Okul müdürlerinin mesleki rollerini anlamlandırması
Principals' sensemaking of their professional roles
- Tez No: 923801
- Danışmanlar: PROF. DR. SADEGÜL AKBABA ALTUN, DOÇ. DR. DENİZ ÖRÜCÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 203
Özet
Bu araştırmanın amacı, okul müdürlerinin mesleki rollerini anlamlandırma biçimlerine ulaşmak ve bu anlamlandırma biçiminin oluşmasına neden olan ögeleri ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda“Resmi liselerde görevli okul müdürleri mesleklerini ve mesleğe ilişkin rollerini nasıl anlamlandırmaktadır?”şeklinde araştırma sorusu oluşturulmuştur. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseninde tasarlanmıştır. Buna yönelik olarak araştırma (i) okul müdürlerinin belirlenmesi, (ii) veri toplama aracının geliştirilmesi ve pilot çalışma yapılması, (iii) saha çalışmasının yapılması, (iv) verilerin analizi ve raporlanması olarak belirlenen aşamalara uygun olarak yürütülmüştür. İlk aşamada okul türündeki farklılıkları dikkate alarak çeşitliliği artırmak amacıyla farklı lise türleri seçilmiştir. Okul türünden kaynaklanan farklılaşmanın veri toplama aşamasında katkı sağlayacağı düşüncesiyle Ankara ilinde eğitim veren farklı lise türleri belirlenmiştir. Fen Lisesi, Anadolu Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi ve İmam Hatip Lisesinde görev yapan okul müdürleri ile iletişim kurulmuştur. İkinci aşamada bu görüşmelerde kullanılmak üzere araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuştur. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme kullanılmıştır. Ayrıca araştırmacı tarafından görüşme esnasında alan notları tutulmuştur. Seçilen iki farklı lise türünde okul müdürleriyle pilot görüşmeler yapılmıştır. Pilot çalışma ile görüşme formunun uygulanabilir olma durumu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu görüşmeler neticesinde görüşme formu üzerinde gerekli düzeltmeler yapılarak forma son hali verilmiştir. Üçüncü aşamada asıl saha görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenen farklı lise türlerinde görev yapan 10 okul müdürü ile yüz yüze görüşme yapılmıştır. Araştırmacı tarafından görüşme süresince belirlenen okullarda informal gözlemler gerçekleştirilmiştir. Bu gözlemlere ilişkin alan notları alınmıştır. Dördüncü ve son aşamada ise gözlem ve görüşme sonucunda elde edilen veriler analiz edilmiştir. Toplanan veriler içerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada geçerlik ve güvenirliği sağlamak amacıyla doğrulanabilirlik, tutarlılık, transfer edilebilirlik ve inandırıcılık ölçütlerine uygun bazı stratejilerin kullanımı sağlanmıştır. Verilerin analizi yapıldıktan sonra elde edilen bulgular, araştırmada teorik arka plan olarak kullanılan“Anlamlandırma Teorisi”ne göre incelenmiştir. İncelemeler sonucunda çeşitli kategoriler tespit edilmiş ve kimlik inşası temasına bağlı olarak (i) temsilci, (ii) kılavuz, (iii) gönüllü kategorilerine; geçmişe dönük olma temasıyla ilişkili olarak (i) karşılaşılan okul müdürüyle ilgili yaşantılar, (ii) yöneticilikte edinilen tecrübe kategorilerine; sosyal süreç temasında (i) talepler, (ii) beklentiler, (iii) zorluklar kategorilerine; eylemde bulunma temasına bağlı olarak (i) düzen açısından eylemler ve (ii) çeşitlilik açısından eylemler kategorilerine; ipuçlarını fark etme temasıyla ilişkili olarak (i) mesleki bilgi ve beceri bakımından öğretmenden donanımlı olma ve (ii) okulun değişken ve karmaşık yapısı kategorilerine; doğruluk yerine inandırıcılık temasına bağlı olarak (i) duygu boyutu ve (ii) beceri boyutu; süreklilik temasına bağlı olarak (i) tecrübenin yarattığı güven ve (ii) engellenme duygusu kategorilerine ulaşılmıştır. Sonuç olarak okul müdürlerinin mesleki rollerini anlamlandırmada genellikle yönetmelikte tanımlanan görevleri, mevcut seçme ve atama usulü, müdürlükle ilgili tecrübelerinin ve çevre ile kurdukları etkileşimin etkili olduğu görülmüştür. Okul müdürleri bu boyutlardan hareketle mesleki rollerini anlamlandırmış, çeşitli mesleki inançlar geliştirmiş ve anlamlandırma biçimlerine uygun eylemler ortaya koymuşlardır. Bu açıdan bakıldığında okul müdürlerinin kendilerini tanımlamalarında yöneticilikle ilgili rolleri ön plana çıkmakta, öğretime yönelik rollerinin önemli olduğunu ifade etseler de zamanlarının çoğunu idari işlere ayırmışlardır. Söz konusu bulgular ışığında uygulayıcılara, politika yapıcılara ve araştırmacılara çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to reach the ways in which school principals make sense of their professional roles and to reveal the elements that lead to the formation of this way of making sense. In line with this purpose, the research question was formulated as follows:“How do principals working in public high schools make sense of their profession and their professional roles? The study employs a phenomenological design based on a qualitative research method. The study was conducted in the following stages: (i) identifying school principals (ii) developing the data collection tool and conducting a pilot