Karaciğer sirozu olan hastalarda beslenme eğitiminin yaşam kalitesi ve beslenme durumları üzerine etkisinin incelenmesi
Investigation of the effect of nutrition education on quality of life and nutritional status in patients with liver cirrhosis
- Tez No: 920353
- Danışmanlar: PROF. DR. PERİM FATMA TÜRKER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Beslenme ve Diyetetik, Nutrition and Dietetics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 213
Özet
Karaciğer sirozu olan bireyler, yetersiz beslenme gibi çeşitli komplikasyonlarla sıklıkla karşılaşmaktadırlar. Hastalara tıbbi durumları, yetersiz beslenme riski ve sirozun diğer komplikasyonları hakkında bilgi vermek, beslenme durumlarını iyileştirmeye, yaşam kalitelerini artırmaya ve genel sağlıklarına olumlu katkı sağlamaya yardımcı olabilmektedir. Bu çalışma karaciğer sirozlu bireylerde beslenme eğitiminin yaşam kalitesi, beslenme bilgi düzeyi ve beslenme durumları üzerine etkisini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma, Ankara Bilkent Şehir Hastanesinde Aralık 2021- Haziran 2024 tarihleri arasında gastroenteroloji uzmanı tarafından karaciğer sirozu tanısı almış, yaşları 18-59 yıl arasında, gönüllü olan 21 erkek, 9 kadın olmak toplam 30 birey üzerinde yürütülmüştür. Çalışmaya katılan bireylere ilk görüşmede anket formu [genel tanımlayıcı bilgiler, beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite durumu, antropometrik ölçümler (vücut ağırlığı, boy uzunluğu, üst orta kol çevresi, triseps deri kıvrım kalınlığı), bazı biyokimyasal bulgular, 24 saatlik besin tüketim kaydı, Subjektif Global Değerlendirme (SGD) formu, kısa-form-12 (SF-12) yaşam kalitesi ölçeği] ve beslenme bilgi düzeyi (BBD) formu araştırmacı tarafından yüz-yüze görüşme yöntemiyle uygulanmış, ardından power point sunum desteğiyle ortalama 30 dakika süren bir beslenme eğitimi (sağlıklı beslenme ve besin gruplarının tanımlanması, tuz ve su tüketimiyle ilgili öneriler, karaciğer sirozunda diyet tedavisinin önemli basamakları, besim ilaç etkileşimi, besin güvenliği, etiket okuma) verilmiştir. Bir ay sonraki ikinci görüşmede aynı beslenme eğitimi tekrarlanmış ve kitapçık haline getirilmiş eğitim sunumu verilmiştir. İkinci eğitimden bir ay sonra ise bireyler telefonla aranmış, eğitim kitapçığını okumaları hatırlatılmış ve beslenmeyle ilgili soruları cevaplanmıştır. Telefon görüşmesinden bir ay sonra olan son görüşmede ise başlangıçta uygulanan anket ve BBD formu tekrarlanıp, eğitim tamamlanmıştır. Toplam 3 ay süren beslenme eğitiminin sonunda tüm bireylerdeki BBD puanının 7.4±2.76'den 9.2±3.45'ye yükseldiği görülmüştür. BBD ile eğitim öncesi bireylerin diyetle alınan niasin, potasyum, fosfor miktarları arasında orta düzeyde pozitif yönlü bir ilişki görülmüştür. SF-12 yaşam kalitesi ölçeği sonuçların incelendiğinde tüm bireylerin fiziksel bileşen özet-12 (FBÖ-12) puanı artarken, mental bileşen özet-12 (MBÖ-12) puanı azalmıştır ancak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Tüm bireyler de SGD A puanı alanların sayısı 11 kişiden 18 kişiye yükselirken; SGD B puanı alanların sayısı 16 kişiden 11 kişiye, SGD C puan alanların sayısı ise 3 kişiden 1 kişiye düşmüştür. Beslenme eğitimi sonrasında kadınlardaki vücut ağırlığı başına düşen günlük enerji ile protein alım miktarı azalırken, erkeklerde ise vücut ağırlığı başına düşen günlük protein alım miktarı 0.7±0.56 g/kg'dan 0.8±0.40 g/kg'a çıkmıştır. Enerjinin yağdan gelen yüzdesi her iki cinsiyette de artarken, diyetle alınan günlük karbonhidrat miktarı her iki cinsiyette de azalmıştır. Diyete alınan mikro besin ögeleri miktarında anlamlı bir değişiklik görülmemiştir. Beslenme eğitimi sonrasında kadınlarda A vitamini, riboflavin, folat, B6 vitamini, B12 vitamini, potasyum, kalsiyum alım miktarlarının; erkeklerde ise tiamin, riboflavin, folat, B6 vitamini, B12 vitamini, C vitamini, potasyum, kalsiyum, fosfor, çinko, magnezyum alım miktarlarının diyet referans alım (DRI) önerilerini karşılama yüzdelerinin arttığı görülmüştür. Bireylerin tuz tüketim durumları değerlendirildiğinde; tüm bireyler arasında yemeklerini az tuzlu tercih eden birey sayısı 16 kişiden 20 kişiye çıkmış, normal tuzlu tercih eden birey sayısı 8 kişiden 5 kişiye inmiş, çok tuzlu tercih eden 1 kişi ise eğitim sonunda tuz tüketim durumunu değiştirmiştir. Bireylerin günlük tüketilen ana öğün sayılarının dağılımına bakıldığında üç ana öğün yapan birey sayısı 18 kişiden 20 kişiye çıkmış; ara öğün dağılımında ara öğün yapmayan birey sayısı 11 kişiden 6 kişiye düşerken, üç ara öğün yapan birey sayısı 2 kişiden 8 kişiye çıktığı saptanmıştır. Pişirme yöntemlerinde ise kavurma yönteminin tercih eden birey sayısının 16 kişiden 10 kişiye, kızartma yöntemini tercih eden bireylerin sayısının ise 7 kişiden 3 kişiye düştüğü görülmüştür. Bireylerin antropometrik ölçümlerinde eğitimin başında ve sonunda anlamlı bir değişiklik görülmezken; tüm