Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık, okul kültürü ve örgütsel sessizlik yaşama düzeyleri arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi
The Relationship between school administrators' paternalistic leadership behaviors and teachers' organizational commitment, school culture and organizational silence levels and investigation according to some variables
- Tez No: 914508
- Danışmanlar: PROF. DR. NECATİ CEMALOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 468
Özet
Bu araştırmanın amacı, araştırmaya katılan öğretmenlerin görüşlerine göre; okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları göstermesi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık, okul kültürü ve örgütsel sessizlik yaşama düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak ve cinsiyet, yaş, kıdem, medeni durum, öğrenim durumu ve görev yapılan öğretim kademesi değişkenleri açısından incelemektir. Nicel yöntemler kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır. Araştırmanın evreni 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Kastamonu ilinde bulunan devlet okullarında görev yapan 4836 öğretmenden, örneklemi ise basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilen 526 öğretmenden oluşmaktadır. Bu sayı evrende yer alan öğretmenlerin % 10,87'sine karşılık gelmektedir. Araştırmada veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Ölçeği, Örgütsel Sessizlik Ölçeği, Örgütsel Bağlılık Ölçeği ve Okul Kültürü Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 25 ve SPSS AMOS 21 istatistik paket programları kullanılmıştır. İlk dört alt problemin çözümlenmesi aşamasında betimsel istatistikler için aritmetik ortalama ve standart sapma analizleri yapılmıştır. Beşinci alt problemin çözümlenmesi aşamasında bağımsız örneklemler için t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılarak farklılık analizleri yapılmıştır. Altıncı alt problemin çözümlenmesi aşamasında okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları göstermesi ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik yaşamaları arasındaki ilişkide örgütsel bağlılık ve okul kültürünün aracı rolünü ortaya çıkarmak amacıyla yapısal eşitlik modeli (path analizi) uygulanmıştır. Modelde örgütsel bağlılık ve okul kültürü değişkenleri, aracı (mediator) değişken olarak yer almıştır. Araştırma sonucunda Millî Eğitim Bakanlığına bağlı devlet okullarında okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışlarını gerçekleştirmesinin genel olarak düşük düzeyde olduğu ve okulda en fazla hayırsever paternalist liderliğin hâkim olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları genel olarak orta düzeyde olup okulda en fazla duygusal bağlılık algısı hâkimdir. Öğretmenlerin okul kültürü algıları genel olarak yüksek düzeyde olup okulda en fazla görev kültürü algısını hâkimdir. Öğretmenler genel olarak düşük düzeyde örgütsel sessizlik yaşamaktadırlar ancak örgütsel sessizliğin alt boyutları incelendiğinde okulda en fazla yönetsel sessizlik algısının hâkim olduğu görülmüştür. Paternalist liderlik, örgütsel bağlılık, okul kültürü ve örgütsel sessizlik değişkenleri ile cinsiyet, yaş, kıdem, medeni durum, öğrenim durumu ve görev yapılan öğretim kademesi değişkenleri arasındaki ilişkiler detaylı olarak incelenmiştir. Paternalist liderlik boyutunda erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre daha fazla aile havası ve hayırseverlik algısına sahiptir. Paternalist liderlik toplamında da erkek öğretmenlerin kadın öğretmenlere göre daha fazla paternalist liderlik algısına sahip oldukları görülmüştür. 31 - 40 yaş aralığındaki öğretmenlerin aile havası algısı 51 yaş ve üstü öğretmenlerden daha yüksektir. 31 - 40 yaş ve 41 - 50 yaş aralığındaki öğretmenlerin hayırseverlik algısı 51 yaş ve üstü öğretmenlerden daha yüksektir. 51 yaş ve üstü öğretmenlerin yetersiz bulma algıları 21 - 30 yaş aralığındaki öğretmenlerden daha yüksektir. 41 - 50 yaş aralığındaki öğretmenlerin toplam paternalist liderlik algıları 21 - 30 yaş aralığındaki öğretmenlerden daha yüksektir. 21 - 30 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlerin yetersiz bulma algıları 1 - 10 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlerden daha yüksektir. Bekâr öğretmenlerin evli öğretmenlere göre daha fazla paternalist liderlik algısına sahip oldukları görülmüştür. Yüksek lisans mezunu öğretmenlerin müdahalecilik algısı lisans mezunu öğretmenlerden daha yüksektir. Lise kademesinde görev yapan öğretmenlerin müdahalecilik algısının anaokulu öğretmenlerinden daha yüksek olduğu ve lise kademesinde görev yapan öğretmenlerin yetersiz bulma algısının ortaokul öğretmenlerinden daha yüksek olduğu görülmüştür. 