Osmanlı dönemi Tercihu'l-beyyinat literatüründe şehadet: Nev'îzâde Atâî ve Mahmud Hamza Efendi'nin eserleri özelinde
Testimony in 'Tercihu'l-beyyinat' literature of the Ottoman period: A study of the works of Nev'izade Atai and Mahmud Hamza Efendi
- Tez No: 901509
- Danışmanlar: PROF. DR. ASIM CÜNEYD KÖKSAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 87
Özet
İslam muhakeme hukukunda kat'î ve açık delili ifade eden beyyine kavramı, farklı ispat vasıtalarını kapsamaktadır. Bunlardan en yaygın kullanılanı şehadettir. Bu çalışmada, Osmanlı dönemi tercihu'l-beyyinat literatüründe şehadet bahsi iki eserin ilglili bölümleri üzerinden mukayeseli olarak ele alınacaktır. Söz konusu iki eser, Nev'îzâde Atâî'nin el-Kavlu'l-Hasen fî Cevâbi'l-Kavli li-Men adlı eseri ile Mahmud Hamza Efendi'nin et-Tarikatu'l-Vâzıha ile'l-Beyyineti'r-Râciha adlı eseridir. Genel adıyla beyyine olarak ifade edilen ispat vasıtalarına ilişkin çelişkili durumları ve bu hallerde üstün olanın tercihini konu edinen birtakım eserler telif edilmiştir. Tercihu'l-beyyinat literatürü olarak ifade ettiğimiz bu eserler, beyyineler arası tearuzun bulunduğu ve fıkıh kitaplarında farklı bölümlerde yer alan çok sayıda meseleyi derlemektedir. Dolayısıyla herhangi bir meselede tarafların beyyineleri arasında uyuşmazlık söz konusu olduğunda evla olanının belirlenmesi ve tercihi için meseleye dair doğrudan sundukları prensip niteliğindeki muhtevalarıyla tercihu'l-beyyinat literatürü, kâdının başvuracağı bir kaynak mesabesindedir. Bu tezde, 15-18. yüzyıllar arasındaki dönemde telif edilen yukarıda isimlerini zikrettiğimiz eserlerde Kitâbu'ş-Şehâde ve Mesâilu'ş-Şehâdât başlıklı bölümler karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Kesinlik bildiren ispat vasıtaları arasında gerek kat'îlik ve gerekse yaygın kullanımı açısından ilk sırada gelen şehadet bu özellikleriyle kimi zaman beyyine kavramının doğrudan bir karşılığı gibi de kullanılmıştır. Şehadetle ilgili meselelerde beyyineler arasında uyuşmazlık görülen durumlar şahitler ve özellikleri, şahitlikte nisab, şahitlikten rücu', yalancı şahitlik, şahitliğin niteliği, şahitlerin ihtilafı, şahitlik yapılan konu şeklinde kısaca sıralanabilir. Ayrıca beyyinelerin tercihi hususunda bir kriter olarak da şahitliğin söz konusu eserlerde yer aldığı görülmektedir. Öyle ki tarafların çatışan beyyineleri arasında tercih yapılırken şahitlerin niteliği veya sayıları gibi açılardan değerlendirildiği durumlar mevcuttur. Bu bakımdan tezin çerçevesi olarak belirlenen eserlerde şehadete ilişkin meselelere dair tearuz bulunan durumların işlenmesi, çalışmanın iki ana unsuru olarak ifade edilebilecek olan şahitlik ve tercihu'l-beyyinat kavramları ile aralarındaki irtibat açısından anlamlı olacaktır. Böylece çalışmanın şahitlik kavramını farklı yönleriyle konu edinen mevcut çalışmalardan ayrılmış ve tercihu'l-beyyinat literatürü çerçevesinde bir inceleme olması bakımından da özgün olması hedeflenmektedir.
