Geç Osmanlı Dönemi İstanbul evlerinin yeni mekânı: Salon
The new space of Late Ottoman Istanbul houses: Salon
- Tez No: 882090
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HATİCE GÖKÇEN ÖZKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 271
Özet
Osmanlı İmparatorluğu'nun on dokuzuncu yüzyılında İstanbul evlerinin salonlarına odaklanan bu tez, salonun mekânsal varlığının, buradaki gündelik yaşam pratiklerinin ve maddi kültür öğelerinin İstanbullu seçkinlerin zihninde nasıl üretildiğini ve tüketildiğini Osmanlı'nın basılı yayınlarını kullanarak incelemeyi hedefler. Modernleşme ile paralel olarak, on dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren sayıları hızla artan basılı yayınlar, halihazırda oluşmakta olan mekânların üretimine ve tüketimine aktif olarak katılmışlardır. Basılı yayınlar mekânı, kimi zaman metinsel kimi zaman da görsel anlatılara dökerek İstanbullu seçkinlerin zihninde tahayyül edilebilir kılmıştır. Salon da böyle bir bilgi aktarımının yaşandığı bu türden mecralarda üretilen ve tüketilen yeni bir mekân olarak İstanbul evlerine dahil olmuştur. Salonun toplumsal olarak üretilen ve tüketilen bir mekân olması dolayısıyla, Osmanlı'nın toplumsal dinamiklerini görünür kılma potansiyeli mevcuttur. Bu bakımdan salon, modernleşme süreçleriyle yakın bir ilişki kurarken Osmanlı'nın ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmelerinden bağımsız da düşünülemez. Osmanlı toplumunu oluşturan sınıflar içerisinde, özellikle Müslüman bürokrat burjuvazisi toplumdaki ayrıcalıklı pozisyonlarını korumak ve yükseltmek amacıyla salonu bir tüketim mekânı olarak araçsallaştırmıştır. On dokuzuncu yüzyılda İstanbul'un bu seçkin ailelerinin evlerindeki salon, toplum içinde bir ayrım üretme aracı olarak hem mekânsallığıyla hem sunduğu yeni kullanım biçimleriyle hem de mobilya ve eşyalarıyla kültürel bir saygınlığı ifade eder. Bu bakımdan evin kamusala en çok açılan mekânı olan salon, seçkin ailelerin zenginliğinin, ihtişamlarının ve sosyal katmandaki statülerinin teşhir edildiği, evin en prestijli ve en gösterişli mekânıdır. Seçkin aileler bu mekânın niteliklerini kullanarak toplumsallığın içinde görece alt sınıflara ya da diğer seçkin ailelere toplumsal konumlarını yansıtmışlardır. Osmanlı'nın toplumsal dinamiklerinin içerisinde ayrım üreterek bir tüketim mekânı haline gelen salon, basılı yayınlarda üç farklı konu altında değerlendirilebilir. Tez, basılı yayınlarda üretilen salonun mekânsal organizasyonuna, kullanım biçimlerine ve teşhir edilen eşyalarına dair üretim ve tüketim süreçlerini mercek altına alır ve salona bu üç konu perspektiftinden yaklaşmayı dener. Salonun mekânsal organizasyonlarına ve mimari düzenlemelerine ilişkin araştırmalar konunun ilk adımını oluşturur. Bu araştırmalar salonun divanhane, selamlık, mabeyn, başoda, sofa gibi geleneksel kabul odalarıyla olan ilişkisini ortaya koymaya çalışırken aynı zamanda salonun mekânsal özelliklerinin bir tüketim mekânı olarak seçkin aileler tarafından nasıl araçsallaştığını da gözler önüne serer. Ardından salonun evlere dahil olmasıyla birlikte kullanım biçimleri ve yaşam tarzında da önemli dönüşümler yaşandığından yola çıkarak İstanbulluların gündelik hayatında salonun kimler tarafından nasıl kullanıldığı, bu mekânın hangi davranış kodları ürettiği, kadın-erkek ilişkilerinin nasıl biçimlendiği, modern zaman bilinciyle nasıl programlandığı ve yeni teknik araçların gelişimleriyle beraber nasıl dönüştüğü tez kapsamında ele alınan bir başka önemli konudur. Evlerde salonla beraber dönüşen yaşam tarzı, İstanbullu seçkinlerin habitusu için yeni sınırların inşasına referans verir. İstanbullu seçkin aileler değişen habituslarıyla salonu bir tüketim mekânı olarak araçsallaştırırlar. Çünkü burası, değişen yaşam tarzının ve habitusun diğer seçkinlere sergilendiği, teşhir edildiği adeta bir gösteri mekânıdır. Dolayısıyla tezde, değişen habitusun basılı yayınlarda nasıl üretildiği ve salona nasıl tezahür ettiği görünür kılınmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte, salonda seçkin ailelere prestij sağlayan ekonomik, kültürel, sosyal ve simgesel sermaye üreten mobilya ve eşyalarlar da salonun bir tüketim mekânı olma sürecinde önemli bir potansiyele sahiptir. Salona referans veren mobilya eşyalar da basılı yayınlarda İstanbullulara tanıtılmış, evlerin salonuyla ilişkilendirilmiştir. Zira, söz konusu mobilya ve eşyaların basılı yayınlarda reklamının yapılması salonun bir tüketim mekânı haline geldiğinin göstergesidir. Böylece Osmanlı'nın basılı yayınlarında salona referansla yapılan okumalar bütüncül olarak ele alındığında, salonun İstanbulluların zihninde nasıl bir yer edindiği, nasıl deneyimlendiği ve toplumsal olarak nasıl üretilip tüketildiğini anlamak mümkün hale gelmiştir.
