Critical craft: Disruptive practices of careful making
Eleştirel zanaat: Dikkatli üretimin ezber bozan uygulamaları
- Tez No: 895474
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL, DOÇ. DR. BİHTER ALMAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Bu tez, mimarlık teorisi, araştırması ve pratiği alanında dikkatli ('careful') (ortak/yeniden) yapım pratiklerinin verimli bilgi edinme ve varoluş yolları olarak yerleştirilmesini sağlamak için zanaatla ilgili tartışmaları geliştirir. Araştırma, dünya genelinde devam eden siyasi, iklimsel ve toplumsal krizler bağlamında; zihnin ve bedenin, teori ve pratiğin, birey ve toplumun ayrılmasına dayanan sömürgeci ve kapitalist işleyişlere karşın güncel ve ivedi olarak ele alınmak üzere konumlandırılmıştır. Tez, zanaat uygulamalarını baskın anlatıyı alt üst eden bir şekilde tartışarak, iç içe geçmiş ilişkiler aracılığıyla yeni karşılaşmalar ve bilgi edinme yolları sunar. Bu nedenle, zanaat, diğer yapım ve bilme yollarına karşı sahte bir karşıtlık içinde değil; aksine, kitle üretimi ve soyutlama süreçleri de dahil olmak üzere hem onların içerisinde hem de onlarla birlikte konumlandırılır. Arastırma, feminist metodolojilerden yol çıkarak, yalnız toplumsal cinsiyet kimliği ve kadın bedeni üzerinden özne ve araştırmacı özne oluşu sorunsallaştırmayan feminist metodolojiler toplumsal olarak dışlanmış ve sessizleştirilmiş tüm kimliklere karşı uyanık olmaya çabalayan düşünümsel ('self-reflexive') bir konumsallık ('positionality') önerir. Bu sekilde araştırma saha ile ilişki kurarken araştırmacının kendi ürettiği hiyerarşiyi ve araştırmacı olarak kendi varlığını da sürekli sorguladığı stratejilerin önemine dikkat çeker Araştırma, mimarlık eğitimi kapsamında gerçekleştirilen ve işleyiş biçimleri büyük ölçüde farklılık gösteren üç vaka çalışması aracılığıyla zanaat uygulamalarına eleştirel bir bakış açısı sunar. Bu vaka çalışmaları, bir metodoloji olarak, teorik ilkelerin keşfedilmesine, yansıtılmasına ve eleştirel olarak tartışılmasına olanak tanırken uygulamaların kendileri de bilginin (ortak/yeniden)üretimine katkıda bulunur. Her yeni vaka çalışması, literatürle ve uygulamalar ardından öğrenilenlerle ilişkilendirilerek önceki bölümlerden unsurlarla iç içe geçer ve yeni tartışmalar gündeme getirir. Tez aynı zamanda özdüşünümseldir; yazara bilgi üretimi ve doğallaştırılması kavramlarını kendi pratiği ve deneyimlerim aracılığıyla eleştirme fırsatı sunar. Tez günümüz Türkiye'si bağlamında konumlandırılır, ancak bilgi üretiminin ayrıcalıklı konumlardan doğallaştırılmasını eleştirmek için, yazarın kendi beyaz İngiliz cis erkek deneyimi de tez boyunca yer alır. Tez, bilgi hiyerarşilerine karşı çıkan bir araştırma yöntemi olarak teori ve pratiği dengelemeye çalışan bir yazma biçimi dener. Tezdeki ilk vaka çalışması, kısmi bilgiler kavramıyla tartışılan bir çift atölye çalışmasından oluşur. Bu atölyeler, ahşabı buharla bükme süreci konusunda hazırlanmıştır. Buharla bükme, ahşabın hücre yapısını gevşetmek ve geçici olarak plastikleştirmek için uzun süre buhara maruz bırakılmasını içerir. İkisi de mimarlık eğitimi müfredatı kapsamında yer alan atölyelerin farklı katılımcı sayıları ve durumları, bilgi iletimi, kolektif yapım ve malzeme failliği gibi farklı kavramların keşfi için karşılaştırmalı bir fırsat sunar. Ayrıca, sürecin çok özel teknik ve öğrenilmiş bedensel zorunluluklarına rağmen, atölyelerin öğretmen ve öğrenci ikilemini sarsacak şekilde hazırlanması ve düzenlenmesi süreci de tartışmaya açmaktadır. Atölyeler, yalnızca buharla bükme sürecini keşfetme fırsatı olarak konumlandırılmakta; böylece katılımcılar tasarım ve sonuçla ilgili başarısızlık kavramlarından uzaklaşmakta ve bunun yerine malzeme ve birlikte yapım sürecine daha çok dahil olmaktadır. Bu çalışmaları izleyen iki bölüm, mimarlık eğitimi için daha az geleneksel zeminlerde gerçekleştirilir, ancak yine de bu çerçeve içinde yer alır. Bu çalışmalar, deprem sonrası Kahramanmaraş'ta bir topluluk alanının – Sümer Mekân – (ortak/yeniden) inşası etrafında konumlanır. Araştırma, deprem sonrasında Türkiye'nin güneyinin zor ve belirsiz coğrafyasında zanaatı incelemekle birlikte, sadece zanaatın sınırlarını değil, aynı zamanda bu yaralı topraklarda topluluğun ne anlama geldiğini de sorgular. Ancak bu projenin yapım aşaması, alanı aktifleştirmek için tasarlanan bir atölyeden sonra kronolojik olmayan bir sırayla tartışılır. 