazları üreten fakat temsilde görünmeyen etkisini tartışabilmek için başvurulan hayaletbilimi inceler. Önce hayaletbilimin mevcut temsil sistemlerine karşı eleştirel duruşunu tarifler, bu duruşla varlıkbilimin ve mevcudiyet metafiziğinin şimdiki zamana sıkışıp kalmışlığına alternatif bir zaman yaklaşımı aktarır. Bu yaklaşım; zaman, mekan ve deneyimi içeren her yeni oluşumu yayılım, fark ve iz bağlamında başka bir varlığın mevcudiyetinin yokluğuna dayandırır. Hayalebilim içinde musallat olma eylemini gerçekleyen hayaletler ise başka bir musallat nedeniyle yerinden olan yani kovulan ve yeni bir konumlanma içinde başka yere musallat olacak hayaletlerdir. Böylesi bir oluş hali yalın bir şimdiki zamanda değil; geçmişin ve geleceğin de dahil olduğu bir zamansallık içinde tariflenebilir. Kovulan imgeler, devinim halinde mekana musallat olmuştur ve hayaletleri yerin anlamını sürekli olarak inşaa etmeye devam eder. Çalışma bu inşa sürecini hayaletbilimi tarifleyen; yayılım, fark, iz, siperlik etkisi, taşma, el çabukluğu, konukseverlik, öteki, ziyaret gibi kavramları mekansal bir bakışla anlamaya çalışarak ve bu bağlamda kavramları yeniden yazarak devam eder. Üçüncü bölümde ise hayaletin geri dönüşü ve bedenleşmesi ile metinler-arası bir bakış imkanı üzerinden kurgulanan bu kavramların, mekansal ilişkileri kurulur. Bu sayede metinler-arası okuma, mekanlar-arası ve bölgeler-arası okumaya doğru yönelir. Böylesi bir okuma hayaletbilimi yer bağlamında deşifre ederek literatüre mekansal açılımlarıyla birlikte sunar. Sınır, eşik, yüzey, iz ve materyal üzerinden kültürün, toplumun, kimliğin kovulan imgelerini açığa çıkarmaya çalışır. Hayalet burada mevcudiyet alanının belirlediği geçmiş-gelecek, canlı-cansız, görülen-görülmeyen, soyut-somut gibi ikilikleri reddeden, kovulan ancak geri dönerek bu ikilikler arasında dolaşmaya devam eden bir figürdür. Bu arada oluş halinde dikotomik sınırları eritir ve çifte perspektife sahiptir. Dördüncü bölüm kovulma, yerinden edilme ve geri dönme meselelerini; üçüncü bölümde tariflenen kuramsal izlek eşliğinde, önce harabede, sonra farklı dönemlerde harabe oluşlarıyla tekrar tekrar dönüşen kent içi bir mahallenin melez durumlarında arar. Harabe ''prophe'' olarak kavramsallaştırılan çöküş anına referansla yapının inşa ve yıkıntıdan ibaret olmadığını vurgular ve ara durumların keşfine imkan sağlar. Egemenin çekildiği bir yer olarak olumlanan bir edilgenlik halinde işlevi ve hiyerarşiyi tartışan bir zeminde hayaletlerin konağıdır. Umurbey Mahallesi'ndeki melez durumlar ise; mekânsal devinimi, endüstriyel dönüşümü, toplumsal olayları, sanatsal pratikleri, materyalin yolculuğunu ve geleceğin şimdiki zamanda ötelenen tehditlerini içinde barındırır. Tüm bu durumları, kovulsa da musallat oluşlarıyla mekana geri dönen ve farklı temsil biçimleriyle kentsel alanda, izlerle etkililiğini sürdüren kovulan imgesi üzerinden yeniden yorumlar. Bu bağlamda alan çalışması hayaletbilimin sözcesi içinde açılımı yapılan ziyaret ve koşulsuzluk kavramlarına da referans verebilecek şekilde strüktüre olmayan, rotası önceden belirlenmeyen saha ziyaretleri, eşlikler ve diyaloglar içerir. Saha çalışmasının büyük kısmını dönemsel göçlerin, endüstriyel dönüşümün, kent ve sokak sanatının izleriyle dönüşen Umurbey Mahallesi ve çeperi oluşturur. Mahalle hayaletlerin dahil oluşuyla harabenin, sokağın, atölyenin, kentsel sanat alanının, depo ve yığının, kamusal alanın ve son olarak sınır kavramının mekansal temsillerini sorgular. Çalışma; kovulan imge ve mekansallıklarına dair sunulanın ötesinde kendi anlatısını oluşturmasının ihtimalini arar. Kenti keşfetme ve algılama sürecinde belirlenmiş bir strateji, zamandizimsel bir izlek veya rotadan ziyade geçmiş ve geleceğin hayaletlerinin ve izlerinin takibi ile hayaletbilimi kenti okumanın bir taktiğine çevirerek yeni bir yaklaşım önerir. Bu yaklaşım biçimi çalışmanın başlangıç motivasyonunu oluşturan verili, kodlu, başlangıç ve bitişi tanımlı temsil sistemlerine karşı duruşa uyumlu ilerler. Çalışmayla Derrida'nın hayaletbilim konseptiyle ilişkilenen kavramlar mekana mevcut kodların ötesinde bakılabilecek aracılar olarak yeniden yazılır. Bu aracılarla kültürel ve toplumsal mekan, zamansallık içinde geçmiş ve gelecekten gelen; materyal ve yüzey üzerinden izi sürülebilecek hayaletlere dönüşür. Yürütülen bu mekan okuması, mekanda etken ve edilgen olma durumlarının örtük anlamlarını keşfetmeyi imkanlı kılar. Kovulan imge aracılığında her sınırın ve izin keşfi, sınır inşasını ve oluşan bu sınırlar dahilinde hareketi başlatan tetikleyicileri yeniden sorgular. Bu hareketle birlikte gerçekleşen mekansal oluşumlar ve anlamları deşifre eder, eylem sonucu oluşan ardıl mekanları ve potansiyel bir-aradalıkları serimler.
