Eski Uygurca metinlerden Buddha'ya bakmak
Looking at Buddha from Old Uighur texte
- Tez No: 913519
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT ELMALI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Eski Uygurca, Budizm, Buddha, biyografi, Hindistan, Old Uyghur, Buddhism, Buddha, biography, India
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 341
Özet
Budizm'in öğretileri Buddha'nın ölümünden yaklaşık yüz yıl sonra derlenmeye başlanmış ve ilk kayıtlar Buddha'nın işaret ettiği üzere öğreti odaklı olmuştur. Buddha, bu metinlerde çoğu zaman bir öğretici vasfıyla ve sık sık önceki doğum hikâyelerinden örneklere yer vererek öğretisinin doktrinlerini topluluğa vaaz ederken karşımıza çıkmaktadır. Budizm'de, karmanın bir sonucu olarak gerçekleşen yeniden doğum kavramı bedenin geçiciliğine vurgu yapar ve bedeni değersiz kılar. Sonuç olarak Buddha da öğretisinin gerisinde ve satır aralarında saklı kalmıştır. Zamanla tarihsel kimliği silikleşmiş ve gerçekliğinden şüphe edilmesine neden olmuştur. Diğer taraftan da Budizm geniş coğrafyalara yayılırken Buddha'nın insan olma vasfından uzaklaşarak tanrılaştırılması sürecine girilmiştir. İlerleyen zamanlarda abartılı anlatımlar ve efsaneler ile bambaşka bir Buddha tasarımı ortaya çıkmıştır. Bu sebeplerden dolayı Buddha'nın tarihsel kimliğinin gerçekçi bir tespitinin yapılması ve biyografisinin oluşturulması çeşitli zorluklar içermektedir. Eldeki verilerin bir bütünsellik arz etmemesi ve verilerin gerçekten Buddha'ya ait olup olmadığı sorunsalı ciddi bir problem oluşturmaktadır. Eski Uygurca verilerin tarihsel olarak Buddha'nın yaşadığı döneme yakınlığı ve güvenirliği bir Buddha biyografisi yazma girişimine cesaret vermiştir. Bu çalışmada Eski Uygur Türkçesinin metin oluşturma gücünden ve ifade yeteneğinde yararlanarak bir Buddha biyografisi kurgulanmıştır. Buddha'nın hayatındaki önemli olaylar, kişiler, yerler, dönüm noktaları, dinî arayışları, aydınlanması, dinî bir örgüt kurması ve öğretiyi yayma süreci bir kompozisyon dâhilinde oluşturulmuş ve metnin anlaşılırlığına katkıda bulunacak detaylı açıklamalara dipnotlarda ve çalışmanın sonunda yer alan dil notlarında yer verilmiştir. Fiziki ve manevi özellikleriyle daha yakından tanıyabileceğimiz, olağanüstülüklerden sıyrılmış insani bir Buddha kimliğini ortaya koymak, güçlü bir karakter ve büyük bir lider olarak Buddha'nın hak ettiği değeri gösterebilmek, bunu yaparken de Eski Uygur Türkçenin önemini vurgulamak bir borç bilinmiştir.
Özet (Çeviri)
The teachings of Buddhism began to be compiled about a hundred years after Buddha's death, focusing primarily on his teachings as he had emphasized. In these texts, Buddha often appears as a teacher, frequently giving examples from stories of his past lives to explain the principles of his doctrine to the community. In Buddhism, the concept of rebirth, which occurs as a result of karma, emphasizes the impermanence of the body and renders it insignificant. As a result, Buddha remains hidden behind his teachings, and his historical identity has faded over time, leading to doubts about his existence. On the other hand, as Buddhism spread across vast regions, Buddha transitioned from being a human figure to being deified. Over time, exaggerated stories and legends created a completely different image of Buddha. For these reasons, it is challenging to establish a realistic account of Buddha's historical identity and create his biography. The lack of consistent data and doubts about whether the available records truly belong to Buddha are significant obstacles. However, the reliability and historical proximity of Old Uighur texts to Buddha's time have encouraged attempts to write a Buddha biography. In this study, a Buddha biography was constructed using the expressive power and writing abilities of Old Uighur Turkish. Significant events, people, places, turning points in Buddha's life, his spiritual quests, enlightenment, the establishment of a religious organization, and the process of spreading his teachings were presented in a coherent composition. Additional explanations, included in footnotes and language notes at the end of the study, were provided to improve the text's clarity. The aim is to introduce an image of Buddha as a human being free from extraordinary features, allowing us to know him more closely with both his physical and spiritual qualities. This work seeks to show the value Buddha deserves as a strong character and great leader, while also emphasizing the importance of Old Uighur Turkish.
Benzer Tezler
- Budist çevre eski Uygur Türkçesi metinlerinde 'yazuk/günah' kavramı
Başlık çevirisi yok
TUNÇ YALÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TANJU SEYHAN
- Eski Türkçede sayılar: Yapısal ve anlamsal bir yaklaşım
Numbers in old Turkic: Structural and semantic approach
ARDA KARADAVUT
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT GÜL
- Xuanzang biyografisi'nde fiil yapımı
Verb formation in Xuanzang biography
SILA NUR AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN YILDIZ
- Eski Uygurca Maitrisimit'te ikilemeler (Kumul nüshası)
Reduplications in the old Uyghur Maitrisimit (Copy of kumul)
SÜMBÜL BEGÜM YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimBeykent ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MAĞFİRET KEMAL YUNUSOĞLU
- Anlambilim açısından eski Uygurca şiirler
Old Uighur poems in terms of semantics
NURDAN BESLİ
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK