Kültür varlıklarında risk kavramının Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Harabati Baba Tekkesi yerleşkesi örneği üzerinden incelenmesi
Examination of the notion of risk in cultural heritage through the example of the Harabati Baba Lodge in the Republic of North Macedonia
- Tez No: 905320
- Danışmanlar: PROF. DR. NEZİHAT KÖŞKLÜK KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 195
Özet
Yapılı çevreyi koruma kaygısı, insanoğlunun yerleşik hayata geçtiği ilk zamanlardan günümüze kadar çeşitli tüzük, bildiri, ilke kararları ve kanunlar ile gelişerek süregelmiştir. Hayatın her alanında karşımıza çıkan risk kavramı ise, I. ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra, savaşta ağır hasar gören kültür varlıklarına dikkat çekilmesi ile gündeme gelmiştir. O tarihten sonra uluslararası alanda taşınır kültür varlıkları, taşınmaz doğa ve kültür varlıkları, somut olmayan kültürel miras ve modern miras alanlarında birçok anlaşma, bildiri, sözleşme ve tavsiye kararı alınarak kültürel miras için risk önleme ve azaltma çalışmalarının temeli atılmıştır. Kültür ve tabiat varlıkları için en büyük risk, oluşumunun ani, etkisinin yıkıcı olması ve beraberinde can ve mal kayıplarını getirmesi sebebi ile doğal afetlerdir. Bunların yanında insan kaynaklı risk faktörleri doğal afetler gibi ani etki yaratmasa da büyük yıkımlar yaratabilmektedir. Yapılan araştırmalar insan kaynaklı olan, belli bir süre içinde birikerek oluşan risklerin de kültürel miras için büyük tehlike olduğunu; son yıllarda yaşanan doğal afetlerin yarattığı felaketlerin boyutunun büyümesinde, hava olaylarının sıklığının ve şiddetinin artmasında en büyük etmenin insan olduğunu ortaya koymuştur. Çalışma kapsamında incelenen Harabati Baba Tekkesi, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin Kalkandelen (Tetovo) kentinde bulunan, ibadethane, türbe, hazire gibi dini yapılar ile otel, aşevi, restoran, şadırvan, çeşme gibi kamusal ve konut, misafirhane gibi özel yaşam alanlarına sahip bir Osmanlı Dönemi Bektaşi Tekkesidir. Kuruluşu 16. yüzyılın ikinci yarısı olarak kabul edilen tekkenin gelişip büyümesi 18. yüzyılda olmuştur. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti'nin bölgeden çekilmesiyle kapanma sürecine giren tekkede, yüzyıllar içinde mülkiyetin ve kullanıcı kitlesinin her değişimi, tekke yapıları üzerinde değişikliğe, dönüşüme ve deformasyona neden olmuştur. Siyasi, dini ve sosyal çatışmalar sonucu zarar gören yapılar, mülkiyet problemleri nedeniyle uzun süre koruma altına alınamamış, bu durum yapılardaki harabiyeti daha da çok arttırmıştır. Maddi yetersizlik ile bilinçsiz müdahaleler, yerleşke içindeki çatışma ve kundaklama girişimleri yapılara ağır hasar vermiş, yapıların değer kaybetmelerine neden olmuştur. Doğal afetlerin yıkıcı etkisinden daha çok insan kaynaklı faktörler ile zarar görmüş olan tekke yapılarının yıllar içinde artan tahribatı, günümüzde de devam etmektedir. Yapıların strüktürel bozulma süreçleri ihmal ve bakımsızlık ile beraber giderek büyümekte, yerleşkede koruma çalışmaları yapılmadığı için geçmişte yıkım ve büyük kayıplar yaratmış risk faktörlerini hala bünyesinde barındırmaktadır. Yerleşkeye yönelik tüm bu risk faktörlerinin büyüklüğünü sayısallaştırmak, müdahale için öncelik sıralamasını belirlemek amacıyla ABC risk analiz metodu bu çalışma kapsamına uyarlanarak kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre en çok risk barındıran yapılar ve en büyük risk faktörleri belirlenerek risk önleme ve azaltma için öneriler getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The concern for the protection of the built environment has continued to develop with various statutes, declarations, decisions of principle and laws from the earliest times when humans adopted settled life to the present day. The concept of risk, which we encounter in every area of life, came to the agenda after World War I and II, with attention drawn to cultural assets that were severely damaged in war. Since then, many agreements, declarations, conventions and recommendations have been made internationally in the fields of movable cultural assets, immovable nature and cultural assets, intangible cultural