CBS destekli bulanık analitik hiyerarşi süreci ile karaca (Capreolus capreolus) habitat uygunluğunun Karabük Büyükdüz ormanlarında belirlenmesi
Assessment of roe deer (Capreolus capreolus) habitat suitability in Karabük Büyükdüz forests with GIS supported fuzzy analytical hierarchy process
- Tez No: 911918
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CUMHUR GÜNGÖROĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ormancılık ve Orman Mühendisliği, Forestry and Forest Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Bu çalışmada, karaca (Capreolus capreolus Linnaeus, 1758, Gray, 1821)'ın CBS destekli bulanık analitik hiyerarşi süreci ile habitat uygunluğunun tespitine yönelik çalışmalar ile araştırma sahasında yaşam alanlarının korunması, geliştirilmesi ve kullanımını dikkate alan planlama ve yönetim faaliyetleri için önemli bilgiler ortaya konulmaktadır. Habitat uygunluğu yaban hayvanlarının habitat durumlarını ve potansiyel mekânsal yayılış alanlarını tespit edebilmek için yararlı bir araç olarak kullanılmaktadır. Habitat uygunluk analizi modellerinde ihtiyaç duyulan coğrafi referanslı ekolojik verilerin üretilmesi ve diğer verilerle entegre edilerek modellerin çalıştırılması ve analiz sonuçlarının sunulmasında CBS çok önemli araçlar sunmaktadır. Bu çalışmada Karabük Orman İşletme Müdürlüğü Büyükdüz Orman İşletme Şefliği sınırları içerisinde kalan ve yüksek bir oranda ormanla kaplı alanlarda yürütülmüştür. Araştırma farklı envanter teknikleri kullanılarak tespit edilen karaca (Capreolus capreolus)'un sahadaki farklı habitat uygunluk sınıflarının çok kriterli karar verme tekniklerinden biri olan bulanık analitik hiyerarşi süreci (BAHP) ile belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın önceki çalışmalar bölümünde genel envanter teknikleri, karacanın taksonomisi, biyolojisi, morfolojisi, yayılış istekleri, birey ve popülasyon düzeyi davranışları, su ihtiyacı, beslenme – habitat ilişkileri, vejetasyon ve topografyaya dayalı habitat tercihlerinin mini bir literatür derlemesine değinilmiştir. Materyal ve metot bölümünde saha ile ilgili arazi kullanımı, ekolojik faktörler, kullanılan envanter ve CBS teknikleri, Bulanık Analitik Hiyerarşi Sürecinin (BAHP)'nin habitat uygunluğunda kullanılmasına dair altlıklara değinilmiştir. Bulgular kısmında sınıflandırılan ekolojik faktörler, envanter sonuçları, karacanın habitat uygunluğunda kullanılan kriter (orman meşcere özellikleri, envanter, iklim, topografya, su alanları)'lere bağlı alt kriterlerin bulanık ağırlık habitat uygunluk değerleri (BAHUD)'nin sınıflandırma sonuçları, kriterlere bağlı habitat uygunluk sınıflandırması ile orman amenajmanı fonksiyonel planlamaya ait işletme sınıflarının habitat uygunluk sınıflarına saha dağılımları ve meşcere kompozisyon tipleri ile yükseltiye bağlı habitat uygunluk sınıflarının değerlendirmelerine yer verilmiştir. Sahada habitat uygunluğunun yüksek sınıfı %44,74'le en geniş alan büyüklüğüne sahip olarak tespit edilmiştir. Çok yüksek habitat uygunluğu sınıfı ise sahanın %40,51'ini kapsamaktadır. Bu iki sınıfın saha büyüklüğünün toplamı araştırma sahasının %85,26'sidir. Habitat uygunluğunun bu derece yüksek çıkmasında araştırma sahasında yerleşimler ve köy yolu gibi kısıtlayıcı faktörler ile bunlara ait etkilerin bulunmaması, sahanın çok yüksek miktarda ibreli yapraklı karışık ormanlara sahip olması, iklim ve topografik olarak dağlık bölgenin geniş bir alana sahip olması gösterilebilir. Araştırma sonuçlarına göre odun üretimini amaçlayan orman işletme sınıflarının çok yüksek habitat uygunluğu sınıfındaki saha dağılımı %25,23 ve çok yüksek habitat uygunluk sınıfında da %62,27'dir. Yine aynı şekilde odun üretimini amaçlayan işletme sınıflarının yüksek habitat uygunluğu sınıfı saha genelinin %28,69'u ve yüksek habitat uygunluk sınıfının %64,14'üdür. Fonksiyonel planlama esaslarıyla daha önceden tespit edilmiş odun üretimini amaçlayan işletme sınıflarının yüksek habitat uygunluğu sınıflarını kaplama oranı %53,93'dür. Buna karşılık ekolojik fonksiyona sahip orman alanlarında bu oran %29,66'dır. Anlaşılacağı üzere orman işletmeciliğine bağlı faaliyetler sahada karacanın tercih edeceği alanlar üzerinde bir baskı olarak yer almaktadır. Çalışmada CBS destekli habitat uygunluğunun BAHP ile belirlenmesinde kullanılan kriter ve alt kriterlerle ortaya çıkan belirsizliklerin mekânsal dağılımının giderilebildiği anlaşılmıştır. Bunun avantajı farklı koruma ve kullanma amaçlarına sahip ormancılık ve diğer arazi kullanım uygulamalarının hangi alt kriter(ler) üzerinde etkili olabileceğinin mekânsal olarak karar verilebilmesinde yer almaktadır. Bunun üzerine bazı değerlendirmelere tartışma, sonuç ve öneriler kısmında karacanın habitat isteklerine bağlı olarak verilmiştir. Bunlara karşı BAHP ve CBS destekli bir habitat uygunluk değerlendirmesinde tür ve habitat bilgisi, bulanık mantık ile CBS uzmanlıklarının yeterli düzeyde olması gerektiği ve bu uzmanlıkların yeterince entegre edilememesi durumunda habitat uygunluğunun mekânsal ortaya konulmasında yanlış veya eksik verilere ve bunların ışığında da uygun olmayan tedbirlere karar verilebileceği anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this study, studies on determining the habitat suitability of roe deer (Capreolus capreolus Linnaeus, 1758, Gray, 1821) with GIS-supported fuzzy analytical hierarchy process are presented and important information is provided for planning and management activities that take into account the protection, development and use of habitats in the research area. Habitat suitability is used as a useful tool to determine the habitat status and potential spatial distribution areas of wild animals. GIS provides very important tools in producing geographically referenced ecological data needed in habitat suitability analysis models and in running the models by integrating them with other data and presenting the analysis