Özbek Türkçesinde isimden isim yapım ekleri
Noun-to-noun formation suffixes in Uzbek Turkish
- Tez No: 921129
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TUNA BEŞEN DELİCE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Afyon Kocatepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 217
Özet
Bu çalışma, eklemeli bir dil olan Türk dili ailesinin Karluk kolunun üyelerinden Özbek Türkçesinde kullanılan isimden isim yapım ekleri ve bu eklerin türetim gücü ile işlevlerini ele almaktadır. Sözcük yapımı, sözcük türünü değiştirme, anlam genişletme ve sözcüğün sözdizimsel yapıda kullanılmasını sağlayan eklerden sözcük işletim ekleri dışında kalan ekler, bu çalışmanın konusudur. Çalışmada Özbek Türkçesi üzerine yapılan gramer çalışmalarında isimden isim yapım ekleri olarak ele alınan bütün ekler listelenmiş; bu eklerle türetilmiş olup Özbek Türkçesinin en kapsamlı sözlüklerinden biri olan Oʻzbek Tilining Izohli Lug'ati'ne giren bütün türemiş isimler tespit edilmiş ve aldığı eklere göre sınıflandırılmıştır. Böylece eklerin işlevselliği sayısal değerlerle somutlaştırılmıştır. İsimden isim yapım ekleri, Türkçe ve yabancı ekler olarak iki başlık altında değerlendirilmiş ve her bir ekin işlevi tanık cümlelerle çalışmada verilmiştir. Eş zamanlı yöntemle incelenen bu eklerin tarihsel süreçteki durumlarına da değinilmiştir. Özbek Türkçesinde kullanılıp Türkiye Türkçesinde kullanılmayan ekler ve -varsa- Türkiye Türkçesinde olmayan işlevler de ilgili başlık altında belirtilmiştir. Çalışmanın sonunda türemiş isimlerin aldıkları isimden isim yapım eklerine göre sınıflandırılmış listesi ve bu isimlerin sözlüğü de yer almaktadır. Bu çalışmayla Özbek Türkçesindeki isimden isim yapım ekleri ve bunların işlevlerinin belirlenmesi sonucunda Türkiye Türkçesiyle benzer ve farklı olan yapı ve kullanımların ortaya konması amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
This study examines the nominal derivational affixes used in Oʻzbek Turkish, a member of the Karluk branch of the Turkic language family, and their derivational power and functions. The focus of this study is on affixes other than those used for word formation, changing word types, expanding meanings, and enabling syntactic structure, which are specifically considered as nominal derivational affixes. The study lists all the affixes identified as nominal derivational affixes in grammar studies of Oʻzbek Turkish; it also identifies and classifies all derived nouns that are included in one of the most comprehensive dictionaries of Oʻzbek Turkish, the Oʻzbek Tilining İzo'hli Lug'ati. Thus, the functionality of these affixes is concretized with quantitative values. Nominal derivational affixes are evaluated under two headings: Turkish and foreign affixes, with each affix's function illustrated with example sentences. The historical context of these affixes, examined synchronously, is also addressed. Affixes used in Oʻzbek Turkish but not in Turkish Turkish, as well as any functions not present in Turkish Turkish, are noted under the relevant heading. At the end of the study, a classified list of derived nouns based on the nominal derivational affixes they have taken and a dictionary of these nouns are also provided. The aim of this study is to identify the similarities and differences in structures and usages between Oʻzbek Turkish and Turkish Turkish by determining the nominal derivational affixes and their functions in Oʻzbek Turkish.
Benzer Tezler
- Özbek Türkçesinde isimden isim yapım eklerinin morfosemantik incelemesi
Morphosemantic analysis of noun formation suffixes in Uzbek Turkish
MERYEM HAMİŞOĞLU
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VELİ SAVAŞ YELOK
- Hatay / Ovakent Özbek Türklerinden derlenen atasözlerinde isim
Hatay / Ovakent name in proverbs compiled from Uzbek Turks
TAYFUR KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA TANÇ
- Togay Murad'ın 'Oydında Yurgan Odamlar' adlı romanı esasında Özbek Türkçesinde isim
The nouns in Uzbek Turkish basing on the novel of Togay Murad's 'Oydında Yurgan Odamlar'
HÜLYA MERVE GÜLTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN
- Özbek ve Uygur Türkçe'lerinde isim
Nouns in Uzbek and Uigur Turkish
HİKMET KORAŞ
Doktora
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUNCER GÜLENSOY
- Atamdan Qalgan dalalar (atalarımdan kalan topraklar) metni esasında Özbek Türkçesi'nde isim
Başlık çevirisi yok
YAVUZ KARTALLIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET FATİH KİRİŞÇİOĞLU