Kültür rotalarının optimizasyon destekli olarak kurgulanması ve sürdürülebilir yönetimi: İstanbul'un su isale mirası örneklemi
Planning and sustainable management of cultural routes with assistance of optimization: Ancient water supply heritage of İstanbul
- Tez No: 928606
- Danışmanlar: PROF. DR. ELİF ÖZLEM AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Kültür Rotası, Kültürel Turizm, Kültürel Miras, Miras Değerleri, Optimizasyon, İstanbul'un Su İsale Mirası, Cultural Route, Cultural Tourism, Cultural Heritage, Heritage Values, Optimization, Water Supply Heritage of Istanbul
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gebze Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 207
Özet
Bu tez, plansız kültür turizmi faaliyetlerinin kültürel miras üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla kültür rotalarının düzenleyici bir araç olarak uygulanabileceği fikrinden yola çıkmaktadır. Bu bağlamda, kültür rotası tasarım sürecinde kullanılmak üzere bir optimizasyon modeli kurgulanarak tasarım sürecinin iyileştirilmesi amaçlanmıştır. Öncelikle kültür turizmi ve kültürel miras ilişkisindeki sorunların bütüncül bir tespiti yapılmış, sonrasında bu sorunları azaltmaya yönelik olarak ilkeler önerilmiştir. İncelenen sorunların temel nedeninin turizm faaliyetlerinin plansız oluşu, turist akışının belirli miras alanlarında yoğunlaşması olduğu anlaşılmaktadır. Miras alanlarının taşıma kapasitelerinin üzerinde kullanıldığı bu durum literatürde aşırı turizm (overtourism) olarak nitelenirken, pek ziyaret edilmeyen alanlarda yaşanan durum ise kısıtlı/yetersiz turizm (undertourism) olarak ifade edilmektedir. Birden çok miras alanını ve kültürel mirası bütüncül bir kurgu etrafında bir araya getiren ve belirli bir düzen içerisinde gezilmesini sağlayan kültür rotalarının, turizm faaliyetlerindeki bu dengesiz durumun düzenlenmesi ve yönetilmesi için etkili bir araç olarak kullanılması önerilmektedir. 1980'lerde başlayan kültür rotası çalışmalarının, bugün yasal düzenlemeler, tüzükler, bildirgeler, rehberler, kurumlar ve akademik araştırmalar neticesinde oldukça zenginleştiği ancak metodolojik çalışmalar yönünden eksik kaldığı görülmektedir. Çok paydaşlı ve karmaşık bir planlama çalışması olan kültür rotası tasarım süreci için özgün bir yöntem olarak, bu tez kapsamında bir optimizasyon modeli kurgulanmıştır. Miras değerleri, koruma kaygıları ve turizme yönelik parametreleri temel alarak oluşturulan bu model, olası tüm seçenekler arasından kültürel deneyimi maksimum olan rotayı oluştururken miras değerleri, yapı türleri, tarihsel dönemler ve ziyaretle ilgili kısıtları karşılamaktadır. Oluşturulan bu model, Roma ve Osmanlı dönemlerinde yapılmış ve bir kısmı anıtsal boyutta olan pek çok su kemeri, bent, havuz sarnıç gibi yapıları içeren İstanbul'un tarihî su isale mirasını konu alan bir kültür rotası çalışmasıyla sınanmıştır. Literatürde adı geçen miras değerleri taranarak bu çalışma özelinde miras değerleri belirlenmiş ve alan çalışmasıyla bu değerlerin analizi ve değerlendirmesi yapılmıştır. Analiz sonucu elde edilen sayısal veriyle birlikte çözülen model, amaç (maksimum kültürel deneyim) ve kısıtlar dâhilinde, İstanbul'un su isale mirasını konu alan optimum (en iyi) rotayı oluşturmuştur. Bu rota, Tarihî Yarımada'dan başlayarak kuzeyde kent dışındaki su kemerleri, havuzlar ve bentleri ziyaret ederek yeniden kent merkezine dönmektedir. Tezin ve modelin amaçları doğrultusunda, önemli anıtsal yapıları içeren ve yoğun ziyaret edilen alanlarla ziyaret edilmeyen alanların birlikte yer aldığı dengeli bir rota oluşturan modelin, başarılı olduğu görülmektedir. Bu model, başka kültür rotası çalışmaları sırasında belirlenecek olan amaç fonksiyonu, kısıtlar ve miras değerlerine göre kolayca düzenlenebilir esnekliktedir. Fiziksel olarak uygulanabilmesi için öneriler de sunulan sonuç rotanın, İstanbul'un pek tanınmayan bu önemli mirasının geniş kitlelerce tanınması ve kent merkezindeki yoğunluğun dengeli bir şekilde yayılması konusunda fayda sağlaması beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis is based on the idea that cultural routes can be implemented as a regulatory tool to mitigate the negative impacts of unplanned cultural tourism activities on cultural heritage. In this context, it is aimed to formulate an optimization model to be used in cultural route design process in order to improve this process. Firstly, the problems in the relationship between cultural tourism and cultural heritage are identified and examined holistically, and a set of principles was proposed to mitigate these problems. It is understood that the main reason for the