Kapasiteli araç rotalama problemi için bir hipersezgisel tasarımı ve uygulaması
A hyperheuristic design and its application for the capacitated vehicle routing problem
- Tez No: 931136
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİM KAZAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 247
Özet
Araç Rotalama Problemi (ARP), lojistik ve taşımacılıkta toplam maliyeti düşürmek, müşteri taleplerini zamanında karşılamak gibi amaçlara sahip olan, NP-zor nitelikte bir Kombinatoryal Optimizasyon Problemi (KOP)'dir. Farklı kapasite, zaman penceresi ve sürücü mesaileri gibi kısıtlar, ARP'nin çeşitli varyantlarının ortaya çıkmasına neden olmuş, bu da pratikte kesin matematiksel çözümlere ulaşılmasını güçleştirmiştir. Bu tezde, ARP ve varyantlarının kuramsal çerçevesi ele alınarak, ilgili literatürdeki matematiksel modeller ve yöntemler incelenmiştir. Ardından, bir hipersezgisel tasarımı gerçekleştirilmiştir. Hipersezgiseller, farklı sezgisel veya metasezgisel stratejileri tek bir esnek çerçeve içinde birleştirerek, yerel arama operatörlerinin uyarlanabilir bir kontrol mekanizmasıyla seçilmesini sağlamaktadır. Böylece, büyük ölçekli ARP örneklerinde dahi yüksek kaliteli çözümlere makul sürelerde ulaşılabilmektedir. Tezde önerilen yaklaşım, 2-opt ve 3-opt gibi yaygın iyileştirme operatörlerinin yanı sıra blok ekleme ve çapraz düğüm değişimi gibi çok sayıda ve çeşitli arama hamlelerini de kapsamaktadır. Kabul/ret aşamasında ise olasılıksal yöntemlerle zaman zaman daha maliyetli görünen çözümlerin de denenmesi sağlanarak, yerel minimuma sıkışma önlenmiştir. Uygulama bölümünde yer alan bilgisayımsal deneyler, tezde sunulan hipersezgiselin, geleneksel yöntemlere kıyasla daha tutarlı ve esnek performans gösterdiğini, optimal ya da optimale yakın çözümlere erişebildiğini ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
The Vehicle Routing Problem (VRP) is an NP-hard Combinatorial Optimization Problem (COP) in logistics and transportation with the objectives of reducing total cost and meeting customer demands on time. Constraints such as different capacities, time windows, and driver schedules have led to the emergence of several variants of VRP, making it difficult to find exact mathematical solutions in practice. In this dissertation, the theoretical framework of VRP and its variants is discussed and mathematical models and methods in the related literature are reviewed. Then, a hyperheuristic design is implemented. Hyperheuristics combine different heuristic or metaheuristic strategies in a single flexible framework, allowing the selection of local search operators with an adaptive control mechanism. Thus, even for large-scale VRP instances, high-quality solutions can be achieved in a reasonable time. The approach proposed in this dissertation includes common refinement operators such as 2-opt and 3-opt, as well as a large number and variety of search moves such as block insertion and cross replacement. In the acceptance/rejection phase, probabilistic methods are used to try more costly solutions occasionally, thus avoiding local minimization. The computational experiments in the application section show that the hyperheuristic presented in this dissertation performs more consistently and flexibly than traditional methods and achieves optimal or near-optimal solutions.
Benzer Tezler
- Hipersezgisel yöntemlerle lojistik ağ tasarımı ve optimizasyon
Logistic network design and optimization using hyperheuristic methods
VURAL EROL
Doktora
Türkçe
2017
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT BASKAK
PROF. DR. GÜLGÜN KAYAKUTLU
- Taşımalı eğitimde karma kapasiteli ve bölünebilir talepli araç rotalama problemi için bir çözüm önerisi: Ömerli ilçesi örneği
A proposed solution for the mixed capacities and split delivery vehicle routing problem in transported education: The case of Ömerli district
CEMİLE AKDEDE YÜKSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiKütahya Dumlupınar ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞAFAK KOCAKALAY
- A genetic algorithm approach for a real life heterogeneous capacitated vehicle routing problem
Heterojen kapasiteli gerçek hayat araç rotalama problemi için genetik algoritma yaklaşımı
BİRCAN ÇİÇEKDEŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiDokuz Eylül ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEYDA AYŞE TOPALOĞLU
- A Genetic algorithm based meta-heuristic for capacitated vehicle routing problem with simultaneous pick-up and delivery
Eş zamanlı dağıtım ve toplama içeren kapasiteli araç rotalama problemi için genetik algoritma bazlı sezgisel yaklaşım
ARİF VOLKAN VURAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2003
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiSabancı ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BÜLENT ÇATAY
- Kapasiteli araç rotalama problemi için değişken komşuluk iniş ve tavlama benzetimi hibrit sezgisel çözüm yaklaşımı
Variable neighborhood descent and simulated annealing hybrid heuristic solution approach for capacitated vehicle routing problem
HÜSNA TOKEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGazi ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. ERTAN GÜNER