Özbek Türkçesinde isimden isim yapım eklerinin morfosemantik incelemesi
Morphosemantic analysis of noun formation suffixes in Uzbek Turkish
- Tez No: 905545
- Danışmanlar: DOÇ. DR. VELİ SAVAŞ YELOK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Morfoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Morphology, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 328
Özet
Bu çalışmada Özbek Türkçesinin morfem sözlüğünden seçilen 27 isimden isim yapım ekinin eklendiği kelimelere kazandırdığı morfosemantik özellikleri incelenmiştir. Çalışma kapsamının sınırlarını aşacağı düşünüldüğünden diğer yapım ekleri tez çalışmasına dâhil edilmemiştir. Araştırma yapılırken materyal olarak Özbekistan Cumhuriyeti Fenler Akademisi Ali Şîr Nevayî Adındaki Dil ve Edebiyat Enstitüsü'nün yayımladığı yaklaşık seksen bin kelimeyi kapsayan beş ciltlik O'zbek Tilining Izohli Lug'ati-I-V (2006-2008) sözlüğü esas alınmıştır. Çalışmanın örneklemini oluşturan 27 isimden isim yapım ekiyle türetilen kelimeler ilgili sözlükten taranmıştır. Taranan kelimeler, eklerin onlara kazandırdığı anlam özelliklerine göre incelenerek anlam kategorileri oluşturulmuştur. Bu anlam kategorileri oluşturulurken Türkiye Türkçesindeki isimden isim yapım eklerinin morfosemantik açıdan incelendiği bir çalışma örnek alınmış ve yeni tespit edilen anlam kategorileri çalışmaya eklenmiştir. Eldeki verilerin incelenmesi yapılırken ilk olarak ilgili anlam kategorisini oluşturan ekler sıralanmış, ardından sözlükten taranan kelimeler ait olduğu anlam kategorileri altında listelenmiştir. Çalışmanın sonucunda toplam 36 ana anlam kategorisi ile 89 alt anlam kategorisi oluşturulmuştur. İncelenen isimden isim yapım ekleri kaynaklardaki verilerden de yararlanılarak anlamsal işlevlerine göre yeniden tasnif edilmeye çalışılmıştır. Yenilikçi bir bakış açısıyla hazırlanan bu çalışmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study analyzes the morphosemantic features of 27 derivational suffixes selected from the Uzbek Turkish morpheme dictionary. Other derivational suffixes are not included in the thesis since it is thought to exceed the limits of the scope of the study. The five-volume O'zbek Tilining Izohli Lug'ati-I-V (2006-2008) dictionary, which includes approximately eighty thousand words and was published by the Ali Sher Navayi Language and Literature Institute of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan, was taken as basis for the research. The words derived from the 27 nouns forming the sample of the study with the noun-making suffix were scanned from the relevant dictionary. The scanned words were analyzed according to the semantic features given to them by the affixes and meaning categories were created. In creating these semantic categories, a study analyzing the morphosemantics of noun-forming suffixes in Turkey Turkish was taken as an example and the newly identified semantic categories were added to the study. When analyzing the available data, first the suffixes forming the relevant meaning category were listed, and then the words scanned from the dictionary were listed under the meaning categories to which they belonged. As a result of the study, a total of 36 main meaning categories and 89 sub-meaning categories were created. The analyzed noun-forming suffixes were tried to be re-classified according to their semantic functions by making use of the data in the sources. In this respect, it is thought that the study will contribute to the field as it is prepared with an innovative perspective.
Benzer Tezler
- Özbek ve Uygur Türkçe'lerinde isim
Nouns in Uzbek and Uigur Turkish
HİKMET KORAŞ
Doktora
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUNCER GÜLENSOY
- Hatay / Ovakent Özbek Türklerinden derlenen atasözlerinde isim
Hatay / Ovakent name in proverbs compiled from Uzbek Turks
TAYFUR KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA TANÇ
- Atamdan Qalgan dalalar (atalarımdan kalan topraklar) metni esasında Özbek Türkçesi'nde isim
Başlık çevirisi yok
YAVUZ KARTALLIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Togay Murad'ın 'Oydında Yurgan Odamlar' adlı romanı esasında Özbek Türkçesinde isim
The nouns in Uzbek Turkish basing on the novel of Togay Murad's 'Oydında Yurgan Odamlar'
HÜLYA MERVE GÜLTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN
- Gününümüz Afganistan Özbek Türkçesiyle Türkiye Türkçesinin isim ve fiillerinin karşılaştırılması
Comparing today's Afganistan Uzbek language to the Turkish nouns and verbs
FAİZURRAHMAN FARZAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUAT BOZKURT