'InterWoven Practices' başlıklı bu atölye, atık, onarım ve yeniden kullanım kavramlarını keşfetmek için yazılmıştır. İstanbul ve Kahramanmaraş bölgelerinde geçen ve iki hafta süren bu atölye, malzeme akışları ve bilgi edinme yollarını 2023 depremlerinin ardından toparlanma süreciyle birlikte ele almaktadır. Ana hedefi olan, alanı kalıcı olarak topluluk kullanımına yönelik etkinleştirme gerçekleşememiş olsa da; kaynak tüketimi üzerine kurulu endüstrilerin kullanımını sürdürmekten ziyade onarım ve yeniden kullanıma odaklanan zanaat pratikleri yoluyla ortaya çıkan geçici mekanları, toplulukları ve ilişkileri tartışır. Son vaka çalışması, lifli el sanatları ve bakım ('care') uygulamaları konusundaki tartışmaları ele alarak Sümer Mekan'ın inşa sürecine geri dönmektedir. Feminenleştirilmiş lifli el sanatlarından doğan siyasi aktivizm tartışmaları kapsamında; birlikte inşa etme süreci, hem deprem öncesi hem de sonrası devlet eliyle (yeniden) inşa planları bağlamında radikal bir uygulama olarak tartışılmaktadır. Araştırma, insandan-öte bir perspektif kullanarak, topluluk kavramını genişletmekte; birlikte bakım ve zanaat yapmanın ne anlama geldiğini incelemektedir. Kabataslak ('slopiness') kavramı, iyi zanaatkarlık fikrini eleştirmek ve zanaat üretimi kavramını ve algılanan hedeflerini daha da sarsmak için ile yazılmıştır. Genel olarak; bu tez, bahsi edilen bilgi edinme, yapım ve varoluş yollarının mimarlığın daha zengin bir biçimde kavramsallaştırılmasına katkıda bulunduğunu iddia etmek için belli zanaat uygulamalarıyla yazılmıştır. Bu uygulamalar, uygulamadan soyutlanmış mimarlık pratiğini, mimarlığı zanaatla birlikte ve zanaatın tersi olarak konumlandıran dolaşık ilişki ağlarında temellendirmek için yollar sağlar. Tez; geleneksel olarak 'zanaat-nesneleri'ne, ahşap işçiliğine, inşaat ve dokumayla sonlanan zanaat süreçleriyle çalışır, ancak devam eden malzeme akışını geçici ve istikrarsız olarak yeniden çerçeveleyerek, bunları neredeyse önemsiz hale getirmekte ve bunlar hakkındaki mevcut tartışmaları altüst etmektedir. Tez, dikkatli üreticilerin yalnızca malzemeyle değil; insan ve insan olmayan failler de dahil olmak üzere daha genel olarak çevrelerindeki dünyayla çalıştıklarında gerçekleşen karmaşık ilişkiler ağını genişletir. Ayrıcalıklı insanın olması gibi derinlemesine kök salmış fikirlerle de hesaplaşmakta ve zanaatın insandan-öte bir çerçevede nasıl düşünülebileceği sorusunu sorur. Tez, zanaat uygulamalarına ilişkin kavramsallaştırmaları genişletme sürecinde, zanaatın, nesne temelli üretimin insan-merkezci kavramsallaştırmalarından sıyrılması ve özen merceği kullanılarak anlaşılması için olanaklar yarattığı sonucuna varmaktadır. Sınırlı ve kısmi olan bu çalışma, somut önerilerle değil; zanaat öncülüğündeki mimari araştırmanın birlikte öğrenme ve birlikte olma yollarını nasıl (ortak/yeniden) üretebileceğine dair düşüncelerle sonuçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis expands discussions with craft to situate practices of attentive (co/re)making as fruitful ways of knowing and becoming within the field of architectural theory, study and practice. The research is sited as current and urgent in the context of ongoing political, climatic and societal crises around the world that are entangled with colonial and capitalist modes of operation that rely on the bifurcation of mind and body, theory and practice, and individual and community. The thesis discusses craft practices in a way that subverts the dominant narrative, offering opportunities for new encounters and ways of knowing through entangled relationships. As such, craft is not positioned in false opposition to other