heritage and modern heritage and the foundations of risk prevention and reduction studies for cultural heritage have been laid. The greatest risk for cultural and natural assets is natural disasters, as they are sudden in formation, destructive in effect and cause loss of life and property. In addition, human-induced risk factors can cause great destruction even if they do not have sudden effects like natural disasters. While research has shown that human-induced risks accumulate over time and pose a great danger to cultural heritage, it has emerged that humans are the biggest factor in the increase in the magnitude of disasters caused by natural disasters and the increase in the frequency and severity of weather events in recent years. The Harabati Baba Lodge, examined within the scope of the study, is an Ottoman-period Bektashi Lodge located in the city of Kalkandelen (Tetovo) in the Republic of North Macedonia. The lodge, which includes religious structures such as a place of worship, tomb and cemetery, as well as public spaces like a hotel, soup kitchen, restaurant, fountain and private areas such as residential quarters and guesthouses, was established in the second half of the 16th century. Its expansion and growth occurred in the 18th century. With the withdrawal of the Ottoman Empire from the region in the first quarter of the 20th century, the lodge entered a period of decline. Over the centuries, changes in ownership and user groups have led to alterations, transformations and deterioration in the structures of the lodge. The buildings, damaged as a result of political, religious, and social conflicts, could not be protected for a long time due to ownership issues, further exacerbating their dilapidation. Financial inadequacy and unconscious interventions, along with conflicts and arson attempts within the site, have caused severe damage to the structures, leading to a decrease in their value. The increasing destruction of the lodge structures, which have been damaged by human-induced factors rather than the destructive effects of natural disasters, continues today. The structural deterioration processes of the buildings are gradually worsening due to neglect and lack of maintenance, and since no preservation efforts have been carried out on the site, it still contains risk factors that have caused destruction and losses in the past. In order to quantify the magnitude of all these risk factors concerning the site and to prioritize interventions, the ABC risk analysis method was adapted to the scope of this study and used. Based on the analysis results, the structures with the highest risk and the biggest risk factors were identified, and recommendations were made to reduce and prioritize risks.
Benzer Tezler
- Kültürel mirası tehdit eden risk unsurlarının incelenmesi: Agios Georgios Kilisesi örneği
The examination of risk elements throughout the cultural heritage: The case of Agios Georgios Church
MERVE SONGUR
- Tarihi anıt ve sitlerde önleyici koruma olarak ziyaretçi yönetimi: Topkapı Sarayı Müzesi örneği
Visitor management at historical monuments and sites as preventive conservation: Case study of Topkapi Palace Museum
HURİYE İLKE TANDOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÜLSÜM TANYELİ
- Cultural heritage circular governance for the integrated conservation of historic cities: The case of the Medina of Munis
Tarihi şehirlerin bütünleşik korunmasına yönelik kültürel miras'ın döngüsel yönetişimi: Tunus Medine örneği
YASMINE TIRA
Doktora
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANDAN TÜRKOĞLU
- Konaklama işletmelerinde yenilik stratejilerinin yenilik performansı üzerindeki etkisi
The effect of innovation strategies on innovation performance in hospitality businesses
OĞUZHAN İPEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TurizmKarabük ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH TÜRKMEN
- Bilgi transfer rotalarının ürün tasarım performansına etkisi
The effect of knowledge transfer routes on product design performance
OKŞAN İMAMOĞLU
Doktora
Türkçe
2017
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SITKI GÖZLÜ
PROF. DR. MEHMET BÜLENT DURMUŞOĞLU