Behiç Ak'ın Bina oyununun Grice'ın İşbirliği İlkesi açısından analizi ve kara mizaha etkisi
Analysis of Behiç Ak's play Bina in terms of Grice's Cooperation Principle and its effect on black humor
- Tez No: 925529
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÖZDE DEMİREL FAKİROĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Edimbilim, Grice, işbirliği ilkesi, kara mizah, Behiç Ak, pragmatics, Grice, cooperative principle, black humor, Behiç Ak
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 100
Özet
Dil, insanlar arası iletişimde hem bir araç hem de anlam dünyasını şekillendiren çok boyutlu bir yapıya sahiptir. İletiler, genellikle sözcelerin açık anlamının ötesinde, örtük ve dolaylı anlamlar da içerir. Bu iletişim sürecinin anlaşılmasında edimbilim (pragmatik) alanı önemli bir yer tutar. Edimbilim, dilin kullanımına dair sosyal ve anlamsal boyutları inceleyen bir bilim dalıdır. Paul Grice'ın İşbirliği İlkesi, etkili ve anlamlı iletişim kurallarını tanımlayarak bu alanın temel taşlarından biri olmuştur. Bu tezde, Behiç Ak'ın Bina oyununda yer alan diyaloglar, Grice'ın İşbirliği İlkesi'nin ışığında analiz edilmiş ve bu analiz çerçevesinde ortaya çıkan ilke ihlallerinin oyundaki kara mizah unsurlarına olan etkileri ele alınmıştır. Grice, iletişimde etkili bilgi aktarımının sağlanması için dört temel kural belirlemiştir. Bu kurallar şu şekilde sıralanmıştır: • Nitelik İlkesi: Konuşmacı doğru ve kanıtlanabilir bilgi sunmalıdır. • Nicelik İlkesi: Verilen bilgi ne eksik ne de fazladır; tam olarak gerekli miktardadır. • Bağıntı İlkesi: Söylenenler, tartışma konusu ile ilgili olmalıdır. • Tarz İlkesi: Mesaj açık, düzenli ve anlaşılabilir şekilde ifade edilmelidir. Bu kuralların ihlali durumunda, iletişim dolaylı bir boyut kazanır ve sezdirimler (implications) ortaya çıkar. Sezdirimler, özellikle mizahın yaratımında etkili bir araç olmuştur. Tiyatroda sezdirimler aracılığıyla var olan absürt ve ironik öğeler kara mizahın varlığına katkı sağlar ve tiyatroya absürt olma niteliği kazandırır. Absürt tiyatroda anlamsızlık, karakterlerin iletişimsizliği ve varoluş krizleri merkezde yer alır. Kara mizah, trajik ve komik ögeleri birleştirerek izleyicinin zihninde bir sorgulama yaratmayı amaçlar. Behiç Ak'ın absürt tiyatroya örnek gösterilebilecek oyunlarındaki sezdirimler de kara mizahın oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Behiç Ak, absürt tiyatroya ve kara mizaha ait unsurları oyunlarında ustaca kullanan bir yazardır. Bu tezde incelenen oyun, Bina, bireylerin modern devlet yapıları tarafından maruz bırakıldığı çelişkileri ve absürt durumları mizahi bir dille sezdirmektedir. Oyundaki karakterlerin absürt davranışları ve iletişim hataları, absürt tiyatronun temel öğelerini içermektedir. Oyunda, Grice'ın İşbirliği İlkesi'nin ihlalleri aracılığıyla absürt durumlar yaratılarak seyirci düşünmeye ve gülmeye teşvik edilir. Oyun, bu ihlaller sayesinde bireylerin toplumsal yapı içindeki çelişkilerini ve uyumsuzluklarını mizahi bir şekilde ortaya koyar. Bu çalışmada, Behiç Ak'ın Bina oyunu, Grice'ın İşbirliği İlkesi kapsamında incelenmiş; nitelik, nicelik, bağıntı ve tarz kurallarının ihlallerinin bulunduğu diyaloglar tespit edilerek bu ihlallerin oyundaki kara mizah unsurlarına yaptığı dilbilimsel katkı araştırılmak istenmiştir. İçerik analizi yöntemiyle Behiç Ak'ın Bina oyunundaki diyaloglarda tespit edilen İşbirliği İlkesi'nin ihlalleri, her bir ilkenin tüm oyunda yapılan ihlalini gösteren 4 ayrı tabloda sıralanmıştır. İhlal içeren her bir cümlenin oyundaki kara mizah unsurlarıyla olan bağlantısı inceleme kısmında açıklanmıştır. Bulgularda, dilin kullanım bilgisinin oyundaki kara mizah unsurlarının ortaya çıkmasına katkıda bulunduğu gözlemlenmiştir. Behiç Ak'ın Bina oyunu, Grice'ın İşbirliği İlkesi'nin ihlalleriyle zenginleştirilmiş bir kara mizah atmosferine sahiptir. Bu ihlaller, oyunun absürt niteliğini ve eleştirel boyutunu desteklemekte; dilin dolaylı kullanımı yoluyla mizahi unsurların öne çıkmasını sağlamaktadır. Bu tez, edimbilimsel analizler sayesinde edebi eserlerdeki mizah ve toplumsal eleştiri boyutlarına ışık tutulabileceğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Language, in addition to being a tool for communication between people, has a multidimensional structure that shapes the world of meaning. Messages used in daily life often contain implicit and indirect meanings beyond the explicit meaning of the utterances. The field of pragmatics has an important place in understanding