Genel tarih eserlerinde Emevî anlatısı -İslam tarih yazıcılığı bağlamında bir inceleme- (H. III-VI/M. IX-XII)
The Umayyad narrative in the universal chronicles -a study in relation to Islamic historiography- (3-6/9-12)
- Tez No: 918568
- Danışmanlar: PROF. DR. NAHİDE BOZKURT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 353
Özet
Bu çalışmada 3-6/9-12. yüzyıllar arasında telif edilen genel tarih eserlerindeki Emevî anlatımı ele alınmıştır. Emevîler dönemi, kendileriyle çağdaş kaynaklar elimizde olmadığı ve günümüze ulaşan tarih metinleri de Ümeyyeoğullarını deviren Abbâsîler döneminde telif edildiği için bir tarihyazıcılığı çalışmasına konu edilmeye son derece elverişlidir. Nitekim Emevî hanedanına ilişkin tarihî kayıtların ne gibi kusurlarla malul oldukları veya hangi perspektiflerin izlerini taşıdıklarına dair pek çok görüşün dile getirildiği bir literatür ortaya çıkmıştır. Bu değerlendirmeler, İslam tarihi kaynaklarının güvenilirliği, ideolojik tarihçilik gibi genel olarak İslam tarihçiliğini ilgilendiren tartışmalara da kapı aralamıştır. İslam tarihyazıcılığına ilişkin muhtelif sonuçlar doğuran bu iddiaların incelenmesi için Dîneverî, Ya'kûbî, Taberî, Mes'ûdî, İbn Miskeveyh ve İbnü'l-Cevzî'nin metinlerinden müteşekkil bir örneklem oluşturulmuştur. Daha sonra her bir tarihçinin eserlerindeki Emevîler dönemine tekabül eden kısımlarda yapılan anlatımlar kaynakları ve içerikleri merkeze alınarak karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir. Birinci bölümde araştırmaya konu edilen kaynakların kaynaklarına odaklanılmış, Emevîler dönemiyle ilgili bilgilere kimler aracılığıyla ulaşıldığı incelenmiştir. Bu sırada hem örneklemde yer alan tarihçilerin kaynaklarını nasıl ve ne kadar gösterdiklerine işaret edilmiş hem de tespit edilebilen isimlerin Emevî karşıtlığıyla nitelendirilmelerinin imkânına, mezhebî-siyasî bağlılıkları hakkındaki iddialara temas edilmiştir. Ayrıca bir yandan da incelenen tarihçilerin kaynaklarını hangi motivasyonlarla seçmiş olabileceklerine dair fikir yürütülmüştür. Son olarak hem tarihçiler başvurdukları isimler açısından birbirleriyle karşılaştırılmış hem de atıf yapılan bütün kaynaklar genel tarih eserlerinin Emevîler dönemi kaynakçası şeklinde takdim edilerek ne gibi değişimlere uğradığıyla ilgilenilmiştir. İkinci bölümde ise örneklemde yer alan metinlerin Emevîler döneminde nasıl bir içeriğe yer verdiklerine odaklanılmıştır. Burada özellikle eserler ortak bir tarih yazım kategorisinden seçilmelerine ve aynı olaylara yer vermelerine rağmen her konunun farklı bir şekilde içeriklendirilebildiği ve muhtelif temalara odaklanılabildiği örneklerle gösterilmiştir. Buna ek olarak Emevîler döneminin bazı tartışmalı olayları ve hanedanın çok eleştirilen mensupları hakkındaki anlatımlar ele alınarak her biri farklı mezhebî-siyasî bağlılıklarla ilişkilendirilen ve muhtelif tarihî gündemleri olan tarihçilerin rivayet seçimlerinin bundan etkilenip etkilenilmediğine odaklanılmıştır. Bütün bu sorgulamaların neticesinde genel tarih eserlerindeki Emevî anlatımının bir taraftarlık sorununa indirgenerek değerlendirilemeyeceği, hanedana karşıt bir perspektiften izler taşıyan pek çok rivayet bulunmakla birlikte bunların aksi yönde bir eğilimi yansıtan başka anlatımlarla bir arada oldukları gözlemlenmiştir. Bu karmaşık içerik hem elimizdeki Emevî anlatımının Abbâsî gölgesi altında kaldığına yönelik iddiaları hem de Sünnî, Şiî-Mutezilî tarihyazımı gibi kategorilerin geçerliliğini tartışmalı hale getirmektedir. Buna mukabil, tarih kaynaklarında anlatımın düzenlenmesinden başvurulan isimlere ve seçilen rivayetlere kadar pek çok tercihin dönemin ilmî tartışmalarında durulan yere, ilmî çevrelerin farklı temayüllerine ve müellifin kitabıyla ilgili özel hedeflerine -farklı bir anlatım yapmak, ansiklopedik bir içerik derlemek vb.- ve tarih kavrayışıyla ilişkili olduğu görülmüştür.