bireylerin %60.0'ının düzenli fiziksel aktivite yaptığı görülmüş ve en çok tercih edilen aktivite yürüyüş olduğu bulunmuştur. Biyokimyasal bulgular incelendiğinde; kadınların serum aspartat aminotransferaz (AST) düzeylerinin ortalaması eğitim öncesi 93.7±129.93 U/L'den eğitim sonrası 59.0±55.51 U/L'ye, erkeklerin eğitim öncesi 65.8±55.32 U/L'den eğitim sonrası 54.9±27.59; kadınların serum alanin aminotransferaz (ALT) düzeylerinin ortalaması eğitim öncesi 69.4±80.55 U/L'den eğitim sonrası 49.3±35.79 U/L'ye, erkeklerin ise eğitim öncesi 61.1±87.91'den eğitim sonrası 42.6±19.23 U/L'ye düşmüştür. Kadınların eğitim öncesi gama glutamil transferaz (GGT) düzeylerinin ortalaması 126.0±211.23 U/L, eğitim sonrası 106.8±157,82 U/L; erkeklerin eğitim öncesi GGT düzeylerinin ortalaması 76.0±78.88 U/L, eğitim sonrası 55.2±37.67 U/L olduğu saptanmıştır. Erkeklerin serum düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL-K) seviyelerinin ortalaması eğitim öncesi 81.0±38.21 mg/dl, eğitim sonrası 76.0±35.24 mg/dl'ye düşerken; yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterol (HDL-K) düzeylerinin ortalaması 37.2±24.76 mg/dl'den, 47.2±26.65 mg/dl'ye yükseldiği belirlenmiştir. Sonuç olarak, karaciğer sirozlu bireylere verilen beslenme eğitiminin bireylerin beslenme alışkanlıkları ve BBD puanlarını olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Eğitimlerin ve takip sürelerinin daha uzun olmasının bu etkilerin daha da artmasına destek sağlayacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Individuals with liver cirrhosis frequently experience various complications such as malnutrition. Providing information to patients about their medical conditions, the risk of malnutrition, and other complications of cirrhosis can help improve their nutritional status, increase their quality of life, and contribute positively to their overall health. This study was conducted to evaluate the effects of nutritional education on the quality of life, nutritional knowledge level, and nutritional status of individuals with liver cirrhosis. The study was conducted on a total of 30 volunteers, 21 male and 9 female, aged between 18 and 59 years, who were diagnosed with liver cirrhosis by a gastroenterologist between December 2021 and June 2024 at Ankara Bilkent City Hospital. The individuals participating in the study were first interviewed using a questionnaire form [general descriptive information, nutritional habits, physical activity status, anthropometric measurements (body weight, height, mid-upper arm circumference, triceps skinfold thickness), some biochemical findings, 24-hour food consumption record, Subjective Global Assessment (SGD) form, short-form-12 (SF-12) quality of life scale] and a nutritional knowledge level (BBD) form. Afterwards, a nutrition education (healthy nutrition and definition of food groups, recommendations regarding salt and water consumption, important steps of diet treatment in liver cirrhosis, food-drug interactions, food safety, label reading) was given to the individuals participating in the study. In the second interview one month later, the same nutrition education was repeated and a booklet-form education presentation was given. One month after the second education, the individuals were called by phone, reminded to read the education booklet, and their questions about nutrition were answered. In the last meeting, one month after the telephone interview, the questionnaire and BBD form applied at the beginning were repeated and the training was completed. At the end of the 3-month nutrition education, it was observed that the BBD score in all individuals increased from 7.4±2.76 to 9.2±3.45. A moderate positive correlation was observed between BBD and the dietary niacin, potassium, and phosphorus intake of individuals before the education. When the results of the SF-12 quality of life scale were examined, the physical component summary-12 (FBS-12) score of all individuals increased, while the mental component summary-12 (MBS-12) score decreased, but no significant difference was found. In all individuals, the number of those receiving SGD A score increased from 11 to 18; the number of those receiving SGD B score decreased from 16 to 11, and the number of those receiving SGD C score decreased from 3 to 1. After the nutrition education, the daily energy and protein intake per body weight in women decreased, while the daily protein intake per body weight in men increased from 0.7±0.56 g/kg to 0.8±0.40 g/kg. While the percentage of energy coming from fat increased in both genders, the daily amount of carbohydrates taken in the diet decreased in both genders. No significant change was observed in the amount of micronutrients taken in the diet. After the nutrition education, it was observed that the percentage of meeting the dietary reference intake (DRI) recommendations