Özet (Çeviri)
Focusing on the salons of Istanbul houses in the nineteenth century of the Ottoman Empire, this thesis aims to examine how the spatial presence of the salon, its everyday life practices and material cultural elements were produced and consumed in the minds of the Istanbulite Muslim bureaucrat bourgeoisie and the non-Muslim merchant bourgeoisie - the Istanbulite elite - using Ottoman printed publications. In parallel with modernization, print publications, which have rapidly increased in number since the mid-nineteenth century, have actively participated in the production and consumption of already emerging spaces. Printed publications rendered the space imaginable in the minds of Istanbul's elite, sometimes through textual and sometimes through visual narratives. The salon was also included in Istanbul homes as a new space produced and consumed in such channels of knowledge transfer. As a socially produced and consumed space, the salon has the potential to render visible the social dynamics of the Ottoman Empire. In this respect, while the salon establishes a close relationship with modernization processes, it cannot be considered independent from the economic, political and social developments of the Ottoman Empire. Among the classes that made up Ottoman society, especially the Muslim bureaucrat bourgeoisie instrumentalized the salon as a place of consumption in order to maintain and elevate their privileged position in society. The salon in the homes of these elite families of Istanbul in the nineteenth century, as a means of producing distinction within society, expresses a cultural respectability through its spatiality, the new forms of use it offers, and its furniture and furnishings. In this respect, the salon, which is the most public space of the house, is the most prestigious and ostentatious space of the house where the wealth, splendor and social status of the elite families are displayed. By using the qualities of this space, elite families reflected their social position to the relatively lower classes or other elite families in society. Considering that the salon, which produced distinction within the social dynamics of the Ottoman Empire, was produced and consumed under three groups in printed publications, this thesis discusses the meaning of each of these groups for Istanbulites. The thesis examines the production and consumption processes regarding the spatial organization of the salon, the way it is used, and the objects on display in printed publications, and attempts to approach the salon from these three perspectives. The first of these is the research on how the salon found its place in the spatial organization of houses. While these studies try to reveal the relationship of the salon with traditional reception rooms such as divanhane, selamlık, mabeyn, başoda, sofa, they also reveal how the spatial characteristics of the salon were instrumentalized by elite families as a place of consumption. The second group focuses on how the salon is used in the daily lives of Istanbulites, by whom, what behavioral codes this space generates, how male-female relations are shaped, how it is programmed with the consciousness of modern times, and how it is transformed with the development of new technical tools, based on the fact that there have been significant transformations in usage patterns and lifestyles with the inclusion of the salon in homes. The lifestyle that transformed in the houses together with the salon points to the construction of new boundaries for the habitus of the Istanbulite elite. In the second group of the thesis, it was tried to reveal how this habitus with changing boundaries was produced in printed publications and how this production was manifested in the salon. The last group is related to the furniture and objects that produce economic, cultural, social and symbolic capital that provide prestige to elite families. The furniture and objects that manifested the changing habitus and culture of space were introduced to Istanbulites in printed publications and produced as salon furniture. The advertisement of furniture and objects referring to the salon in printed publications also turned it into a place of consumption. Thus, when such readings referring to the saloon in Ottoman printed publications are considered holistically, it becomes possible to understand how the salon gained a place in the minds of Istanbulites, how it was experienced, and how it was socially produced and consumed.
Benzer Tezler
- Urban transformation as political and ideological intervention in space: A case study in Diyarbakır
Mekana politik ve ideolojik bir müdahale olarak kentsel dönüşüm: Diyarbakır örneği
DİREN TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BARIŞ MÜCEN
- Filibe (Plovdiv) geleneksel evlerinin türk evi mekan kurgusundaki yeri
The place of traditional Filibe (Plovdiv) houses in the spatial structure of turkish houses
HALİSE ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2024
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUPHİ SAATÇİ
- Geleneksel Anadolu konut mimarisinde Talas örneği
Case study on Talas as an example with in the vernacular Anatolian housing architecture
DUYGU TURGUT
Doktora
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA İLKNUR KOLAY
- İdrîs-i Bidlîsî Heşt Behişt Orhan Gazi Dönemi (Tahlil ve tercüme)
Hasht Bahesht of İdrīs-i Bidlīsī and it's Orhan Gazi's term (Analysis and translation)
BUŞRA KOÇASLAN
- Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye'de Darwın algısı (1859-1938)
Reception of Darwin in Turkey: From Tanzimat to republic (1859-1938)
CEMİL OZAN CEYHAN
Doktora
Türkçe
2022
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NAMIK SİNAN TURAN