İmar planlarının uygulama etkinliğinin değerlendirilmesinde doluluk-boşluk analizi'nin kullanımı: Kemeraltı tarihi kent merkezi (İzmir) örneği
The use of solid-void analysis in evaluating the effectiveness of zoning plan implementation: The case of Kemeraltı historic city center (İzmir)
- Tez No: 895607
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ŞİRİN GÜLCEN EREN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 136
Özet
Tarihi kent merkezleri (TKM), zengin bir kültürel ve mimari birikime ev sahipliği yapmış, geçmişin izlerini günümüze taşıyan önemli kentsel bölgelerdir. Bu alanlar, tarih boyunca kentlerin ilk yerleşim yerleri olarak gelişmiş, dar sokakları, meydanları ve karakteristik mimari yapılarıyla dikkat çekmiştir. Tarihi kent merkezleri, kentsel dönüşüm ve modernleşme süreçleriyle karşı karşıya kaldıkça, korunmaları ve sürdürülebilirliklerinin sağlanması gerekliliği de artmıştır. Kültürel mirası barındıran bu alanlar, genellikle müzeler, tarihi anıtlar ve sanat galerileri gibi kültürel mekânlarla donatılmıştır. Bu özellikleriyle, tarihi kent merkezleri, şehirlerin kimliklerinin korunmasında ve tarihî bilincin canlı tutulmasında önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, hızlı kentleşme ve aşırı nüfus artışıyla birlikte, özellikle 1950'li yıllardan itibaren yapılan yeni imar planları tarihi kent merkezlerini olumsuz etkilemiştir. Bu süreçte, tarihi kent merkezleri diğer kentsel alanlara kıyasla daha hızlı bir değişim geçirmiş ve korunması gereken alanlar olarak öne çıkmıştır. Türkiye'deki birçok kent, tarihi kent merkezleriyle bölgesel ve kentsel planlamada belirleyici bir rol oynamaktadır. Ne var ki, bu alanlar korunamadığı takdirde mimari özgünlüklerini ve kültürel dokularını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. İmar planları, bir kentin fiziksel ve sosyal gelişimini yönlendiren önemli araçlardır. Tarihi kent merkezlerinde, özellikle kültürel ve estetik değerleri koruma amacıyla imar planları yapılmaktadır. Ancak Türkiye'de tarihi kent merkezlerine yönelik imar planlarının uygulanabilirliği ve izlenmesi konusunda çeşitli sorunlar mevcuttur. Küreselleşme sürecinde tarihi kent merkezlerinin sürdürülebilirliği, bu planların etkin uygulanmasıyla doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, tarihi kent merkezlerinin korunması ve sürdürülebilirliği, imar planlarının uygulanabilirliği ve etkinliği üzerinden sorgulanmalıdır. Bu bağlamda; tez çalışmasında, kentleşmenin etkilerinin artmasına bağlı fiziki ve sosyal dokusunda bozulmalar görülen ve sürekli bir imar planı hazırlama ve onama süreci deneyimlenmesi nedeniyle, İzmir Tarihi Kent Merkezi Kemeraltı örneklem alanı olarak seçilmiştir. Kemeraltı Tarihi Kent Merkezi, kenti tarih içinde yönlendirici niteliğe sahip örneklerden biridir. Bu çalışmada, Kemeraltı TKM'nin doluluk-boşluk analizi yöntemiyle yapılaşma yoğunluğu ve boş alanların dağılımı incelenmiş, imar planlarının mekânsal kullanım etkinliği, planların gerçekleşme oranları üzerinden değerlendirilmiştir. Araştırmanın amacı, Kemeraltı'ndaki koruma amaçlı imar planlarının uygulanma düzeylerini belirlemek ve bu uygulamaların etkinliğini sorgulamaktır. Ayrıca, bu çalışma benzer niteliklere sahip farklı kent merkezleri için sürdürülebilir koruma ve planlama stratejileri geliştirme amacını da taşımaktadır. İzmir Kemeraltı örneği temelinde, tarihi kent merkezlerinin korunabilirlik düzeyinin belirlenmesi ve sürdürülebilirliğin sağlanması için gereken müdahale alanlarının tespit edilmesi hedeflenmiştir. İmar planlarının uygulanamama gerekçeleri, plan hazırlama süreçlerindeki sıklaşma ve yetki kullanımının farklılaşmasının nedenleri araştırılarak, kentin tarihi merkez bölgelerinin korunmasına ve kimlik değerlerinin sürdürülebilirliğine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Bu tez çalışması, İzmir Kemeraltı Tarihi Kent Merkezi'ne yönelik 1984, 2005 ve 2023 yıllarına ait imar planlarının uygulanma düzeylerini karşılaştırmalı olarak analiz etmektedir. Ayrıca, bu analizler ışığında, tarihi kent merkezlerinin gelecekteki planlama ve koruma stratejilerine yönelik öneriler geliştirilmiştir. Bu çalışma, benzer tarihi kent merkezleri için sürdürülebilir koruma stratejileri geliştirilmesine katkı sağlayacak önemli bir kaynak olarak değerlendirilmektedir. Doluluk ve boşluk analizleri sonucunda; 1984 yılı tarihi kent merkezi Kemeraltı'nın dokusu oluşmuştur. 2005 yılında ve günümüzde fiziki dokusu değişim geçirse de genel olarak bozulmadan devam etmiştir. 2024 yılında gelindiğinde ise, Kemeraltı için koruma amaçlı imar planları yapılmaktadır. Ancak yapılan imar planları uygulama aşamasında etkin değildir.
