Ahmed Hamdî-i Şirvânî'nin Makâmât-ı Harîrî Tercümesi (1. Cild) (İnceleme-metin)
Translation of Ahmed Hamdî-i Şirvânî's Makâmât-ı Harîrî (Volume 1) (Analysis-text)
- Tez No: 924736
- Danışmanlar: PROF. DR. KENAN ERDOĞAN, PROF. DR. İBRAHİM HALİL TUĞLUK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 366
Özet
Arap edebiyatı içinde nesir türlerinden biri olan“makâme”Hicri 4. (Miladi 10.) yüzyılda Bedîüzzaman Hemedânî'nin yüksek zekâ ve edebî kabiliyeti ile doğmuştur. Bu türün şekil ve muhteva özelliklerinin ana temellerini, belirgin vasıflarının inşâsını Hemedânî yapsa da bu inşâyı süslendiren, güzelleştiren en güzel ürünlerini vermekle yerleşik bir tür haline gelmesini, birçok coğrafyaya mâl olmasını sağlayan“Harîrî”olmuştur.“Makâmât-ı Harîrî”Doğu edebiyatlarından başlayarak, hızla birçok Batı diline yapılan tercümeleri, şerhleri, haşiyeleri, nazireleri ve bunların üzerine yapılan akademik çalışmalarla dünya edebiyatında tesiri takriben on asırdan beri devam eden bir eserdir. Makâmât, Osmanlı'nın ilk dönemlerinden itibaren medreselerde okutulmuş, 16. yüzyıldan itibaren Türkçeye tercüme edilmeye başlanmıştır. Bu tercümelerim en önemlilerinden biri de Sultan Abdülaziz ve II. Abdülhamid dönemlerinin mühim âlim ve bürokratları içerisinde yer alan Ahmed Hamdî-i Şirvânî'ye devlet (Maarif Nazırlığı) teşvikiyle tercümesi yaptırılan“Tercüme-i Makâmât-ı Harîrî”isimli eserdir. Şirvânî, yapılan araştırmayla elde edilen bilgilere göre birçok bilim dalında 27 tercüme ve te'lif eser vermiş olmasına rağmen onun en önemli eserlerinden biri, kendisine“Mütercim-i Makâmât”unvanını kazandıran Makâmât Tercümesi'dir. 50 Makâme'den oluşan Arapça kaynak eserin tamamının tercümesini yapmıştır. Mütercim, eserin kaynak metindeki edebî niteliğini olduğu gibi aktarabilme gayretiyle“Veysî/Nergisî Üslubu”yla bir tercüme vücuda getirmiştir. Eser iki ciltten oluşmaktadır. İlk cilt 26 Makâme'nin tercümesinden meydana gelmektedir. 1. cilt çalışmamızın konusu olup, tercümenin transkripsiyonunun yapılması ve makâmelerin muhtevası, mütercimin şerh yöntemi, edebî sanatları, deyimler ve atasözleri, iktibas ve telmihler ve diğer unsurlar açısından incelenmesi suretiyle metnin akademik anlamda anlaşılmasının sağlanmasına çalışılmıştır. Yapılan araştırma ve incelemelerde bu tercümenin, yapıldığı dönemde çok takdir topladığı, beğenildiği anlaşılmıştır. Hamdî Bey yaptığımız araştırmalara göre eserin 50 makâmesinin tamamının tercümesini devlet teşvikiyle yapmakla bu sahada bir ilke imza atmıştır.
Özet (Çeviri)
The literary genre of“Makâma”a form of prose originating in Arabic literature, emerged in the 4th century AH (10th century CE) through the exceptional intellect and literary skill of Bedîüzzaman Hemedânî. While Hemedânî established the foundational structure and distinctive characteristics of the genre, it was Harîrî who adorned, enriched, and elevated it to a well-established literary form, leaving a lasting legacy. His Makâmât-ı Harîrî became an enduring masterpiece, with its influence resonating for nearly a millennium across world literature. The work has been translated into numerous languages, extensively commented upon, and studied both in the East and the West. Makâmât was taught in madrasahs from the early Ottoman period and began to be translated into Turkish in the 16th century. One of the most important of these translations is the work called“Tercüme-i Makâmât-ı Harîrî”, which was translated by Ahmed Hamdî-i Şirvânî, one of the important scholars and bureaucrats of the reigns of Sultan Abdülaziz and Abdülhamid II, with the encouragement of the state (Ministry of Education). Although Şirvânî according to the information obtained through the research has given 27 translations and copyrights in many branches of science, one of his most important works is the Makâmât Translation, which earned him the title of“Mütercim-i Makâmât”. It is the translation of all 50 Makâma of the original Arabic source work. The translator created a translation in the“Veysî/Nergisî Style”with the effort to convey the literary quality of the work in the source text as it is. The work consists of two volumes. The first volume comprises the translation of 26 Mâkâmât and constitutes the subject of our study. In this study, an academic understanding of the text has been aimed by transcribing the translation and analyzing the content of the Mâkâmât, the translator's commentary method, literary devices, idioms and proverbs, quotations and allusions, as well as other elements. Research and examinations indicate that this translation was highly appreciated and well received at the time it was produced. According to our findings, Hamdî Bey was a pioneer in this field by translating all 50 Mâkâmât with state sponsorship, marking a significant milestone in the domain of translation studies.
Benzer Tezler
- Ahmed Hamdi Bey'in Medhal-i İnşâ adlı eseri (İnceleme-metin)
Ahmed Hamdi Bey's work title Medhal-i İnşâ (Review-text)
UMUT CANBERK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN ÇALDAK
- Ahmet Hamdi Şirvani ve Türkçe Muhtasar Usulü Fıkıh isimli eserindeki metodu
Ahmet Hamdi Shirvani and his metods in Turkish Muhtasar Usulü Fiqih
RAMAZAN ÇÖKLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ERDOĞAN
- Ahmet Hamdi Şirvani'nin 'Makaletü'l-Urefa fi-Mesaili'l-hükema' adlı eserinin sadeleştirilmesi ve değerlendirilmesi
The simplification and the evaluation of opus called 'Makaletü'l Urefa fi Mesaili'l hükema' of Ahmet Hamdi Şirvani
MAHMUT ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
DinFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. İSMAİL ERDOĞAN
- 19. yüzyıl Türk gezi edebiyatında oryantalizm
Orientalism in the 19th century Turkish travel literature
İBRAHİM ÖZAKMAN
Doktora
Türkçe
2025
CoğrafyaHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜZİN GONCA GÖKALP ALPASLAN
- Ahmed Hamdî'nin Belâgat-i Lisân-ı Osmânî'sindeki terimlerin tanımları ve tasnifi üzerinde bir araştırma
A research on the term?s, definitions and classifications of Ahmed Hamdî?s Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî
KADRİYE YILMAZ
Doktora
Türkçe
2009
DilbilimEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RIZA FİLİZOK