41 - 50 yaş ve 31 - 40 yaş aralığındaki öğretmenlerin devam bağlılığı algıları 21 - 30 yaş aralığındaki öğretmenlerden daha yüksektir. Evli öğretmenlerin bekâr öğretmenlere göre daha fazla duygusal bağlılık algısına sahip oldukları görülmüştür. Lisans mezunu öğretmenlerin duygusal bağlılıkları ve örgütsel bağlılık toplam algıları yüksek lisans mezunu öğretmenlerden daha yüksektir. Evli öğretmenlerin bekâr öğretmenlere göre daha fazla destek kültürü algısına sahip oldukları görülmüştür. Lisans mezunu öğretmenlerin destek ve başarı kültürü algıları yüksek lisans mezunu öğretmenlerden daha yüksektir. Ortaokul öğretmenlerinin destek kültürü algılarının lise öğretmenlerinden daha yüksek olduğu ve lise öğretmenlerinin bürokratik kültür algılarının ilkokul öğretmenlerinden daha yüksek olduğu görülmüştür. Örgütsel sessizlik boyutunda erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre daha fazla yönetsel sessizlik algısına sahiptir. Bekâr öğretmenler evli öğretmenlere göre daha fazla bireysel sessizlik algısına ve örgüt kültürü açısından sessizlik algısına sahiptir. Örgütsel sessizlik toplamı açısından da bekâr öğretmenlerin evli öğretmenlere göre daha fazla örgütsel sessizlik algısına sahip oldukları görülmüştür. Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları göstermesi öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarını düşük düzeyde de olsa pozitif yönde etkilemekte, iki değişken bir araya geldiğinde ise öğretmenlerin örgütsel sessizlik yaşama düzeyleri azalmaktadır. Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları göstermesi öğretmenlerin okul kültürü algılarını düşük düzeyde de olsa pozitif yönde etkilemekte, iki değişken bir araya geldiğinde ise öğretmenlerin örgütsel sessizlik yaşama düzeyleri azalmaktadır. Paternalist liderlik örgütsel bağlılığa kıyasla okul kültürü üzerinde daha fazla pozitif yönde etkiye sahiptir. Modelde aracı değişken olarak yer alan örgütsel bağlılık ve okul kültürü değişkenleri de birbirlerini pozitif yönde ve anlamlı olarak etkilemektedir. Örgütsel bağlılık ve okul kültürünün örgütsel sessizlik üzerindeki etki düzeyleri ise eşit olarak bulunmuştur. Elde edilen tüm bulgular ilgili alan yazını ile bağlantılı olarak tartışılmış, araştırmanın sonunda ise araştırmada ulaşılan sonuçlara bağlı olarak araştırmacı ve uygulayıcılara önerilere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study is to reveal the relationship between school administrators' paternalistic leadership behaviors and teachers' levels of organizational commitment, school culture and organizational silence, and to examine the relationship in terms of gender, age, seniority, marital status, educational status and level of education. Relational survey design was used in the research conducted using quantitative methods. The population of the study consists of 4836 teachers working in public schools in Kastamonu in the 2023-2024 academic year, and the sample consists of 526 teachers selected by simple random sampling method. This number corresponds to 10.87% of the teachers in the universe. Personal Information Form, School Principals' Paternalistic Leadership Behaviors Scale, Organizational Silence Scale, Organizational Commitment Scale and School Culture Scale were used as data collection tools. SPSS 25 and SPSS AMOS 21 statistical package programs were used to analyze the data. In the analysis of the first four sub-problems, arithmetic mean and standard deviation analyses were performed for descriptive statistics. In the fifth sub-problem, t-test for independent samples and one-way analysis of variance (ANOVA) were used to analyze the differences. In the sixth sub-problem, structural equation model (path analysis) was applied to reveal the mediating role of organizational commitment and school culture in the relationship between school administrators' paternalistic leadership behaviors and teachers' organizational silence. In the model, organizational commitment and school culture variables were included as mediator variables. As a result of the research, it was seen that school administrators' paternalistic leadership behaviors in public schools affiliated to the Ministry of National Education were generally at a low level and philanthropic paternalistic leadership was dominant in the school. Teachers' organizational commitment is generally at a medium level and the perception of emotional commitment is the most dominant in the school. Teachers' views on school culture are generally at a high level and the perception of task culture is dominant in the school. Teachers generally experience low levels of organizational silence, but when the sub-dimensions of organizational silence are examined, it is seen that the perception of managerial silence is the most dominant in the school. The relationships between the variables of paternalistic leadership, organizational commitment, school culture and organizational silence and the variables of gender, age, seniority, marital status, education level and the level of education were examined in detail. In the paternalistic leadership dimension, male teachers have a higher perception of family atmosphere and philanthropy than female teachers. In the total paternalistic leadership dimension, male teachers had a higher perception of paternalistic leadership