Özbekistan sahası cenknâme türü: 'Zufunun Kıssası'
Uzbekistan field cenkname type: 'The Story of the Zufunun'
- Tez No: 921781
- Danışmanlar: PROF. DR. SEYFULLAH YILDIRIM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 159
Özet
Türklerin İslamiyet'i kabulünden sonra millî ve kültür kaynağımızda önemli bir rol oynayan cenknâmeler, Anadolu sahası Türk edebiyatına önemli katkılar sağlamıştır. Cenknâmeler, Anadolu sahasında kaynağını İslam tarihî, dinî kıssalar, menkıbeler, destan ve efsanelerden alır. Bu eserler, Anadolu insanının kendi inançlarına, ideal insan ve karizmatik lider arayışına yanıt bulmuştur. Hz. Ali ve oğulları Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve Muhammed b. Hanefiyye'nin etrafında teşekkül eden bu edebî eserlerde Müslümanlar ile gayrimüslimler arasındaki savaşlar manzum-mensur veya mensur-manzum olarak anlatılmıştır. Türkistan'daki cenknâmeler, Arap ve Fars edebiyatının yanı sıra millî destan geleneklerinden de etkilenerek gelişmiştir. Sovyet rejimi, toplumun dinî duygularını güçlendiren ve İslam ahlakının benimsenmesine etki eden bu eserlerin yayılmasını önlemek ve etkisini zayıflatmak için baskı uygulamış, ancak SSCB'nin dağılmasıyla da bu eserler tekrar yazılı ve sözlü olarak nakledilmiştir. Sovyet rejimi, Özbekistan'da edebiyata baskı uygulayarak din konulu eserlerin gizli ele alınmasına neden olmuştur. Bağımsızlık sonrası Özbek edebiyatı yükselişe geçerek ele alınan eserlerde vatan, din, tarihî kişiler değişmeyerek inançları daha da artmıştır. Özbek sahası eseri olan“Zufunun Kıssası”adlı Muhammed b. Hanefiyye cenknâmesi, 1903 yılında asıl nüsha üzerinden hazırlanan eser, 1993'te yeniden yayımlanmıştır. Özbek sözlü kültürüne ait bu edebî eserde Anadolu sahasındaki cenknâme türünün birçok özelliğini görmek mümkündür. Bu eser, Özbeklerin kendi kültür ve coğrafyalarının izlerini taşıyarak, Anadolu cenknâme türünün özelliklerini yansıtmaktadır. Bu çalışmada cenknâme kavramı açıklanmış, tür ve şekil özellikleri incelenmiş; Anadolu ve Özbekistan sahalarındaki cenknâme geleneği ele alınmıştır. Ayrıca Türkiye Türkçesine aktarılan“Zufunun Kıssası”adlı Muhammed b. Hanifiyye cenknâmesi hakkında genel bilgiler verilmiş, motifleri tasnif ve tahlil edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Cenknames, which played an important role in our national and cultural resources after the acceptance of Islam by the Turks, made important contributions to the Turkish literature of the Anatolian field. Cenknames take their source from Islamic history, religious stories, legends, epics and legends in the Anatolian field. These works have found a response to the Anatolian people's own beliefs, their search for an ideal person and a charismatic leader. Hz. Ali and his sons Hazrat. Hasan, Hazrat. Hussein and Muhammad b. In these literary works, which were formed around Hanafiyya, the wars between Muslims and non-Muslims were described in verse-mensur or mensur-manzur Dec. Cenknames in Turkestan have developed by being influenced by Arabic and Persian literature, as well as national epic traditions. The Soviet regime applied pressure to prevent the spread and weaken the influence of these works, which strengthened the religious feelings of society and influenced the adoption of Islamic morality, but with the dissolution of the USSR, these works were again transmitted in written and oral form. The Soviet regime put pressure on literature in Uzbekistan, causing works on religion to be handled in secret. After independence, Uzbek literature rose and the homeland, religion, historical persons did not change in the works dealt with, and their beliefs increased even more. Muhammad b., whose Uzbek field work“The Story of Zuf”is called. Hanefiyya cenknamesi, the work prepared from the original copy in 1903, was republished in 1993. In this literary work belonging to the Uzbek oral culture, it is possible to see many features of the cenkname genre in the Anatolian field. This work reflects the characteristics of the Anatolian cenkname genre by bearing the traces of the Uzbeks' own culture and geography. In this study, the concept of cenkname was explained, the characteristics of its type and shape were examined; the tradition of cenkname in the Anatolian and Uzbek fields was discussed. In addition, the story of Zufunu,“Muhammad b,”which was translated into Turkish in Turkey. General information has been given about the Hanifiyya cenknami, its motives have been classified and analyzed.
Benzer Tezler
- Özbek sahası Türk destanlarında kadın
Women in Turkish epics in Uzbek field
TUĞBA TEKE
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıBartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞERİFE SEHER EROL ÇALIŞKAN
- Köroğlu Destanı 'Hikâyet-i Köroğlu Sultan'
Epic of Koroghlu 'Story of Koroghlu Sultan'
ESRA BİLGE SAVCI
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSA ÖZKAN
- Özbek masallarında olumsuz (Kötücül) tipler
Negative (Malicious) characters in Uzbek fairy tales
ZEHRA AKILMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Uşak ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERHAN SOLMAZ
- Eğitsel bir bakış açısıyla Anadolu ve Özbek Türk masallarında ortak ve farklı motifler
Different and common motifs in Anatolian Turks and the Uzbek tales from educational stand point
MEKHRİBON SAFAROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILDIZ KOCASAVAŞ
- 19. ve 20. yüzyıl Kazak akın ve jiravlarında dil ve muhteva
Language and content in 19th and 20th century Kazakh akın and jirav
PARASSAT RAKYMBERLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENVER KAPAĞAN