Cüveynî ve Ebu'l-Muîn En-Nesefî'de kelam yöntemi
Theological methodolgy in Al-Juwayni and Abu Al-Muin Al-Nasafi
- Tez No: 928050
- Danışmanlar: PROF. DR. SABRİ YILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 283
Özet
Kelâm tarihinde dikkate değer bir iz bırakan Cüveynî ve Nesefî'nin yöntemlerini karşı-laştırmalı olarak inceleyen bu çalışmada kelâm yöntemi olarak üç ana unsur belirlenmiştir. Bun-lar bilgi konusu, istidlâl türleri ve akıl-nakil ilişkisidir. Buradan hareketle çalışma, iki âlimin kelâm yöntemlerini mukayeseye imkân sağlayacak bir şekilde incelemeyi ve onların ru'yetullah meselesine yaklaşımlarını ele alarak kelâm ilminin metodolojik gelişimine katkılarını analiz et-meyi amaçlamaktadır. Nitel bir araştırma olarak planlanan bu çalışmada Cüveynî ve Nesefî'nin eserleri gözden geçirilerek elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle incelenmiş, takip ettikle-ri kelâm yöntemleri tespit edilerek aralarındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Cüveynî ve Nesefî, takip ettikleri yöntemsel çeşitlilikten dolayı bilgi tanımlamalarında farklı görüşler öne sürmüşlerdir. Bununla birlikte onların, kurgulamış oldukları tanım kuramla-rında formel mantığın verilerinden faydalanmaları dikkat çekicidir. Bilgi kaynaklarına yakla-şımlarında ise birtakım ortak noktalar bulunmaktadır. Ancak Cüveynî'nin değişen fikir yapısıy-la nazar ve mantık ilkelerine verdiği önem daha belirginleşmiştir. Her ikisi de bilgiye ulaşmada geleneksel yöntemleri ve mütevâtir haber gibi kaynakları vurgularken aynı zamanda akıl yü-rütmeyi ve eleştirel nazarı ön plana çıkarmışlardır. İstidlâl yöntemleri açısından, Nesefî daha statik bir yol izlerken, Cüveynî'nin sebr ve taksîmi eleştirel biçimde yeniden yorumladığı, diğer metotları reddettiği ve mantığın kelâm ilmine entegrasyonunda önemli bir adım attığı görül-müştür. Nesefî ise kıyas ve lugavî istidlâl gibi yöntemlerle öne çıkmıştır. Akıl-nakil ilişkisi bağlamında ise her iki âlimin de aklın bilgi üretmedeki rolünü vurgu-ladıkları, ancak sem'î konularda nakli üstün tuttukları gözlemlenmiştir. Ru'yetullah meselesin-de ise her iki âlim, Allah'ın görülme imkânını aklen savunmuş, âhirette gerçekleşeceğine dair görüşlerini ise sem'î kaynaklarla desteklemiştir. Sonuç olarak Cüveynî ve Nesefî, öne sürdükleri yönteme dair fikirleriyle İslam kelâmı-nın metodolojik çeşitliliğine önemli katkılar sunmuşlardır. Çalışma, iki âlimin kelâm yöntemle-rini karşılaştırarak klasik kelâmın anlaşılmasına ve modern dönemde bu sahada yapılacak diğer çalışmalara katkı sağlayacak öneriler sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study, which examines the methodologies of Juwaynī and Nasafī, who left a sig-nificant mark on the history of kalām, identifies three main components as theological met-hods: the concept of knowledge, types of reasoning (istidlāl), and the relationship between reason and revelation. Based on this framework, the study aims to analyze the contributions of both scholars to the methodological development of kalām by comparing their theological methods and exploring their approaches to the issue of divine vision (ru'yatullāh). Planned as a qualitative study, this research examines the works of Juwaynī and Na-safī, analyzing the data obtained through content analysis. It identifies the theological met-hods they employed and reveals the similarities and differences between them. Due to the methodological diversity they followed, Juwaynī and Nasafī proposed dif-fering views in their definitions of knowledge. However, it is noteworthy that both utilized principles of formal logic in constructing their theories of definition. Regarding sources of knowledge, they share certain commonalities, yet Juwaynī's evolving intellectual framework and emphasis on reasoning and logic become more pronounced. Both highlighted traditional methods and sources, such as mutawātir reports, while emphasizing reasoning and critical inquiry. In terms of reasoning methods, Nasafī followed a more static approach, whereas Juwaynī critically reinterpreted the method of division and elimination (sabr wa-taqsīm), rejec-ted other methods, and took significant steps in integrating logic into kalām. Nasafī, on the other hand, stood out with his use of analogical reasoning (qiyās) and linguistic inference (is-tidlāl lughawī). Concerning the relationship between reason and revelation, both scholars emphasized the role of reason in producing knowledge but prioritized revelation in transmitted matters. On the issue of divine vision, they argued for its intellectual possibility and supported its realiza-tion in the hereafter through transmitted sources. In conclusion, Juwaynī and Nasafī made significant contributions to the methodologi-cal diversity of Islamic theology through their ideas on theological methodology. By compa-ring their approaches, this study offers insights into understanding classical kalām and provi-des suggestions for further research in the modern era.
Benzer Tezler
- Ebu'l-Mu'în en-Nesefî'ye göre isbat-ı tevhid delilleri
The evidence of isbati al-tawhid according to Abu Muin al-Nasafi
ULKHAN KOJAEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEVFİK YÜCEDOĞRU
- Ebu'l-Muin en-Nesefî ve İslam mezhepleri tarihindeki yeri
Abu'l-Muine the Nasafi and place in the history of Islamic sects
ZEKERYA SARIBULAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinYüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET KESKİN
- Cüveynî ve Sem'ânî'nin usûl anlayışlarının mukayesesi (Nesih konusu örneği)
Comparison of Cuveynî and Sem'ânî's usûl al fiqh perspectives (Example of naskh issue)
AYŞE KANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HACER YETKİN
- Mu'tezile ve Eş'ariyye arasında ilahi sıfatlar: Kâdî Abdülcebbar ve Ebû'l-Meâlî el-Cüveynî karşılaştırması
Divine attributes in Mu'tazilate and Asharite: A comparativeanalysis of Qadi Abd al-Jabbar and Abu al-Maali al-Juwayni
HAKAN ALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN TOPALOĞLU
- Cüveynî'de tanım teorisi
Al-Juveyni's theory of definition
MEHMET AKTAŞ
Doktora
Türkçe
2020
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE KELPETİN ARPAGUŞ