than female teachers. Teachers between the ages of 31 - 40 have a higher perception of family atmosphere than teachers aged 51 and over. Teachers aged 31 - 40 and 41 - 50 have a higher perception of philanthropy than teachers aged 51 and above. Teachers aged 51 and above have a higher perception of perceived inadequacy than teachers aged 21-30. Teachers aged 41 - 50 have higher perceptions of total paternalistic leadership than teachers aged 21 - 30. The perceptions of teachers with 21 - 30 years of seniority are higher than those with 1 - 10 years of seniority. Single teachers had higher perceptions of paternalistic leadership than married teachers. Teachers with master's degrees had higher perceptions of interventionism than teachers with bachelor's degrees. The perception of interventionism of high school teachers was higher than that of kindergarten teachers and the perception of inadequacy of high school teachers was higher than that of middle school teachers. The continuance commitment perceptions of teachers between the ages of 41 - 50 and 31 - 40 are higher than those of teachers between the ages of 21 - 30. It was observed that married teachers had a higher perception of emotional commitment than single teachers. Teachers with bachelor's degree have higher emotional commitment and total organizational commitment perceptions than teachers with master's degree. It was observed that married teachers had more support culture perceptions than single teachers. Teachers with bachelor's degrees had higher perceptions of support and achievement culture than teachers with master's degrees. Secondary school teachers have higher perceptions of support culture than high school teachers and high school teachers have higher perceptions of bureaucratic culture than primary school teachers. In the organizational silence dimension, male teachers have a higher perception of managerial silence than female teachers. Single teachers have more individual silence perception and silence perception in terms of organizational culture than female teachers. In terms of total organizational silence, single teachers have more organizational silence perception than married teachers. School administrators' paternalistic leadership behaviors positively affect teachers' organizational commitment, albeit at a low level, and when the two variables come together, teachers' level of organizational silence decreases. On the other hand, paternalistic leadership behaviors of school administrators positively affect teachers' views on school culture, albeit at a low level, and when the two variables come together, teachers' level of experiencing organizational silence decreases. Paternalistic leadership has a more positive effect on school culture than organizational commitment. Organizational commitment and school culture variables, which are included as mediating variables in the model, also affect each other positively and significantly. The effect levels of organizational commitment and school culture on organizational silence were found to be equal. All the findings obtained were discussed in connection with the relevant literature, and at the end of the study, suggestions were given to researchers and practitioners based on the results obtained in the research.
Benzer Tezler
- Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki
The relation between the school administrators' paternalistic leadership behaviours and teachers' organizational citizenship behaviours
HÜSEYİN TUNÇEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimKütahya Dumlupınar ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA ÇELİK
- Lise yöneticilerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki
The relationship between high school administrators' paternalistic leadership behaviors and teachers' organizational silence levels
ŞAHİN BAŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimSiirt ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VEYSEL OKÇU
- Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki
The relationship between school administrators 'paternalist leadership behavior and teachers' job satisfaction
TAYFUR SARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiEğitim Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YÜKSEL GÜNDÜZ
- Okul yöneticilerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki (Batman ili örneği)
The relationship between paternalist leadership behaviors of school managers and teachers' job satisfaction (Batman province case)
FERDA EKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimSiirt ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VEYSEL OKÇU
- Yöneticilerin paternalist liderlik özellikleri ile okulların etkililiği arasındaki ilişki (Kahramanmaraş ili örneği)
The relationship between the administrators' paternalistic leadership characteristics and the effectiveness of schools (Kahramanmaraş sample)
AYBEN DELİCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AKİF KÖSE