study, (iii) conducting the field study, (iv) analyzing and reporting the data. In the first stage, considering the differentiation arising from the type of school would contribute to the data collection phase, different types of high schools providing education in Ankara were determined. School principals from Science High School, Anatolian High School, Vocational and Technical Anatolian High School, Social Sciences High School, Fine Arts High School and Anatolian Imam Hatip High School were contacted. In the second stage, a semi-structured interview form was developed as a data collection tool. This interview form was used in the pilot interviews conducted with principals from two different high school types. The necessary revisions were made and the interview form was finalized based on the insights gathered during the pilot interview. In the third stage, field interviews were conducted with ten high school principals working in different types of high schools who were chosen through purposive sampling method. The researcher conducted both formal and informal observations in the schools determined during the interview period. Field notes were taken regarding these observations. In the fourth and final stage, the data obtained from the observations and interviews were analyzed. The collected data were analyzed using the content analysis technique. In order to ensure validity and reliability in the research, some strategies were used in accordance with the criteria of verifiability, reliability, transferability and credibility. After the analysis of the data, the findings obtained were analyzed according to the ”Weick's Sensemaking Theory" used as the theoretical background in the study. As a result of the analysis, various categories were identified and the categories of (i) representative, (ii) guide, (iii) volunteer were categorized in relation to the theme of identity construction; the categories of (i) experiences related to the school principal encountered, (ii) experience gained in management were categorized in relation to the theme of being retrospective; the categories of (i) demands, (ii) expectations, (iii) difficulties were categorized in the theme of social process; the categories of (i) actions in terms of order and (ii) actions in terms of diversity were categorized in relation to the category of taking action; the categories of (i) being better equipped than the teacher in terms of professional knowledge and skills and (ii) the variable and complex structure of the school; the categories of (i) emotion dimension and (ii) skill dimension in relation to the theme of credibility instead of accuracy; the categories of (i) confidence created by experience and (ii) sense of frustration in relation to the theme of continuity. As a result, it was seen that the duties defined in the regulations, the current selection and appointment procedure, their experiences related to principalship and their interaction with the environment were effective in making sense of the professional roles of school principals. Based on these dimensions, school principals made sense of their professional roles, developed various professional beliefs and took actions accordingly. From this point of view, school principals' roles related to administration came to the forefront in their self-definitions, and although they stated that their roles related to teaching were important, they spent most of their time on administrative tasks. In the light of these findings, several suggestions were made for practitioners, policy makers and researchers.
Benzer Tezler
- Okul müdürlerinin mentörlük rolleri ve öğretmenlerin iş doyum düzeyleri arasındaki ilişki
Relationship between school principles' mentorship acts and job satisfacion levels of teachers
FATİH EMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimKafkas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT TAŞDAN
- İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği rollerini gerçekleştirme düzeyleri ve bu rolleri sınırlayan etkenler
Primary schools principals' certifying levels in educational leadership roles and the factors limiting these roles
NECMİ GÖKYER
Doktora
Türkçe
2004
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞULE ERÇETİN
- Ortaöğretim kurumu müdürlerinin öğretimsel liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri (Kayseri ili örneği)
The realization levels of the secondary schools' directors' educational leadership roles (Sample of Kayseri̇ provi̇nce)
ŞEMUN AKMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimErciyes ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÇELİKTEN
- Okul müdürlerinin denetim rollerine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi (Şanlıurfa ili örneği)
An investigation of teachers' perceptions of school principals' supervision roles (The sample from Şanlıurfa)
SEMRA TEMİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimGaziantep ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET YAŞAR