increased in women for vitamin A, riboflavin, folate, vitamin B6, vitamin B12, potassium, and calcium intakes; and in men for thiamine, riboflavin, folate, vitamin B6, vitamin B12, vitamin C, potassium, calcium, phosphorus, zinc, and magnesium intakes. When the salt consumption status of the individuals was evaluated; the number of individuals who preferred their meals with less salt increased from 16 to 20, the number of individuals who preferred normal salt decreased from 8 to 5, and 1 individual who preferred very salty changed their salt consumption status at the end of the training. When the distribution of the daily main meals consumed by the individuals was examined, the number of individuals who had three main meals increased from 18 to 20; the number of individuals who did not have snacks decreased from 11 to 6 in the distribution of snacks, while the number of individuals who had three snacks increased from 2 to 8. In terms of cooking methods, it was observed that the number of individuals who preferred the sautening method decreased from 16 to 10, and the number of individuals who preferred the frying method decreased from 7 to 3. While no significant change was observed in the anthropometric measurements of the individuals at the beginning and end of the training; it was observed that 60.0% of all individuals engaged in regular physical activity, and the most preferred activity was found to be walking. When the biochemical findings were examined; The mean serum aspartate aminotransferase (AST) level of women decreased from 93.7±129.93 U/L before training to 59.0±55.51 U/L after training, and the mean serum alanine aminotransferase (ALT) level of men decreased from 69.4±80.55 U/L before training to 49.3±35.79 U/L after training, and the mean serum ALT level of men decreased from 61.1±87.91 before training to 42.6±19.23 U/L after training. The mean gamma glutamyl transferase (GGT) level of women was 126.0±211.23 U/L before training and 106.8±157.82 U/L after training; The mean GGT levels of men before the training were found to be 76.0±78.88 U/L and 55.2±37.67 U/L after the training. The mean serum low-density lipoprotein cholesterol (LDL-C) levels of men decreased from 81.0±38.21 mg/dl before the training to 76.0±35.24 mg/dl after the training; while the mean high-density lipoprotein cholesterol (HDL-C) levels increased from 37.2±24.76 mg/dl to 47.2±26.65 mg/dl. In conclusion, it was observed that the nutritional education given to individuals with liver cirrhosis positively affected the individuals' nutritional habits and BBD scores. It is thought that longer training and follow-up periods will support the further increase of these effects.
Benzer Tezler
- Farklı etiyolojiye sahip siroz hastalarının antropometrik ölçümlerinin, beslenme durumlarının ve diyet kalitelerinin karşılaştırılması
Comparison of anthropometric measurements, nutritional status and diet quality of cirrhosis patients with different etiologies
HAYRİYE ÖZER IŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Beslenme ve DiyetetikBaşkent ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESEN YEŞİL
- Karaciğer sirozu olan hastalarda, malnütrisyon, vücut bileşimi, enerji ve besin ögeleri alımının değerlendirilmesi
Assessment of malnutrition, body composition and energy and nutrient intakes in patients with liver cirrhosis
MERVE SUSUZLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Beslenme ve DiyetetikHacettepe ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Bölümü
DOÇ. DR. HÜLYA GÖKMEN ÖZEL
- Karaciğer sirozu olan hastalarda malnütrisyon belirlemede kullanılan tarama ve değerlendirme testlerinin biyokimyasal kan parametreleri, antropometrik ölçümleri ve besin tüketimleri ile ilişkisinin değerlendirilmesi
Evaluation of the relationship between screening and evaluati̇on tests used in determining malnutrition in patients with liver cirrhosis, biochemical blood parameters, anthropometric measurements and food consumption
MERVE KARAASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Beslenme ve DiyetetikAcıbadem Mehmet Ali Aydınlar ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖZDE ARITICI
- Karaciğer sirozu olan hastalarda nütrisyonel durumun değerlendirilmesinde ultrasonografi ile ölçülen temporal kas kalınlığının kullanılması
Use of temporal muscle thickness measured by ultrasonography in the assessment of nutritional status in patients with liver cirrhosi̇s
ZENGİN AYDIN DEMİRBAŞ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
İç HastalıklarıRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ ADNAN AKDOĞAN
- Sirozlu hastalarda beslenme durumunun değerlendirilmesi
Evaluation of nutrition in the patients with cirrhosis
AHMET KONCA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
GastroenterolojiHarran Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET UYANIKOĞLU