Özet (Çeviri)
The thesis embarks on exploring the spatial dimensions of expulsion and displacement actions. It traces the image that is expelled beyond the visible field of space and investigates the different forms of representation and practices through which the expelled returns and exerts its influence in the space. In the process, while listening to the ghosts of the expelled images and their agency, it refers to Derrida's conceptualization of 'hauntology', which is a notion he sometimes positions in opposition to ontology and sometimes integrates into its gaps. Through the lens of hauntology, it critically examines the perspective that reduces space to the metaphysics of existence and fixes it in the present moment. The thesis seeks for the possibility of a reversible view instead of a reading of the place where the dominant figure is represented as the sole agent of the cultural, social, and spatial construction process, and with this form of representation further strengthens and deepens its constitutive position. The structure of the thesis, begins by metaphorically describing two elements: the act of expulsion and ghosts in relation to each other. In this context, the introduction chapter opens up the discussion of the act of expulsion with its different dimensions. It examines the construction of boundaries initiating the action in space, exploring the 'situated' and 'non-situated' existence of ghosts in this construction process. It discusses the changing roles of activity and passivity in space during the action and their alternating coexistence. By bringing the dominant figure as the expeller and the expelled figure as the ghost in the dialogue, it proposes a new way of viewing within a space of interrelatedness. The thesis examines the phases of the expulsion action and attempts to describe the spatialities formed during these phases as dream-space, nomadic-space, sequential-spaces. Therefore it connects the leaks, transfers, spreads, and assemblages between these spaces. The second chapter explores hauntology, which is a conceptual lens used to discuss the unseen impact of the expelled image in representation. Firstly, it describes its critical stance towards existing representational systems, and through this stance, it presents an alternative temporal approach to the fixation of ontology and metaphysics of existence in the present time. This approach grounds each new occurance involving time, space, and experience in the absence of another being's existence based on dissemination, difference and traces.In hauntological perspective, the ghosts that enact haunting, are those displaced by another haunting reason, expelled from their place. these ghosts will return the place, which they expelled from, is neither different nor exactly same as before. This state of being can not be described in a simple present time approach but within a temporality that includes both past and future. The expelled images have invaded space in a state of flux, and their ghosts continue to construct the meaning of the place continuously. The study proceeds by trying to understand and rewrite the concepts such as dissemination, differance, traces, visior effect, debortment, slaight of hand, hospitality, otherness and visiting through a spatial perspective, defining these terms as a new context of spatiality. In the third section, through the conceptualization of the return and embodiment of the ghost, it establishes spatial relationships through an intertextual perspective. Thus, intertextual reading begins to move towards inter-space and inter-territorial readings. Such readings, by deciphering hauntology in the context of space, unveils its spatial expansions to the literature. It attempts to reveal the expelled images of culture, society, and identity through the concepts of border, threshold, surface, trace, and material. In that sense, the ghost is a figure that rejects dichotomies such as past-future, living-non-living, visible-invisible, abstract-concrete. It circulates between these dualities and possesses a dual perspective. The fourth chapter explores the expulsion, displacement and return through different haunts, following the theoretical theme described in the third chapter. First visiting points are the ruins. Then, it focuses on the hybrid situations of an inner-city neighborhood that transforms again and again as it falls into ruin at different periods. Ruin gives reference to the moment of collapse which conceptualized as“prophe”. Through it emphasizes that the structure is not just construction or a wreck. It allows the discovery of different states and ranges.With these perspectives, ruins become the host of ghosts that discusses function and hierarchy in a state of passivity which is welcoming for a place where dominant power is withdrawn. The hybrid conditions in ''Umurbey Neighbourhood'' contain spatial movements, industrial transformations, social events, art practices, material journeys, and threats deferred to the present future. Despite being expelled, it reinterprets these situations through the efficacy of haunted occurrences, returning to space through various representational forms and continuing its effectiveness in the urban realm through traces. In this context, fieldwork includes unstructured site visits, companionships, and dialogues without a predefined route, which can also refer to the concepts of visitation and unconditionality, unfolded within the discourse of hauntology. The majority of the fieldwork consists of Umurbey Neighborhood and its surroundings transformed by seasonal migrations, industrial shifts, and traces of urban and street art. The inclusion of ghosts in the neighborhood questions the spatial representations of ruins, streets, workshops, urban art spaces, depots, heaps, public spaces, and finally the concept of borders. The attitudes, gestures, and tactics produced within the subcultures İn Umurbey Mahallesi generate unforeseen and experimental spatial organizations. These spatial organizations create a potential space for the return of the expelled. Boundaries between identities, communities, rituals, primitiveness, and modernity that are unregarded by the situated perspective become permeable With the flow of ghosts in space. In this sense, Umurbey Mahallesi serves as an example of how the coexistence of boundaries and identities without negation can be inherent to social space. By queering boundaries and incorporating other identities, it blurs the distinction between external and internal concepts, it allows for ghostly manifestations. Thus, it prompts a reconsideration of the space's need for boundaries and the way of perception. The study creates narratives beyond what is presented about the expelled image and spatialities. Instead of a predetermined strategy and route for exploring and perceiving the city, it proposes a tactic of reading the city through the pursuit of past and future ghosts and traces, turning hauntology into a strategy. This approach, which is the initial motivation of the study, progresses in line with the stance against given, coded, and defined representation systems. The concepts related to Derrida's hauntology are redefined as tools that can look beyond the existing codes in space. Through these lens, cultural and social spaces transform into ghosts that can be traced back to the past and future within temporality. They become entities that leave traces on materials and surfaces. This spatial reading enables the exploration of implicit meanings of being active or passive in space. Through the expelled image, the discovery of every boundary and trace re-examines construction of boundaries and the triggers of it that initiate movement within this constructed borders. Along with this movement, it decrypts the spatial formations and meanings resulting from the action, It unfolding the subsequent sequential spaces and potential togetherness.
Benzer Tezler
- Re-reading Sterne: The life and opinions of Tristram Shandy, Gentleman across centuries
Sterne?ü yeniden okumak: Yüzyıllar boyunca Tristram Shandy Beyefendi'nin hayatı ve görüşleri
EMRE ÇAKAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
İngiliz Dili ve EdebiyatıEge Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEBNEM TOPLU
- Çevre muhasebesi kapsamında karbon ayak izi ölçümü: İzmir ili otobüs taşımacılığında karbon salınımının hesaplanması
Carbon footprint measurement within the scope of environmental accounting: Calculation of carbon emissions in İzmir province bus transportation
TUĞÇE KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İşletmeİzmir Katip Çelebi Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ROZİ MİZRAHİ
- Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri ve çevresel tutumları (Amasya örneklemi)
Ecological footprint awareness levels and environmental attitudes of classroom teacher candidates (Amasya sample)
BÜŞRA CABA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimAmasya ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ARZU CANSARAN
- Çevresel Kuznets Eğrisinin ekolojik ayak izi üzerinden araştırılması: OECD ülkelerine yönelik panel veri analizi
Investigation of Environmental Kuznets Curve for ecological footprint: A panel data analysis for OECD countries
FATİH AKIN