Özet (Çeviri)
The term of“beyyine”, which expresses definite and clear evidence in Islamic judicial law, includes different means of proof. The most widely used of these is testimony. In this study, the subject of testimony in the Ottoman period the preference of bayyinat (Tarjeeh -outhweighing- between evidences) literature will be discussed. The two works that are the subject of our study are“el-Kavlu'l-Hasen fî Cevâbi'l-Kavli li-Men”by Nev'îzâde Atâî and“et-Tarikatu'l-Vâzıha ile'l-Beyyineti'r-Râciha”by Mahmud Hamza Efendi. Various works have been compiled on the conflicting situations related to instruments of proof referred to generally as evidence and the preference of the superior in these cases. Literature referred to as“Tercihu'l-beyyinat”comprises a collection of numerous issues found in the disagreement between evidences and appearing in different sections of fiqh books. Therefore, literature referred to as“Tercihu'l-beyyinat”serves as a resource to be consulted by a judge in determining and choosing the superior in the event of a disagreement between the evidences presented by the parties in any given matter, due to its principle-oriented content relevant to the issue. In this thesis, the sections titled“Kitâbu'ş-Şehâde and Mesâilu'ş-Şehâdât”compiled during the period between the 15th and 18th centuries, will be analyzed comparatively. Testimony, which stands at the forefront among evidentiary instruments both in terms of certainty and widespread usage, has sometimes been used as an equivalent to the concept of evidence due to its characteristics. In matters related to testimony, situations in which there is disagreement among evidences can be briefly listed as: witnesses and their characteristics, the threshold for testimony, revoking testimony, false testimony, the nature of testimony, disagreement among witnesses, and the subject of testified upon. Additionally, testimony is also seen as a criterion in the selection of evidences in these works. In fact, situations in which the nature or number of witnesses is evaluated in order to choose among conflicting evidences presented by the parties are present. In this respect, the treatment of the issues related to testimony in which disagreement is found in the works determined as the scope of the thesis will be meaningful in terms of the relationship between the concepts of testimony and“tercihu'l-beyyinat”, which can be stated as the two main elements of the study. Thus, the aim is for the study to be distinct from the existing studies that address the concept of testimony from different angles and to be original in terms of being an examination within the framework of literature of“tercihu'l-beyyinat”.
Benzer Tezler
- Osmanlı yargılama hukukunda beyyinelerin tercihi: Melceü'l-Kudât ve şeyhülislam fetvaları çerçevesinde
The preference of bayyinat in Ottoman judicial law: Melceu'l-Kudat and fatwas of sheikh al-Islam examplary
EMİNE SEVİNDİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASIM CÜNEYD KÖKSAL
- الأربعونات الحديثية في الذكر والدعاء في العهد العثماني:تحفة النبي لإبراهيم فطري أفندي والذكر الجميل لمصطفى داية زادة أنموذجاً (دراسة وتحقيق)
Osmanlı döneminde zikir ve duayla ilgili kırk hadisler: İbrahim Fıtri Efendi'nin Tuhfetü'n-Nebî ve Mustafa Dâyezâde'nin ez-Zikru'l-cemîl'inin tahkik ve tahlili
THAİR ALATALLA
Yüksek Lisans
Arapça
2022
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FAHREDDİN YILDIZ
- Osmanlı dönemi popüler tasavvuf eserlerinde vahdet-i vücûd
Unity of being in the popular sufi works in the Ottoman period
YUSUF BİLAL KARA
Doktora
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH ÇİFT
- Atâullah Mehmed Efendi'nin (ö. 1127/1715) Mecmûa-i Atâiyye'sinde Müftâ Bih Meseleler (Molla Hüsrev'in Düreru'l-Hukkâm Şerhu Gureri'l-Ahkâm adlı eseri ile mukayeseli olarak aile hukuku Örneği)
Favored legal opinions (Mutfā bih) in Ataullah Mehmed Efendi's Majmuāt al-Ataiyya (The example of family law in comparison with Molla Husrev's Düreru'l-Hukkâm Şerhu Gureri'l-Ahkâm)
ENES ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. PEHLUL DÜZENLİ
- Türkiye'de yapım tekniği olarak betonarmenin erken kullanımı: Hennebique betonarme sistemi ve koruma değerleri
Early use of reinforced concrete in Turkey as a construction technique: Hennebique reinforced concrete system and conservation approach
ONUR KARAHAN
Doktora
Türkçe
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER