Kutadgu Bilig'de tasarlama kiplerinin işlev bakımından incelenmesi
Functional examination of desing modes in Kutadgu Bilig
- Tez No: 922577
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NÜLÜFER ÇELİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kutadgu Bilig, kip, kiplik, işlev, Kutadgu Bilig, mood, modality, function
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
Büyülü ve güçlü bir düzenin temsilcisi olan dil, sadece sözlü ve yazılı iletişimde kullandığımız basit bir sistemler bütünü değildir. İnsan var olduğu andan itibaren kendini ifade etmek, evreni anlamlandırmak ve iletişim kurmak için dili kendine vasıta kılmıştır. Anlamın çeşitli etkenlerle sürekli değişen ve gelişen bir niteliğe sahip olduğu ve biçim düzeyine indirgenemeyeceği düşüncesi, çağdaş dilbilim yaklaşımlarının dili işlevsel açıdan ele alınması gerekliliğini doğurmuştur. Gramer kitaplarında“isteme kipleri, uyarı kipleri, dilek kipleri”gibi adlandırmaları bulunan tasarlama kipleri; bir eylemin şart, emir, istek veya gereklilik gibi farklı durumlarda ifade edilmesini sağlayan sınırlı yapıları içerir. Kip kavramı, şekil ifade eden bir olguyken kiplik daha geniş anlamda dilin anlamsal ve işlevsel özelliklerini ifade eder. Karahanlı Türkçesi dönemi eseri olan Kutadgu Bilig'de şart, emir, gereklilik kipi olmak üzere üç tasarlama kipi vardır. Biçim ifade eden bu tasarlama kipleri sözcelere yalnızca isimlendirildikleri anlamları katmazlar. Biçimbirimlerin çok işlevli kullanımı tasarlama kipi işaretleyicilerinin, asli işlevleri olan şart, gereklilik ve emir kiplik alanları dışında başka kiplik alanlarını da işaretlediği sonucunu ortaya çıkarır. Bu tez çalışmasında, Kutadgu Bilig adlı eserde yer alan tasarlama kiplerinin kiplik alanları işlevsellik kuramlarının prensipleri dikkate alınarak incelenmiştir. Tasarlama kiplerinin, adını aldığı işlevlerin ötesinde de farklı işlevleri olduğu belirlenerek, dilin anlam üretme zenginliğini göstermek amaçlanmıştır. Kutadgu Bilig üzerinde yapılan çalışmada şart kipinin 18, emir kipinin 26, gereklilik kipinin 12 farklı işlevi olduğu belirlenmiştir. İşlevler belirlenirken metinde şart, emir ve gereklilik kipi işaretleyicilerinin yer aldığı beyitlerin metin içindeki bağlamı temel alınmıştır. Tespit edilen her bir işlev, dilin içinde bulunduğu dönemdeki işlekliğini ve anlam çeşitliliğini yansıtması açısından önemlidir.
Özet (Çeviri)
Language, which represents a magical and powerful order, is not merely a simple system used in verbal and written communication. Since the existence of humans, language has been a tool for self-expression, understanding the universe, and establishing communication. The idea that meaning has a nature that constantly changes and evolves due to various factors and cannot be reduced to a formal level has necessitated the functional analysis of language in contemporary linguistic approaches. The paradigms found in grammar books, referred to as“imperative moods, optative moods, and subjunctive moods,”encompass design moods that allow an action to be expressed in different states such as condition, command, request, or necessity. While the concept of mood represents a structural phenomenon, modality, in a broader sense, denotes the semantic and functional properties of the language. In the Karakhanid Turkish period work, Kutadgu Bilig, there are three design moods: conditional, imperative, and necessitative moods. These structurally defined design moods do not only add the meanings they are named after to sentences. The multi-functional use of morphemes reveals that design mood indicators denote other mood areas besides their primary functions of condition, necessity, and command. In this thesis, the modal fields of the design moods in the work Kutadgu Bilig have been examined by considering the principles of functional linguistics theories. It aims to demonstrate the richness of meaning production in language by determining that design moods have various functions beyond their nominal functions. The study conducted on Kutadgu Bilig identified 18 different functions for the conditional mood, 26 for the imperative mood, and 12 for the necessitative mood. While determining these functions, the context of the couplets containing the indicators of the conditional, imperative, and necessitative moods in the text was taken as the basis. Each identified function is significant in reflecting the operationality and semantic diversity of the language during its period.
Benzer Tezler
- Kutadgu Bilig'de addan türemiş eylemlerin sözcüksel görünüşlerinin incelenmesi
An analysis of the lexical aspect of the denominal verbs in the Kutadgu Bilig
EZGİ CORGA
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DilbilimAnadolu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ZEYNEP ERK EMEKSİZ
- Kutadgu Bilig'de yönetim ahlâkı
Management ethichs in Kutadgu Bilig
MUHAMMET ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ELMALI
- Kutadgu Bilig'de felsefi kavramlar
Kutadgu Bilig and concepts of thought
İHSAN ŞENER
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRANİ ALTINTAŞ
- Kutadgu Bilig'de kötü yönetim ve kötü yöneticilik kavramları kapsamında bir inceleme
An analysis within the framework of maladministration and bad manager in Kutadgu Bilig
TALHA SAİT ATAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Kamu YönetimiKocaeli ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OKTAY KOÇ
- Kutadgu Bilig'de anlamca kaynaşmış ve deyimleşmiş birleşik fiiller
The stereotyped compound verbs undergone meaning blending in Kutadgu Bilig
ZAHİDE NUR İLHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN ERATALAY