Kentleşme sürecinde Alevilikte değişim dinamikleri bağlamındaCemevlerinde geleneksel Aleviliğin temsili: Aydın örneği
Change in Alevism in the process of urbanisation in the context of dynamics representation of traditional Alevi in Cemevis: The case of Aydın
- Tez No: 910593
- Danışmanlar: PROF. DR. KAYHAN DELİBAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 129
Özet
1980'li yıllar etnik ve dinsel kimliklerin dünyada önemli hale geldiği, sosyal bilimlerde kimlik konulu akademik çalışmaların arttığı, kimlik temelli yeni sosyal hareketlerin geliştiği yıllardı. Hem dünyada yaşanan bu gelişmeler hem de Türkiye de 1980'lerden itibaren Siyasal İslamcılığın kamusal alanda görünürlüğünü hızla arttırması Alevi toplumunda da ciddi bir toparlanma etkisi yaratmıştır. Özellikle Sivas Madımak otelinin yakılması (1993) olayı bir dönüm noktası olmuştur. Bu gelişmeler Alevi örgütlenmelerinin ülke içinde ve dışında hız kazanmasına yol açmıştır. Fakat bu örgütlenmeler dini temelli olmaktan çok kimlik temelli örgütlenmelerdi. 30 yılı aşan bu örgütlülük sürecinde özellikle son yıllarda inanç meselelerinin de artarak bu örgütlerin gündemine girdiğine tanıklık ediyoruz. Kentleşme ve modernleşme süreciyle birlikte geleneksel Alevi kurumlarının işlevsizleşmesi bu kurumların kentlerde nasıl yeniden üretildiği ya da üretilip üretilmediği sorusunu gündeme getirmiştir. Kırdan kente göçün zorunlu bir sonucu olarak- Aleviler nüfuslarına kıyasla daha yoğun bir şekilde göç etmektedirler- Cemevleri gibi geleneksel dini kurumların ne şekilde/ölçüde koruna bildiği önem kazanmıştır. Diğer yandan bu yapıların geleneksel Aleviliği ne ölçüde temsil ettikleri husussuda da yeterince araştırılmış değil. Bu tezde, hem geleneğin kentsel yapı içerisinde nasıl yeniden inşa edildiği, ne ölçüde geleneksel Alevi öğretisini, ibadetleri, ritüelleri ve dinsel törenlerini temsil ettiği sahada yapılacak araştırmayla ortaya konulmuştur. Yine Cemevlerinin kentsel doku içerisinde ne gibi işlevleri yerine getirip getirmediği empirik veriler ışığında ortaya konulmuştur. Aydın ilinde toplam 17 Alevi köy ve yerleşimi vardır. Bu köy ve yerleşimler 3'ü dışında tahtacı köylerdir. Tüm tahtacılar, Hacı Emirli ve Yanyatır olmak üzere iki ocağa taliptirler. Aydında bu iki ocağında talipleri vardır. Ayrıca Aydın ve ilçelerine 1950'li yıllarda başlayan ve günümüze kadar süren iç göç süreçleri ile Türkiye'nin Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgesindeki farklı illerden farklı nedenler ile çok yoğun alevi nüfus göçü yaşanmıştır. Kentleşen Alevi toplumunun, yaşadığı süreçlere benzer süreçlerden geçen Aydın alevi toplumu, Alevi temelli örgütlenmelerin yoğunlaştığı 1990'lı yılların ikinci yarısında kurulan dernek ve vakıfların Aydın şubelerini kurmuştur. 2000'li yıllara doğru da İstanbul'da başlayan hızla Türkiye'nin diğer illerine yayılan dernek ve vakıflara bağlı Cemevlerinin kurulması sürecine Aydın'da dahil olmuştur. Bugün Aydın merkez ilçesi Efeler ve diğer ilçeleri ve bu ilçelere bağlı köylerde derneklere bağlı kurulan Cemevi sayısı 22'yi bulmuştur. Geleneksel Alevilik, temelinde ocakların olduğu Sosyo dinsel bir örgütlenmedir. Çalışmanın amacı kentte oluşan bu Cemevlerinde geleneksel Alevi kurumlarının ve Alevi ocaklarının ne düzeyde temsil edildiğini Cemevlerinin günümüzdeki işlevlerini ve kentli alevi toplumunun Cemevlerine bakış açısını incelemektir. Araştırma, Alevi topluluklarının dini ve kültürel kimliklerinin korunmasında ve dönüşmesinde Cemevlerinin rolünü değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada saha çalışması kısmında genellenebilirlik ve verileri sayısallaştırmaya imkan tanımasından dolayı nicel araştırma yöntemlerinden anket tekniği kullanılmıştır. Anket tekniği olguların sayısal ve istatistiksel olarak analiz edilmesine olanak sağlar ve daha fazla kişiye daha hızlı ulaşma imkânı sağlar. Elde edilen veriler istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Araştırma evreni hem nüfus yoğunluğunun fazla olması hem de zaman ve maliyet kısıtlamalarından dolayı Aydın olarak seçilmiştir. Toplamda 296 katılımcı ile anket tamamlanmış olup, çalışmanın çoğunlukla Efeler ve yoğun göç alan Didim, Kuşadası, Söke gibi batı ilçelerinde yapılmıştır. Araştırmaya zaman kısıtlılığından dolayı Nazilli, Kuyucak, Bozdoğan gibi doğu ilçeleri dahil edilmemiştir.