ways of making and knowing, but in fact both of and with them, including processes of mass production and abstraction. The research provides a critical perspective with craft practices through three case studies, conducted within the scope of architectural education, although the degree of formality varies greatly. As a methodology, these case studies allow for theoretical principles to be explored, reflected on, and critically discussed in a reciprocal manner, where the practices themselves also contribute to a (co/re)production of knowledge. Each new case study becomes entangled with aspects from previous chapters as new discussions are brought into view through the relation to literature and learnings with practices. The thesis itself is also self-reflective, it provides an opportunity for the author to critique broader concepts of knowledge production and naturalisation through their own practice and experience. It is sited in the context of modern-day Türkiye, but in order to critique the naturalisation of knowledge production from privileged positions, the author's own white British cis male experience is also present throughout. The thesis delicately balances theory and practice throughout, writing with as a research method that challenges hierarchies of knowledge. Following an introduction that contextualises the research within a landscape of comparable pedagogical, practical, and theoretical approaches in Türkiye and beyond, the second chapter foregrounds the partiality of craft/architectural knowledges. I explore partiality through a critical reflection with a pair of two-day steam-bending workshops, held within the context of formal architectural education, and theories of knowledge (co/re)production, material agency and critical pedagogy. Steam-bending involves exposing timber to steam for an extended period, loosening its cell structure and rendering it temporarily plasticised. One of these workshops is held at Istanbul Technical University with undergraduate students from the faculty of architecture, the other is held at the Istanbul Chamber of Architects as part of their 'Kent Düsleri' (City Dreams) summer school. The difference between the number of participants in and situation of the workshops offers a comparative opportunity for exploration of these theoretical concepts. I also discuss the process of preparing and organising the workshops as an integral part of the pedagogical approach where I unsettle the dichotomy of teacher and learner despite the process's very specific technical and learned bodily obligations. By positioning the workshops as simply an opportunity to explore the process of steam-bending, and relationships that come to the fore during this process, the participants are distracted from concepts of failure in relation to design and outcome, and instead more openly encounter materiality and the process of making together. The following chapters take place in less conventional grounds for architectural education, although still sited within this framework. I write them with the (co/re)production of a community space in post-disaster Kahramanmaraş, 'Sümer Space'. The research critically engages with craft in the difficult and uncertain terrain of post-disaster southern Türkiye in a way which not only challenges the limits of craft, but also the meaning of community in such scarred territories. The construction phase of this project however is discussed in non-chronological order, after a workshop designed to activate the space titled 'InterWoven Practices'. The third chapter aims to discuss the transformative potential of ways of knowing and becoming that arise during craft practice through a critical reflection on the 'InterWoven Practices' workshop and conceptualisations of waste, repair, and reuse. Taking place over two weeks, and between the territories of Istanbul and Kahramanmaraş, the workshop entangles material flows with the process of recovery following the 2023 earthquakes. While its primary aim to