Belâgat teorilerinin gelişiminde mu'tezile etkisi (IV. ve V. asır çerçevesinde)
The Influence of mu'tazila on the development of theories of balāghah (during the 4th and 5th centuries of the Hid̲j̲ra)
- Tez No: 915697
- Danışmanlar: PROF. DR. SALİH ZAFER KIZIKLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Din, Linguistics, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 340
Özet
Bu çalışmada, teorik çerçeveden hareketle genelde kelam ve belâgat, özelde Mu'tezile ve belâgat arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmanın temel problematiği“Teorik çerçevede Mu'tezile ve Arap belâgat disiplini arasındaki ilişkinin sınırları ve uzantıları nelerdir?”sorusu etrafında şekillenmiştir. Araştırmanın temel hedefi, Mu'tezile'nin semantik karakterini Arap dil düşüncesi ve özellikle Arap belâgatı çerçevesinde eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmektir. Bu noktada konu, Mu'tezile'nin ontolojik, epistemolojik ve semantik anlayışlarının imkanları çerçevesinde hicrî dördüncü ve beşinci yüzyıllar bağlamında sınırlandırılmıştır. İlgili yüzyıllar çerçevesinde İbn Cinnî ve Kādî Abdülcebbâr'ın teorik görüşleri tezin merkezine alınmıştır. Tezde nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desen ve gömülü teori kullanılmıştır. Çalışma, bir giriş ve üç ana bölümden oluşmuştur. Mu'tezilî düşüncenin belâgat teorilerinin gelişimine etkisini tespit etme doğrultusunda giriş bölümünde Arap dilbilimine dair bir düşünce tarihi ortaya konulmuş, birinci bölümde Arap dil düşüncesinin uzanımlarından hareketle kelam ve dilbilim arasındaki ilişkinin teorik noktaları ele alınmıştır. Tezin ikinci bölümünde ise Mu'tezile'nin belirli parametreler çerçevesinde Arap dil düşüncesi ile olan ilişkisi analiz edilmiştir. Üçüncü bölüm, birinci bölüm çerçevesinde Mu'tezilî düşünceden elde edilen teorik verilerin ve ikinci bölüm çerçevesinde Arap dilbilimi ile olan ilişkisel yakınlığa dair verilerin belâgat disiplini içerisindeki soruşturmasını içermiştir. Araştırmanın sonucunda kelam ve belâgat disiplinleri arasında güçlü bir ilişkinin varlığı tespit edilmiştir. Bu ilişki çerçevesinde kelam ekolleri içerisinden Mu'tezile'nin kasıt ve fâide teorileri yoluyla Arap belâgat düşüncesini etkilediği anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
This study analyzes the relationship between theology and rhetoric in general, and between the Mu'tazilites and rhetoric in particular. The main problem of the study revolves around the question:“What are the limits and extensions of the relationship between the Mu'tazila and the discipline of Arabic rhetoric within a theoretical framework?”The primary goal of the research is to critically evaluate the semantic character of the Mu'tazilites within the framework of Arabic linguistic thought, especially Arabic rhetoric. The subject is specifically limited to the fourth and fifth centuries of the Hijri calendar, within the context of the Mu'tazilites' ontological, epistemological, and semantic understandings. The theoretical views of Ibn Jinnī and Kādī ʿAbd al-Jabbār during these centuries are central to the thesis. The study employs phenomenological design and grounded theory, both of which are qualitative research methods. The thesis consists of an introduction and three main chapters. To determine the effect of Mu'tazilite thought on the development of rhetorical theories, the introduction provides a historical overview of Arabic linguistic thought. The first chapter explores the theoretical aspects of the relationship between theology and linguistics, based on the developments in Arabic linguistic thought. The second chapter analyzes the relationship between the Mu'tazila and Arabic linguistic thought within specific parameters. Finally, the third chapter investigates the theoretical data obtained from Mu'tazilite thought within the framework of the first chapter and examines the data on the relational affinity with Arabic linguistics within the framework of the second chapter, all within the discipline of rhetoric. As a result of the research, a strong relationship between the disciplines of theology and rhetoric was determined. Within this relationship, it was understood that the Mu'tazila, one of the schools of theology, influenced Arabic rhetorical thought through the theories of intention and fāidah.
Benzer Tezler
- Arap dilinde gerçekliğin farklı tezahür biçimi olarak mecaz sorunu
The metaphor problem in Arabic language as different form of manifestation of reality
MEHMET KÖKLÜDAĞ
Doktora
Türkçe
2021
DilbilimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. AHMET YÜKSEL
- Temel belâgat terimlerinin teşekkülü: Fesahat, belâgat, meânî, beyân ve bedî'
Formation of basic balagha (rhetoric) terms: Fasâha, balagha, maânî, bayân and badî'
İSA GÜCEYÜZ
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL DEMİR
- Yahya b. Hamza el-Alevî'nin et-Tırâz adlı eserinin meânî ilmi açısından değerlendirilmesi
Evaluation of Yahya B. Hamza Al-Alevi's named work et-Tiraz in terms of meani science
ADEM YENER
Doktora
Türkçe
2025
Dilbilimİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EYUP AKŞİT
- Abdullah Sûle'ye göre belagat açısından hicâc/argümantasyon teorisi
The theory of argumentation in terms of rhetoric according to Abdullah Sūla
SADDAM NAJEEB ABDULLAZIZ AL-SHAIBANI
Doktora
Türkçe
2025
DilbilimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEDAT ŞENSOY
- Teşekkül devri belâgat ilminin edimbilim açısından incelenmesi
An examination of the formative period of Arabic rhetoric from a pragmatics perspective
ELİF OKUR
Doktora
Türkçe
2025
Dilbilimİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EYUP AKŞİT