examined problems is the unplanned tourism activities and the concentration of tourist crowds in certain heritage sites. The overuse of heritage sites beyond their carrying capacity is described as overtourism in the literature, while the situation experienced in rarely visited areas is expressed as undertourism. Cultural routes, which bring together multiple heritage sites and cultural heritage within a holistic framework and allow them to be visited in an organized manner, are proposed to be used as an effective tool for regulating and managing this unbalanced situation in tourism activities. Cultural route studies, started in the 1980s, have been enriched today through legal regulations, charters, declarations, guidelines, institutions and academic research, but they still remain lacking in methodological studies. An optimization model has been designed within the scope of this thesis as an original method for the cultural route design process, which is a multi-stakeholder and complex planning study. This model, based on heritage values, conservation concerns and tourism-related parameters, creates a route that maximizes cultural experience among all possible options while meeting the constraints related to heritage values, building types, historical eras and visitation. This model was tested through a cultural route study focusing on the historical water supply heritage of Istanbul, which includes many monumental structures such as aqueducts, dams, pools and cisterns built during the Roman and Ottoman eras. Heritage values mentioned in the literature were reviewed and the specific heritage values for this study were appointed according to the characteristics of the case heritage assets and their environment. Subsequently, the analysis and evaluation of these values were carried out through the field study. The model, which was solved with the numerical data obtained from the value analysis, created the optimum (the best) route for the water supply heritage of Istanbul within the scope of its objective (maximizing cultural experience) and constraints. The resulting cultural route starts from the city center, Historical Peninsula of Istanbul, visits the aqueducts, pools and dams in the northern peripheries of the city, and returns to the city center. The resulting route demonstrates the model's success in substantially selecting significant buildings into the route and creating a balanced itinerary between heavily visited and less visited structures, in line with the objectives of the thesis and the model. The model is flexible to allow easy modification of the objective function, constraints, and heritage values during various cultural route studies. The implementation of the resulting route, along with the physical proposals within the thesis, is expected to contribute to raising awareness of this overlooked but significant heritage of Istanbul among broader audiences. It can also help to evenly distribute the dense tourist crowds in the city center towards the peripheries.
Benzer Tezler
- Kültürel mirası kullanarak optimizasyon tabanlı kültür rotası yaklaşımı
A cultural route approach based on optimization using cultural heritage
SERAP ÇAĞLA ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESİN ÖZLEM AKTUĞLU AKTAN
- Yu Hua'nın Kanını Satan Adam adlı romanının Türkçe çevirisi üzerine bir inceleme
An analysis of the Turkish translation of Yu Hua's chronicle of a blood merchant
SHUYAO MAO
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Doğu Dilleri ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURTAÇ ERGÜN ATBAŞI
- Kültür rotalarının yerel kalkınmaya etkisi: Batı Antalya Bölgesi Likya Yolu örneği
The impact of cultural routes on local development: The case of the Lycian Way in the Western Antalya Region
ALİ EMRE KARABACAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Şehircilik ve Bölge PlanlamaSüleyman Demirel ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ TÜRK
- Preservation of culturel routes: Historic center of Manisa
Kültür rotalarının korunması: Manisa'nın tarihsel merkezi
DAMLA GÜL BEGÜM KEKE
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Mimarlıkİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüMimari Restorasyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MİNE TURAN
DR. ÖĞR. ÜYESİ FİGEN AKPINAR
- Frig Yolu'nun turizm ve kültür rotası açısından değerlendirilmesi
Evaulation of Phrygian Way in terms of tourism and cultural route
MUHAMMED KAVAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TurizmEge ÜniversitesiTurizm Rehberliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELÇİN DOĞAN GÜRBÜZER