Mahmud el-Hamzâvî'nin Dürrü'l-Esrâr adlı tefsirinin Arap Dili ve belâgatı bağlamında incelenmesi
An examination of Mahmud al-Hamazâvî's tafsir named Durr al-Asrar in the context of Arabic Language and rhetoric
- Tez No: 887477
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ALİ SEVDİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Din, Linguistics, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Iğdır Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 245
Özet
Bu çalışmada, on dokuzuncu yüzyılda yaşamış velûd bir Osmanlı bilgini olan Mahmûd b. Nesîb el-Hamzâvî'nin noktasız harflerle yazdığı Dürrü'l-esrâr adlı tefsirinin Arap dili ve belâgatı bağlamında incelenmesi konu edinmiştir. Kur'ân-ı Kerîm'in doğru anlaşılması ve onu her türlü bozulmalara karşı koruma düşüncesi, klasik Arapçanın sözlük hazinesinin derlenmesini, gramer ilmi kıstaslarının tespitini ve üslûp araştırmalarını gerektirmiştir. Bu perspektiften hareketle, Arap edebiyatında filolojiye ait çalışmalar, Kur'ân-ı Kerîm'in yazılması, kitap haline getirilmesiyle başlamış ve Arap gramer ilmi, Kur'ân-ı Kerîm'de yazının reforme etme çalışmalarına bağlı olarak doğmuştur. Buna paralel olarak söz konusu alan, tefsir ilminin temelini oluşturan unsurlardan biri olmuş ve müfessirler, Kur'ân tefsirinde bu alana çok ehemmiyet atfetmişlerdir. Bu bağlamda işaret edilen tarzda tefsir yazan âlimlerden biri de Mahmûd el-Hamzâvî'dir. Araştırıldığı kadarıyla müellifin söz konusu eseri alanında önemli referanslardan olmasıyla birlikte, gramer ve retorik açısından akademik anlamda istenilen düzeyde incelenmediği tespit edilmiş ve ilgili eser, tez konusu olarak irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışma, literatür taraması ve analiz desenli yöntemle yazılmaya gayret edilmiş, çalışmada Dürrü'l-esrâr'da uygulanan sarf, nahiv ve belâgat ilimleriyle ilgili uygulamaların tespit edilmesi, işleyişinin ortaya konulması ve Arap dili alanına katkı sağladığı yönlerin incelenmesi amaçlanmıştır. İcâz ve belâgat yönü ağır basan ve bazen bir kelimesinin bile sayfalarca tefsir gerektirdiği Kur'ân'ın tamamının noktalı harfler kullanılmadan yorumlandığı Dürrü'l-esrâr'ın tefsir geleneğinde özel bir yeri ve önemi olduğu anlaşılmış ve eserde noktasız harflerden oluşan kelimelerle yapılmış yorum ve izahlar oldukça başarılı olduğu görülmüştür. Eserde gramer ve retorik terminolojisinin muğlak, mühmel ve farklı kavramlarla aktarılmaya çalışılmasının söz konusu iki bilime estetik kazandırdığı gibi literatüre de zenginlik kattığı sonucuna varılmıştır. Çalışma bir giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, gayesi, yöntemi ve araştırmada yoğun olarak istifade edilen kaynaklar ele alınmıştır. Birinci bölümde sarf, nahiv ve belâgat ilminin tarifi, doğuşu, gelişmesi ve tefsir ilminin Arap dili ve belâgatı ile ilişkisi ele alınıp bu ilimlerin tefsir ilminin anlaşılmasındaki konumu örneklerle izah edilmeye gayret edilmiştir. İkinci bölümde müellifin hayatı, ilmî kişiliği, hocaları ve eserleri hakkındaki malumatlar kaynaklar çerçevesinde tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Dürrü'l-esrâr'ın muhtevâ metodu, şerhleri, nüshaları ve tefsirin farklı terimler bağlamında incelenmesi ele alınarak, tefsirdeki mühmel terimlerin mü'cem terimlerle karşılaştırılması ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise eserde yer alan sarf, nahiv ve belâgat uygulamaları incelenerek bu ilimler bağlamında tefsirin konumuna ve metoduna ışık tutulmuştur.
