Başlangıcından 16.yüzyılın sonuna kadar klasik Türk şiirinde yazı ve kitap sanatları estetiği
Aesthetics of script and book arts in classical Turkish poetry from the beginning to the end of the 16th century
- Tez No: 923554
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKAN TAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Klasik Türk şiiri, yazı ve kitap sanatları, hat, tezhip, minyatür, kitap cildi, kâtip, Classical Turkish poetry, script and book arts, Islamic calligraphy, illumination, miniature, book binding, scribe
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1925
Özet
Edebî eserler yaşamın aynasıdır. Klasik Türk şiiri, zengin mirası ve engin derinliğiyle kapsadığı dönemlerin dinamikleri, değerleri ve sosyal hayatına dair önemli bir ipucu kaynağıdır. İslam medeniyetinin temel taşlarından olan, bilime ve mushaf istinsahına verilen değer doğrultusunda gelişen İslam yazısı ve kitap sanatları, şiire de farklı yönleriyle aksetmiştir. Şiiri kalıcı hâle getiren ve uzak okuyucu kitlesine ulaşmasını sağlayan yazı, şairin hayatında çok önemli bir yere sahiptir. Yazı ve kitap sanatlarıyla süslenmiş görkemli bir el yazması, aynı zamanda şairin gurur kaynağı, koleksiyonerlerin imrendiği ve kalıcı değeri olan kültürel eserlerden lüks bir nesnedir. Bu araştırmada Anadolu'da klasik Türk şiirinin başlangıcından on altıncı asrın sonuna kadar yazı ve kitap sanatlarının klasik Türk şiire hangi özellikleriyle yansıdığını incelenmiştir. Böylece şiirin kağıda aktarılmasında, kalıcılığının sağlanmasında ve gelecek kuşaklara aktarımının kolaylaştırılmasında kritik bir araç olan yazıya şairin estetik bakış açısı irdelenmektedir. Şairin eserini ihtişamlı hâle getiren kitap sanatları hakkındaki yorumları da dönemin düşünce yapısını yansıtmaktadır.. Bu çalışmada öncelikle şiirin aktarımını sağlayan İslam yazısı incelenmiş ve İslam yazısının şiire yansıyan özellikleri tespit edilmiştir. İslam yazısının şiir üzerindeki etkisinin incelenmesinin ardından bu çalışma, şiirin güzelliğini süsleyen ve tamamlayan minyatür resim, tezhip ve cilt gibi diğer kitap sanatlarını da araştırarak genişletilmiştir. Daha sonra minyatür, tezhip, cilt gibi kitabı süsleyen, güzelliğini tamamlayan diğer sanatlar üzerinde durulmuştur. Böylece Kadı Burhaneddin ve Hoca Dehhânî'nin şiirlerinden itibaren şiirin altın çağı olan on altıncı asrın sonuna kadar geçen dönemde, yazıya ve kitap sanatlarına bakış açısı ortaya çıkmaktadır. Klasik Türk şiirinin geleneksel yapısında yazı ve kitap sanatları çerçevesinde kurulan hayaller, bu sanatlara dair pek çok ipucu ve özellikleri bünyesinde barındırmaktadır. Kendileri de hattat, kâtip, nişancı olmaları sebebiyle yazıya ayrı bir kıymet atfeden veya şiirlerinin aktarılmasından dolayı yazıya büyük değer veren şairler duygularını şiir diliyle ifade etmişlerdir. Dönemini aydınlatan ve hayatı yansıtan bir ayna görevi gören şiir, yazı ve kitap sanatları açısından da büyük bir hazinedir. Şairin o dönemde yazı ve kitap sanatlarına bakış açısı, girift ve zengin hayallerle şiirde ifade edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Literary works are the mirror of life. Classical Turkish poetry, with its rich heritage and profound depth, serves as a significant repository of clues about the social life, values, and dynamics of the periods it encompasses. Islamic script and book arts, which opened the way for Islamic civilization and developed in line with the value given to science and copy of mushaf, were also reflected in poetry with different aspects. The script, which makes the poem permanent and enables it to reach many people, has a very important place in the poet's life. A magnificent manuscript adorned with the arts of script and book, it is also a source of pride for the poet, a luxury item many would like to own. In this research, it was examined in what aspects the script and book arts were reflected in classical Turkish poetry in the period from the onset of Turkish poetry in Anatolia to the end of the sixteenth century. Thus, it is explored poet's aesthetic perspective on the script, which serves as the critical medium for transcribing poetry to paper, ensuring its permanence, and facilitating its transmission to future generations. The poet's comments of the book arts, which make their works magnificent, also reflects on the mentality of the era. In this study, first of all, the Islamic script, which provides the transfer of poetry, was examined and it was determined with the features of Islamic script reflected in poetry. Following the examination of Islamic script's influence on poetry, the study expands to explore other book arts that adorn and complement its beauty, such as miniature painting, illumination, and binding. Thus, from the poems of Kadı Burhaneddin and Hodja Dehhani to the end of the sixteenth century, the golden age of poetry, the perspective of script and book arts emerges. The dreams established within the framework of script and book arts in the traditional structure of classical Turkish poetry contain many clues and features about these arts. Poets who attach a special value to script since they are calligraphers, scribes and nişancı or who place great value on writing because of the transfer of their poems, have expressed their feelings through the language of poetry. Poetry, which is the mirror of life and sheds light on its period, is also a great treasure in terms of script and book arts. The poet's perspective on script and book art during that period was expressed in poetry through intricate and rich imagery.
Benzer Tezler
- Başlangıcından 16. yüzyılın sonuna kadar Türk halk şiirinde tasavvuf düşüncesi
Başlık çevirisi yok
ABDURRAHMAN GÜMGÜM
- Osmanlı - Fransa ilişkileri ve kapitülasyonlar (XVI.-XVII. yüzyıllar)
Ottoman-French relationships and capitulations (XVI.-XVII centuries)
SEVİL GÖZÜBÜYÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
TarihPamukkale ÜniversitesiYeniçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YASEMİN BEYAZIT
- Barok üslubu giyim biçiminin sinema filmlerinde kullanımı
Usage of Barok style clothing in motion picture films
AYBİKE GÖKÇE OKUCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Giyim EndüstrisiBeykent Üniversitesiİletişim ve Tasarım Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YELDA ÖZKOÇAK
- 20. yüzyılda Türk askeri diş hekimliği tarihi
The history of Turkish military dentistry in the 20th century
YAVUZ SİNAN AYDINYUĞ
Doktora
Türkçe
2011
Deontoloji ve Tıp TarihiAnkara ÜniversitesiTıp Tarihi ve Etik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. N. YASEMİN YALIM
- 1989 Bulgaristan Türklerinin göçü: Geri dönüş süreçleri ve yeni dönemdeki durumları
1989 migration of Bulgarian Turks: Return process and their situation in the new period
GÜLBAHAR KURTULUŞ