Özet (Çeviri)
The 1980s were the years when ethnic and religious identities became important in the world, academic studies on identity increased in social sciences, and new identity-based social movements developed. Both these developments in the world and the rapid increase in the visibility of political Islamism in the public sphere in Turkey since the 1980s have created a serious recovery effect in the Alevi community. Especially the burning of the Sivas Madımak Hotel (1993) was a turning point. These developments led to the acceleration of Alevi organisations both inside and outside the country. However, these organisations were more identity-based than religious-based. Over the 30 years of this organisation process, we have witnessed that in recent years, issues of faith have increasingly entered the agenda of these organisations. The dysfunctionalisation of traditional Alevi institutions with the process of urbanisation and modernisation has raised the question of how or whether these institutions are reproduced in cities. As a necessary consequence of rural-urban migration - Alevis migrate more intensively compared to their population - it has become important how/to what extent traditional religious institutions such as Cemevis are preserved. On the other hand, the extent to which these structures represent traditional Alevism has not been sufficiently researched. In this thesis, a field study will be conducted to determine how the tradition is reconstructed within the urban structure and to what extent it represents traditional Alevi doctrine, worship, rituals and religious ceremonies. Also, what kind of functions Cemevis fulfil within the urban fabric is revealed in the light of empirical data. There are 17 Alevi villages and settlements in Aydın province. These villages and settlements, except 3 of them, are wooden villages. All tahtacı are followers of two hearths, Hacı Emirli and Yanyatır. In Aydin, there are suitors of these two hearths. In addition, Aydın and its districts have experienced an intensive migration of Alevi population from different provinces in the Eastern Anatolia and Central Anatolia regions of Turkey for different reasons with the internal migration processes that started in the 1950s and continued until today. The Alevi community in Aydın, which went through similar processes to those experienced by the urbanising Alevi community, established Aydın branches of associations and foundations established in the second half of the 1990s, when Alevi-based organisations intensified. Towards the 2000s, Aydın was also included in the process of establishing Cemevis affiliated to associations and foundations that started in Istanbul and rapidly spread to other provinces of Turkey. Today, the number of Cemevi established under associations in the central district of Aydın, Efeler and other districts and villages of these districts has reached 22. Traditional Alevism is a socio-religious organisation based on traditional Alevi hearths. The aim of the study is to examine the extent to which traditional Alevi institutions and Alevi hearths are represented in these urban Cemevis, the current functions of Cemevis and the perspective of the urban Alevi community towards Cemevis. The research aims to evaluate the role of Cemevis in the preservation and transformation of the religious and cultural identities of Alevi communities. In this study, survey technique, one of the quantitative research methods, was used in the fieldwork part of the study due to its generalisability and the possibility of quantifying the data. The survey technique allows the facts to be analysed numerically and statistically and provides the opportunity to reach more people faster. The data obtained were analysed statistically. The research population was selected as Aydın due to its high population density and time and cost constraints. The survey was completed with 296 participants in total and the study was mostly conducted in Efeler and western districts such as Didim, Kuşadası, Söke, which receive intensive migration. Due to time constraints, eastern districts such as Nazilli, Kuyucak, Bozdoğan were not included in the study.
Benzer Tezler
- Osmanlı-Türk toplumunun sosyal alt dinamikleri: Anadolu Aleviliği
Social subdynamics of Ottoman-Turkish society: Anatolia Alevism
MEHMET YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
SosyolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGenel Sosyoloji ve Metodoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ AKAY
- Modernleşme ve kentleşme sürecinde alevilik ve Alevi kimliğinin değişimi: Aydın'da Alevi kimliği üzerine bir çalışma
Alevism and change in Alevi identity within the process of modernization and urbanization: A study on Alevi identity in Aydın
GAMZE SAĞIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
SosyolojiAydın Adnan Menderes ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİN BAKİ ADAŞ
- Kentleşme sürecinde Alevi ritüelleri ve inanç pratiklerindeki değişmeler (İstanbul-Sivas örneği)
Alterations in Alevi rituals and belief practices through urbanization (İstanbul-Sivas example)
NEŞE TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Halk Bilimi (Folklor)Pamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEVLÜT METİN TÜRKTAŞ
- Sosyal değişme sürecinde Alevilik
Alevism in the process of social change
GÜLNUR GÜNDOĞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Dinİnönü ÜniversitesiAlevilik-Bektaşilik Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET DÖNMEZ
- Kent kültüründe alevi inanç ve ritüelleri: Mersin örneği
Alevi belief and rituals in the urban culture: An example of Mersin
PINAR EKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Mersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN ÇIBLAK COŞKUN