Sivas ilçelerinde bulunan tescilli camilerin ahşap ve kalem işleri tezyinatının değerlendirilmesi (Akıncılar-Altınyayla-Gemerek-GürünKangal-Şarkışla-Ulaş-Yıldızeli)
Evaluation of the wooden and camera decoration of registered mosques located in si̇vas districts (akincilar-Altinyayla-Gemerek-GürünKangal-Singing-Ulaş-Yildizeli̇)
- Tez No: 901145
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BERA KEMİKLİ TEMUR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Sanat Tarihi, Religion, Art History
- Anahtar Kelimeler: Kalem işi, cami, kitabe, ahşap, tavan, bani, sütun, Pen work, moinscription, wood, ceiling, patron, column
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 307
Özet
Sanat, inançları, manevi değerleri ve dinî kavramları somut bir biçimde ifade etme aracı olarak kullanılmıştır. Çeşitli coğrafî, sosyal ve ekonomik koşullar altında geliştirilen yapılar bu bağlamda zengin bezemelerle süslenerek kültürel ifadelerine katkıda bulunmuştur. Camiler, bu yapılar içerisinde, inşa edildikleri toplumların dinî ve sanatsal kimliklerini yansıtma konusunda öncülük eden önemli mimari örnekler olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmanın konusu Vakıflar İl Müdürlüğü tarafından tescillenmiş on beş caminin ahşap ve kalem işi bezemelerinin belgelenip değerlendirilmesidir. Yapılar inşa tarihleri belli olanlar dikkate alındığında 1522-1900 yılları arasında dağılış göstermektedir. Bu camiler tek üniteli, üç sahınlı, çoğunlukla vurgunun mihrap önündeki tavanı üzerinde yapılan ve bezeme alanları ahşap ve kalem işleriyle bezeli yapılardır. Camilerin ahşap ve kalem işi bezemelerinde geometrik ve bitkisel motiflerle kullanılmıştır. Geleneksel motiflerden hatai, yaprak ve natüralist çiçekler yanında barok ve rokoko etkisiyle perdeler, fiyonklar, madalyonlar, lambalar, sehpa, vazo ve duvar resimleri de görülmektedir. Klasik kompozisyon kuralları yanında tamamen bağımsız serbest kompozisyon kurguları da mevcuttur. Kompozisyonlarda mavi, kırmızı, yeşil, turuncu, kahverengi, sarı vb. canlı renkler tercih edilmiştir. Bezemelerde uygulanan kompozisyonlar dikkate alındığında bezemelerin çoğunluğunun motif ve kompozisyon bilgisine sahip sanatkârların ellerinden çıktığı anlaşılmaktadır. Ahşap ve kalem işi bezemeler yapıların minber, vaaz kürsüsü, mihrap, taşıyıcılar ve harim örtüsü üzerinde yoğunluk göstermektedir. Ahşap ve kalem işi bezemeler harim içerisindeki diğer bezemeler ile uyum içerisindedir. Yapı üzerleri kubbe ve ahşap örtülüdür. Ahşap örtü genellikle çıtalı düz tavan ve tekne tavan şeklindedir. Ahşap tavanlar kalem işi bezemeler yanında aplike tavan göbekleri ile bezenmiştir. Aplike tavan göbekleri farklı yapılarda olsalar da uygulama ve kompozisyon bakımından benzer özellikler göstermektedir. Burada banilerin beğenisiyle sanatkârların maharetleri öne çıkmaktadır. Yapılarda kalem işi bezemeler yanında yazı da etkin şekilde kullanılmıştır. Yazı, harim içerisinde kubbe, minber, mihrap, vaaz kürsüsü ve duvarlar üzerinde bulunmakla birlikte, dış cephede kitabelerde görülür. Yapıların çoğunluğunun banisi ve sanatçısı bilinmemektedir. Çoğu yapının inşa ya da onarım kitabesi bulunmaktadır. Nihai olarak yapılan bu çalışma, kültürel mirasımızın gelecek nesillere taşıyıcısı bu on beş yapının bezeme özellikleri kayıt altına alınıp değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In our study, the wood and pen work patterns of fifteen mosques registered by the Foundations Provincial Directorate in some districts of Sivas were examined. Considering the construction dates of the structures, they are distributed between the years 1522-1900. The mosques are mostly single-unit structures and were built with rubble and cut stone. Although there are structures with similar characteristics in the same geography, there are also buildings with very different ornamentation programs. Geometric and floral patterns were used in wood and pen work decorations. In addition to traditional patterns such as hatai, leaves, and naturalistic flowers, structures with Baroque and Rococo influences such as curtains, bows, medallions, lamps, tables, vases, and wall paintings are also found. Besides compositions prepared with classical pattern schemes, there are also completely independent free composition schemes. Vivid colors such as blue, red, green, orange, brown, and yellow were preferred in the patterns. Considering the compositions applied in the decorations, it is understood that the majority of the decorations were produced by artists knowledgeable in pattern and composition. Wood and pen work decorations are predominantly present on the pulpit, minbar, mihrab, pillars, and harem coverings of the structures. Wood and pen work decorations are in harmony with other compositions inside the harem. The structures have domes and wooden coverings. Wooden coverings are generally lath flat ceilings and barrel vault ceilings. Besides pen work decorations, wooden ceilings are adorned with decorative ceiling elements. Although the decorative ceiling elements are in different structures, they show similar characteristics in terms of application and design. Here, the tastes of the patrons and the skills of the artists stand out. In addition to pen work decorations, writing was also effectively used in the structures. Although found in the dome, pulpit, mihrab, minbar, and walls inside the harem, inscriptions are seen on epitaphs on the exterior facades. Examples of writings in different pen styles, shapes, and colors include verses from the Qur'an, the Basmala, Mashallah, the name of Allah, and the Prophet Muhammad. The patrons and artists of most structures are unknown. Most structures have construction or repair inscriptions. Considering all these, the decorative features of these fifteen structures have been documented and evaluated as carriers of our cultural heritage for future generations in this study. It is desired that these works reach future generations by challenging time and human influence.
Benzer Tezler
- Sivas'ta geleneksel konut mimarisi
Traditional housing architecture in Sivas
KÜBRA KARABULUT AY
Doktora
Türkçe
2021
Sanat TarihiErciyes ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SULTAN MURAT TOPÇU
- Sivas ilçelerindeki geç Osmanlı Dönemi eğitim yapıları (1890-1915)
Late Ottoman Period educational buildings in Sivas districts (1890-1915)
HACER ZOR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU BİLGET FATAHA
- Ortaöğretim kurumlarında spor alanı uygulaması (Eskişehir-Sivas örneği)
Sport pranch tracties in secondary education schools (The Models of Eskişehir-sivas)
TUNA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
SporSelçuk ÜniversitesiSpor Yöneticiliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HAYRİ DEMİR
- Çevikler madencilik ( Kayseri ) mermer ocakları travertenlerinin fiziko - mekanik özellikleri kesilebilirlik ilişkisinin araştırılması
Investigation of relationship between physicomechanical characteristics and sawability of marbles, Cevikler mining ( Kayseri )
İRFAN COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Maden Mühendisliği ve MadencilikÇukurova ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. AHMET MAHMUT KILIÇ
- Sivas ili Merkez ve bazı ilçelerinde bulunan tülü dokumaları
Tülü weavings in the Central and some districts of Sivas
MEHMET FATİH ÇAKMAKTEPE
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
El SanatlarıSelçuk ÜniversitesiEl Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ZUHAL BEZİRCİ TÜRKTAŞ