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the Umayyad narrative in general historical works written between the 3rd-6th/9th-12th centuries. The Umayyad period is well suited to historiographical study because of the lack of contemporary sources and because the surviving historical texts were written during the Abbasid period, which overthrew the Umayyads. As a matter of fact, a literature has emerged in which many opinions have been expressed on the nature of the defects in the historical records of the Umayyad dynasty, or on the perspectives of which they bear the traces. These assessments have also opened the door to debates about the reliability of Islamic historical sources and ideological historiography in general. A sample of texts by al-Dīnawarī, Yaʿqūbī, al-Tabarī, al-Masʿūdī, Ibn Miskawayh and Ibn al-Jawzī was selected to examine these claims, which have various implications for Islamic historiography. Then the accounts of the Umayyad period in the works of each historian were analysed comparatively, focusing on their sources and content. The first chapter focuses on the sources and analyses of the information on the Umayyad period. On the one hand, it is shown how and to what extent the historians in the sample indicated their sources, and the possibility of characterising the names that could be identified as anti-Umayyad and the claims about their sectarian-political loyalties are touched upon. Meanwhile, the motivations of the historians analysed were considered. Finally, the two historians were compared in terms of the names they used, and the changes in the general historical works presented as the bibliography of the Umayyad period were analysed. The second part focuses on the content of the texts in the sample during the Umayyad period. Examples are given to show that each topic can be contextualised differently and different themes can be focused on, even though the works are selected from a common historiographical category and deal with the same events. It also discusses some of the more controversial events of the Umayyad period and the narratives about the much-criticised members of the dynasty, focusing on whether the narrative choices of historians, each of whom is associated with different sectarian-political loyalties and has different historical agendas, are affected by this. As a result of all these investigations, it has been observed that the Umayyad narrative in general historical works cannot be evaluated by reducing it to a question of partisanship, and that although there are many narratives that bear traces of an antidynastic perspective, these narratives coexist with other narratives that reflect opposite tendencies. This complex content calls into question both claims that the Umayyad narrative is overshadowed by the Abbasid narrative and the validity of categories such as Sunni, Shia and Mutazilite historiography. On the other hand, it has been observed that many preferences in historical sources, from the organisation of the narrative to the names used and the narratives selected, are related to the place of the source in the scholarly debates of the period, the different tendencies of the scholarly circles, and the specific aims of the author for his book - to make a different narrative, to compile an encyclopaedic content, etc. - and the conception of history. - and the concept of history.
Benzer Tezler
- Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması
Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias
MAHMUT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI
- Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Akademi Kütüphanesi Nadir Eserler Koleksiyonu'nda yer alan Kenan Özbel kataloglarındaki Türk kumaşlarının tasarım ve teknik açıdan incelenmesi
Design and technical analysis of Turkish fabrics in the Kenan Özbel Catalogs in the Rare Works Collection of Mimar Sinan Fine Arts University Academy Library
REYHAN POLAT
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2024
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ÖMER FARUK TAŞKALE
- Sivas ili Altınyayla ilçesi Merkez (Tonus) Camii süslemeleri
Decorations of the Central (Tonus) Mosque in Altınyayla district of Sivas province
FATMA KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
El SanatlarıKırşehir Ahi Evran ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. HANDE KILIÇARSLAN
- Marx on alienated labour in the forms preceding capitalist production
Marx'ta kapitalist üretim öncesi biçimlerde yabancılaşmış emek
GÖRKEM GİRAY
Doktora
İngilizce
2023
Felsefeİstanbul Teknik ÜniversitesiSiyaset Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜRCAN KOÇAN
- Tunalı Hilmi Bey hayatı, siyasi faaliyetleri ve eserleri
Başlık çevirisi yok
AYŞE AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
TarihGazi ÜniversitesiGenel Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. E. SEMİH YALÇIN
- Ürdün'deki Emevi Çöl Saraylarında fresk ve mozaik süsleme
Fresco and mosaic decoration in the Umayyad Desert Palaces in Jordan
SAJA MOHAMMAD ABDULLAH AL DEIRI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiSakarya ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERKAN ATAK