Fethali Kaçar'ın Luġat-ı Etrākiyye adlı Çağatay Türkçesi Sözlüğü'ndeki fiillerin tematik tasnifi
Thematic classification of verbs in Fethali Kaçar's Chagatai Turkish Dictionary Named 'Luġat-ı Etrākiyye'
- Tez No: 915064
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NURSEL DİNLER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trakya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 328
Özet
Sözlük bilimi, leksikografi veya sözlükçülük; modern anlayışla 19. yüzyıldan beri dil çalışmalarında ayrı bir alan olarak yer edinmiş bilim dalıdır. Sözlükler, bir dilin söz varlığına ulaşma noktasında en temel başvuru kaynaklarıdır. Sadece dil alanıyla uğraşanların ilgi ve ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra insan ve toplum bilimleriyle ilgilenenler için de bir başvuru kaynağı olan bu eserler, ait olduğu toplumun kültürel değerlerini de kayıt altına alarak kuşaktan kuşağa aktarırlar. Ayrıca sözlükler kelimelerin zaman içindeki değişim ve gelişimlerini ve o dilin içindeki yayılma alanlarını takip etme noktasında çok yönlü çalışmalara kaynaklık edici ciddi bir işleve sahiptir. Türk dili, tarihsel dönemlerden bugüne farklı amaç ve yöntemlerle oluşturulmuş zengin bir sözlük külliyatına sahiptir. Son yıllarda sözlük üzerine yapılan çalışmalar ve incelemeler sayı ve nitelik bakımından artmıştır. Bu çalışma alanlarından birisi de temel amacı o dili kullanan toplum üzerinde, başta dil olmak üzere, sosyo-kültürel çıkarımlar sağlamak olan tematik sınıflandırmalardır. Konu üzerine yaptığım taramalarda tematik çalışmaların büyük çoğunluğunun isim ve isim soylu kelimeler üzerinde yoğunlaştığını gördüm. Türkçenin hafızası niteliğindeki sözlüklerin isimlerle birlikte fiillerinin de tematik çalışmalara tâbi tutulması elbette daha bütüncül sonuçlar doğuracaktır. Bu düşünce ile yola çıkarak Fethali Kaçar'ın Luġat-ı Etrākiyye adlı Çağatay Türkçesi Sözlüğü'nün fiilleri üzerinde tematik bir değerlendirme yapmaya karar verdim. Yapılan bu çalışmayla birlikte fiillerin tematik açıdan sınıflandırılmasına ve sözlük çalışmalarına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bu çalışmaya Farhad Rahimi'nin Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü adlı eser kaynak olarak alınmıştır. Çalışma, üç temel bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, Çağatay Türkçesi ve Dönemleri üzerinedir. İkinci bölüm sözlük, sözlük bilimi ve Çağatay Türkçesi üzerine yapılmış tematik çalışmalara ayrılmıştır. Son bölümde ise sözlükteki fiillerin tematik tasnifi yer almaktadır. Sözlükteki fiil madde başları tarandıktan sonra fiiller, yer aldığı örnekler bağlamında incelenmiş ve çeşitli temalara ayrılmıştır.
Özet (Çeviri)
Lexicology or lexicography is a science which, with the modern understanding, has been a distinct area of language studies since the 19th century. Dictionaries are the most basic reference sources for accessing the vocabulary of a language. These works, which are a source of reference for those interested in human and social sciences as well as meeting the interests and needs of those dealing with the field of language, also record the cultural values of the society to which they belong and transfer them to generations. Furthermore, dictionaries have a serious function as a source of multifaceted studies at the point of following the change and development of words over time and their spread areas within that language. Turkish language has a rich corpus of dictionaries created with different purposes and methods since historical periods. The number and quality of studies and analyzes on dictionaries have increased in recent years. One of these fields of study is thematic classifications, the main purpose of which is to provide socio-cultural inferences on the society using that language, especially language. In my research on the subject, I have seen that the majority of thematic studies focus on nouns and noun-derived words. Of course, the thematic study of the verbs as well as the nouns of the dictionaries, which are the memory of Turkish, will lead to more holistic results. Based on this idea, I decided to make a thematic evaluation on the verbs of Fethali Kaçar's Luġat-ı Etrākiyye, Chagatai Turkish Dictionary. This study aims to contribute to the thematic classification of verbs and dictionary studies. Farhad Rahimi's Fethali Kaçar's Chagatai Turkish Dictionary is the source of this study. The study consists of three main sections. The first section is on Chagatai Turkish and its periods. The second section is on dictionary, lexicology, and thematic studies on Chagatai Turkish. The last section is a thematic classification of the verbs in the dictionary. After the verbs in the dictionary are scanned, the verbs are analyzed in the context of the examples and divided into various themes.
Benzer Tezler
- Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi sözlüğü
Chagatai Turkish dictionary of Fethali Kachar
FARHAD RAHIMI
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAKUP KARASOY
- Fethali Kaçar Lügati'nin tematik ve etimolojik söz varlığı
Thematic and etymological vocabulary of Fethali Kacar Dictionary
ERKAN KIZILARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Modern Urducadan Urducaya sözlük ile Çağatay Türkçesi sözlüklerindeki kelimelerin karşılaştırılması
Comparison of modern Urdu dictionary with Jagatay Turkish dictionaries
GULNAZ HAIDER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PERİHAN ÖLKER
- Āsār-e 'Ajam: A different vision for Iran's ancient history
Āsār-ı 'Acem: İran'ın antik tarihine farklı bir yaklaşım
MERT AYDEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
TarihBoğaziçi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAŞAR TOLGA CORA
- Tarih-i Burhaneddin-i Belhi (Lady Sheil'in anıları)
History of Burhaneddin-i Belhi (Memories of Lady Sheil)
NİHAL ÇANKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiFars Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KANAR