Özet (Çeviri)
This study investigates the commentary known as Durr al-Asrar, written in unpointed letters by Mahmud b. Nasib al-Hamzavi, a prolific Ottoman scholar of the nineteenth century, within the context of the Arabic language and eloquence. The imperative of understanding the Quran correctly and protecting it against all forms of corruption has necessitated the compilation of the lexicon of classical Arabic, the establishment of grammatical standards, and stylistic studies. From this perspective, philological works in Arabic literature began with the writing and compilation of the Quran, and Arabic grammar evolved in response to efforts to reform the text of the Quran. Parallel to this, the field has become one of the foundational elements of exegesis, with exegetes placing great importance on this area in the interpretation of the Quran. Among the scholars who have written commentaries in the indicated manner is Mahmud al-Hamzavi. As far as researched, the author's work is significant in the field yet has not been academically examined to the desired extent in terms of grammar and rhetoric, prompting an investigation of the relevant work as the subject of this thesis. The study, striving for a literature review and analysis pattern, aims to identify and explain the applications related to morphology, syntax, and rhetoric in Durr al-Asrar and examine how it contributes to the field of Arabic language. The commentary's special place and importance in the exegetical tradition have been recognized, as it interprets the entire Quran using unpointed letters, requiring extensive explanation for sometimes even a single word. The work's approach to conveying grammatical and rhetorical terminology through ambiguous, vague, and varied concepts has not only enriched the two sciences aesthetically but also added depth to the literature. The study is structured into an introduction and four chapters. The introduction addresses the research topic, objectives, methodology, and the sources extensively used in the research. The first chapter deals with the definition, origin, development of morphology, syntax, and rhetoric, and their relationship with the science of exegesis, attempting to explain their position in understanding exegesis with examples. The second chapter attempts to identify information about the author's life, scholarly personality, teachers, and works within the framework of sources. The third chapter discusses the content method of Durr al-Asrar, its commentaries, manuscripts, and the examination of the commentary in terms of different terms, focusing on the comparison of ambiguous terms with dictionary terms. The fourth chapter examines the applications of morphology, syntax, and rhetoric in the work, shedding light on the commentary's position and methodology within these sciences.
Benzer Tezler
- Şam müftüsü Mahmud Hamza Efendi ve cezaların infazına ilişkin görüşleri
Mufti of damascus Mahmoud Hazma Efendi and his opinions on the execution of sentences
HÜSEYİN ARI
- التكامل المعرفي عند أحمد بن محمد الرومي الحموي - الفتح القدسي في الكلام على آية الكرسي- نموذجاً
Ahmed b. Muhammed er-Rumî el-Hamavî'nın el Fethu'l-Kudsî fi'l-Kelâm Alâ Âyeti'l-Kursî isimli eseri örneğinde bilgi bütünlüğü
BUSHRA MOHAMMED ABDULQADER EL-HAKÎM
Yüksek Lisans
Arapça
2024
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAHMUT SAMİ ÇÖLLÜOĞLU
- Mufarrec al-Kurub fi Ahbar Beni Eyyub tercümesi (Birinci cilt)
Translation of Mufarrec Al-Kurub fi Ahbar Beni Eyyub (Volume I.)
MAHMOUD IBRAHİM
- Mahmûd el-Fenârî'nin ta'zîr risâlesi -inceleme ve tahkik-
Mahmûd al-Fanārī's ta'zīr work -review and critical edition-
YAKUP COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH KAHRAMAN
- Mahmûd el-Mes'adî hayatı, edebî kişiliği, eserleri ve es-Sudd adlı tiyatrosunun teknik açıdan incelenmesi
Mahmoud al-Messadi's life, literature personality, works and technical examination of es-Sudd theater
ÜMRAN BEKÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiArap Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAİT UYLAŞ
DOÇ. DR. İLKNUR EMEKLİ