results. This study was carried out in areas covered with forests at a high rate within the boundaries of Karabük Forest Management Directorate Büyükdüz Forest Management Chiefdom. The research aims to determine the different habitat suitability classes of roe deer (Capreolus capreolus) detected using different inventory techniques in the field with the fuzzy analytical hierarchy process (FAHP), one of the multi-criteria decision-making techniques. In the previous studies section of the study, general inventory techniques, taxonomy, biology, morphology, distribution requests, individual and population level behaviors, water requirement, nutrition-habitat relationships, vegetation and a mini literature review of habitat preferences based on topography were mentioned. In the materials and methods section, land use related to the field, ecological factors, inventory and GIS techniques used, and bases for using Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP) in habitat suitability were mentioned. In the findings section, classified ecological factors, inventory results, classification results of fuzzy weight habitat suitability values (BAHUD) of sub-criteria depending on criteria used in habitat suitability of roe deer (forest stand characteristics, inventory, climate, topography, water areas), habitat suitability classification depending on criteria and field distributions of forest management functional planning business classes into habitat suitability classes and evaluations of stand composition types and habitat suitability classes depending on altitude were included. The high habitat suitability class in the field was determined to have the largest area size with 44.74%. The very high habitat suitability class covers 40.51% of the field. The total area size of these two classes is 85.26% of the research field. The fact that the habitat suitability is this high can be shown as the absence of restrictive factors such as settlements and village roads and their effects in the research field, the fact that the field has a very high amount of coniferous mixed forests, and the mountainous region has a wide area in terms of climate and topography. According to the research results, the field distribution of forest enterprise classes aiming at wood production in the very high habitat suitability class is 25.23% and in the very high habitat suitability class is 62.27%. Similarly, the high habitat suitability class of the enterprise classes aiming at wood production is 28.69% of the field and 64.14% of the high habitat suitability class. The rate of covering high habitat suitability classes of the business classes aiming at wood production previously determined with functional planning principles is 53.93%. On the other hand, this rate is 29.66% in forest areas with ecological functions. As can be understood, activities related to forest management are a pressure on the areas preferred by roe deer in the field. In the study, it was understood that the spatial distribution of uncertainties arising from the criteria and sub-criteria used in determining habitat suitability supported by GIS with BAHP could be eliminated. The advantage of this is that it is possible to decide spatially on which sub-criteria(ies) forestry and other land use practices with different protection and usage purposes may be effective. Thereupon, some evaluations were given in the discussion, conclusion and suggestions section depending on the habitat demands of roe deer. Against these, it was understood that in a habitat suitability assessment supported by BAHP and GIS, species and habitat information, fuzzy logic and GIS expertise should be at a sufficient level and that if these expertise cannot be integrated sufficiently, incorrect or incomplete data may be used in the spatial presentation of habitat suitability and in the light of these, decisions may be taken for inappropriate measures.
Benzer Tezler
- Muş ilinde güneş enerjisi potansiyelinin analitik hiyerarşi süreci yöntemi (AHP) ile belirlenmesi
Determination of solar energy potential in Muş by analytical hierarchy process method (AHP)
MAHMUT ÖZÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
EnerjiMuş Alparslan ÜniversitesiNükleer Enerji ve Enerji Sistemleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER ARSLAN
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSKENDER DÖLEK
- Tesis yeri seçimi için coğrafi bilgi sistemi destekli çok amaçlı bulanık hedef programlama modeli
Multi̇ - objecti̇ve fuzzy goal programmi̇ng model for facility location selection supported by geographic information system
ZAFER ALPER ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
CoğrafyaKara Harp Okulu KomutanlığıHarekat Araştırması Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZKAN BALİ
DR. MEHMET ERBAŞ
- An ontological approach to relevant visualisation in mobile GIS
Mobil CBS'de ilgili görselleştirme için ontolojik bir yaklaşım
ÖZGÜN AKÇAY
Doktora
İngilizce
2008
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik ÜniversitesiJeodezi ve Fotogrametri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN ALTAN
- Ayvalık ve yakın çevresinin erozyon ve heyelan duyarlılığının coğrafi bilgi sistemleri tabanlı incelenmesi
GIS-based erosion and landslide susceptibility assessment of the ayvalik and surroundings
AYKUT AKGÜN
Doktora
Türkçe
2007
Jeoloji MühendisliğiDokuz Eylül ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NECDET TÜRK
- CBS destekli makine öğrenmesi yöntemleri ile hırsızlık suçlarını etkileyen mekânsal faktörlerin belirlenmesi ve suç tahmin modeli geliştirilmesi
Determination of spatial factors affecting burglary crimes with CBS-supported machine learning methods and developing a crime forecast model
GAMZE BEDİROĞLU
Doktora
Türkçe
2022
Jeodezi ve FotogrametriKaradeniz Teknik ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSNİYE EBRU ÇOLAK