permanently activate the space for community use is not successful, it discusses the temporal spaces, communities and relationships that emerge with craft practices that promote alternative ways of thinking about repair and reuse, rather than quick-fix extractive practices. In chapter four, I return to the process of building Sümer Space. This section opens up discussions around care that have been an undercurrent to the thesis throughout. I critically reflect on concepts of community, activism and sloppiness intertwined with the practice of building the community space itself within the framework of care. Working with discussions of political activism developed from feminised forms of fibre craft, I discuss the participatory process of building together as radical in the context of state-led (re)construction plans both before and after the earthquake. Using a more-than-human perspective, the research also expands the concept of community to open up possibilities of what it means to care and craft together. The concept of sloppiness is written with to critique the idea of well-crafted and further unsettle the concept and perceived goals of craft production. Broadly, the thesis writes with specific craft practices to argue that these ways of knowing, making and becoming contribute to a richer conceptualisation of architecture as a whole. They provide routes to ground highly abstracted architectural practice in entangled networks of relationships that position architecture with and of craft, as much as the inverse. The thesis works with processes of craft that lead conventionally to 'craft-objects', woodwork, building and weaving, but disrupts the discussion around them by reframing the outcomes as temporal and unstable in relation to the ongoing flow of materials, rendering them almost inconsequential. The research expands on the complex network of relationships that take place when attentive makers correspond not only with material, but with the world around them more generally including human and non-human agents. Through the research, I also reckon with deeply rooted ideas of human exceptionalism, asking questions of how craft might be reframed in a more-than-human framework. In the process of expanding conceptualisations of craft practices, the thesis unsettles anthropocentric conceptualisations of object-based production and provides understandings through the lens of care. It is explicitly limited and partial, concluding not with concrete proposals, but reflections on how craft-led architectural research may (co/re)produce alternative ways of knowing and becoming together.
Benzer Tezler
- Mimari miras unsurlarının dijital zanaatı: 13. yy. Selçuklu Dönemi Camilerinin ahşap sütunları
Digital craft of architectural heritage elements: Wooden pillars of 13th century Seljuk Mosques
BAVER BEKİROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ALAÇAM
DOÇ. DR. ORKAN ZEYNEL GÜZELCİ
- Otantik kentsel mekân olarak zanaat mahalleleri: Galata örneği
Craft neighborhoods as authentic urban place: Galata
YEŞİM HAFİZE DESTİCİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN PULAT GÖKMEN
- Yaparak öğrenme ve dijital fabrikasyonun kesişimi: Kendi aracını tasarlamak
The intersection of learning by doing and digital fabrication: Designing your own tool
EKİN ÜNLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ALAÇAM
- Mevsimsel nüfus farklılıklarının gözlendiği turizm alanlarında sürdürülebilir su ve atık su yönetimi: Bodrum Yarımadası örneği
Sustainable water and wastewater management at seasonal population variations in touristic areas: A case study from the Bodrum Peninsula
AYSEGUL ATACAN ÖĞÜT
Doktora
Türkçe
2011
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLSEN BELER BAYKAL
PROF. DR. CUMALİ KINACI
- Metafor ve ironik anlatımın sanat eğitimine katkılarının incelenmesi
An investigation of the contributions of metaphoric and ironic expression to art education
HANDAN YAPRAK BUZRUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ VESİLE AYKAÇ