Özet (Çeviri)
Historic city centers (HCC) are important urban areas that host a rich cultural and architectural heritage, carrying the traces of the past into the present. These areas, often the earliest settlements of cities, are notable for their narrow streets, squares, and distinctive architectural structures. As historic city centers undergo urban transformation and modernization, the need to preserve and ensure sustainability has intensified. These centers, housing cultural heritage, are often enriched with cultural spaces such as museums, historical monuments, and art galleries. With these features, historic city centers play a crucial role in preserving the identity of cities and maintaining historical consciousness. However, rapid urbanization and excessive population growth, particularly since the 1950s, have negatively impacted historic city centers through new zoning plans. During this period, historic city centers transformed more rapidly than other urban areas, emerging as zones requiring protection. Many cities in Turkey play a key role in regional and urban planning due to their historic city centers. Nevertheless, these areas risk losing their architectural uniqueness and cultural fabric without preservation. Zoning plans are essential tools guiding a city's physical and social development. In historic city centers, zoning plans are specifically designed to preserve cultural and aesthetic values. However, in Turkey, various issues exist regarding the feasibility and monitoring of zoning plans for these historic areas. The sustainability of these centers within the globalization process is directly tied to the effective implementation of such plans. Therefore, the preservation and sustainability of historic city centers should be evaluated through the lens of zoning plan feasibility and effectiveness. In this context, due to the increasing effects of urbanization leading to physical and social deterioration and the ongoing experience of preparing and approving zoning plans, the İzmir Historic City Center, Kemeraltı, has been selected as the case study for this thesis. The Kemeraltı Historic City Center is an example that has played a guiding role in shaping the city throughout history. In this study, the building density and distribution of open spaces in the Kemeraltı HCC were examined using the void-space analysis method, and the spatial usage efficiency of zoning plans was evaluated based on their implementation rates. This research aims to determine the implementation levels of conservation-based zoning plans in Kemeraltı and evaluate the effectiveness of these implementations. Additionally, the study seeks to develop sustainable conservation and planning strategies for other city centers with similar characteristics. Using the İzmir Kemeraltı case as a reference, the goal is to identify areas requiring intervention to ensure the preservation and sustainability of historic city centers. The research investigates reasons behind the failure to implement zoning plans, the increasing frequency of planning processes, and the differentiation in the exercise of authority, aiming to contribute to the preservation of the city's historical core areas and the sustainability of their identity. This thesis provides a comparative analysis of the implementation levels of zoning plans for the İzmir Kemeraltı Historic City Center from 1984, 2005, and 2023. Based on these analyses, recommendations are made for future planning and preservation strategies for historic city centers. This study is considered a vital resource that will contribute to developing sustainable conservation strategies for similar historic city centers. Based on the results of the void-space analyses, the fabric of the Kemeraltı Historic City Center from 1984 was established. Although the physical structure experienced changes in 2005 and more recently, it has generally persisted without significant deterioration. However, by 2024, conservation-based zoning plans have been made for Kemeraltı, but these plans have not been effectively implemented during the application phase.
Benzer Tezler
- Türkiye'de imar planı uygulamalarında yeni bir sistem yaklaşımı
A New approach in the implementation of local physical plans in Turkey
ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK
Doktora
Türkçe
2003
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜCEL ÜNAL
- Koruma amaçlı imar planlarının etkinliği: Samsun, İlkadım ilçesi koruma amaçlı imar planları üzerine bir değerlendirme
The efficiency of conservation development plan: A review of conservation development plans in Ilkadim province, Samsun
AHSEN SOYER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADEM ERDEM ERBAŞ
- Afet yönetiminde kurumsal ve hukuksal yeniden yapılanma: Yapı denetimi
Legislative and institutional development of Turkey in charge of disaster and risk management: A study on building inspection law
ZERRİN ALATAŞ YENER
Doktora
Türkçe
2003
Kamu YönetimiAnkara ÜniversitesiKent ve Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞEGÜL MENGİ
- İmar uygulaması değerlendirme çatkısının oluşturulması ve değer esaslı uygulama modelinin ülkemize uyarlanması
Development of the evaluation framework for land readjustmet and adaptation of a value-based land readjustment model to Turkey
AHMET YILMAZ
Doktora
Türkçe
2016
Jeodezi ve FotogrametriYıldız Teknik ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA DEMİR
- Analyzing the relationship between disaster risk mitigation and urban planning processes: The case study of Eskisehir city
Afet risk sakınımı ve kent planlama süreci arasındaki ilişkinin analizi: Eskişehir kenti örneği
MERVE SERT ÖZKİREMİTÇİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Şehircilik ve Bölge PlanlamaOrta Doğu Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN BALABAN