this communication process. Pragmatics is the field of science that examines the social and semantic dimensions of language use. Paul Grice's Cooperative Theory has become one of the cornerstones of this field by defining the rules for effective and meaningful communication. In this thesis, the dialogues in Behiç Ak's play Bina were analyzed in the light of Grice's Cooperation Principle and the effects of the violations of this principle on the black humor elements in the play were discussed. Grice identified four basic rules for ensuring effective information transfer in communication. These rules are listed as follows: • Maxim of Quality: The speaker must present accurate and verifiable information. • Maxim of Quantity: The information given is neither too much nor too little; it is just the right amount. • Maxim of Relation: What is said must be relevant to the topic of discussion. • Maxim of Manner: The message must be expressed in a clear, organized and understandable way. In case of violation of these maxims, communication takes on an indirect dimension and implications arise. Implications have been a particularly effective tool in the creation of humor. The absurd and ironic elements that exist through implications in theatre contribute to the existence of black humor and give theatre the quality of being absurd. In absurd theatre, meaninglessness, lack of communication between characters and existential crises are at the center. Black humor aims to create a questioning in the mind of the audience by combining tragic and comic elements. The implications in Behiç Ak's plays, which can be shown as examples of absurd theatre, also contribute to the formation of black humor. Behiç Ak is an author who skillfully uses elements of absurd theater and black humor in his plays. The play examined in this thesis, Bina, suggests in a humorous way the contradictions and absurd situations that individuals are exposed to by modern state structures. Throughout the play, the characters' absurd behavior and errors of communication contain the basic elements of absurd theater. The play creates absurd situations through violations of Grice's Principle of Cooperation, encouraging the audience to think and laugh. The play humorously reveals the contradictions and incompatibilities of individuals within the social structure through these violations. In this study, Behiç Ak's play Bina was examined within the scope of Grice's Principle of Cooperation; dialogues in which there were violations of the maxims of quality, quantity, relation and manner were determined and the contribution of these violations to the black humor atmosphere in the play was investigated. Violations of the Principle of Cooperation detected in the dialogues in Behiç Ak's play Bina by the document analysis method are listed in 4 separate tables showing the violations of each principle in the entire play. The connection of each violating sentence with the black humor elements in the play is explained by descriptive analysis method. In the findings, it was observed that the usage of language contributed to the presence of black humor elements in the play. Behiç Ak's play Bina has a black humorous atmosphere enriched by the violations of Grice's Principle of Cooperation. These violations support the absurd nature and critical dimension of the play, and enable the humorous elements to come to the fore through the indirect use of language. This thesis demonstrates that pragmatic analyses can shed light on the dimensions of humor and social criticism in literary works.
Benzer Tezler
- 1975-1995 arasında Türk tiyatrosunda aydın olgusu
The Concept of intellectual in Turkish theater (1975-1995)
B. BELİZ GÜÇBİLMEZ
- Behiç Ak'ın tiyatrolarında modernizmin ve modern yaşama biçiminin eleştirisi
Criticism of modernism and modern way of life in Behiç Ak's theaters
DOĞUKAN ALİ PAKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET GÜNEŞ
- Behiç Ak'ın çocuk hikâyelerinin çocuk edebiyatının temel öğeleri açısından incelenmesi
Examination of the children's stories of Behiç Ak as the main elements of child literature
EMİNE KARADENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ÖZDEMİR
- Behiç Ak'ın çocuk kitaplarındaki eğitici iletiler üzerine bir araştırma
A study on the educational messages in the children's books of Behiç Ak
SEVDE NUR ÖREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimYıldız Teknik ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NESLİHAN KARAKUŞ