Sağlık inanç modeli çerçevesinde psikolojik sorunlar için yardım arama ve damgalama: OKB örneği
Help-seeking and stigmatization for psychological problems in the framework of the health belief model: The example of OCD
- Tez No: 931341
- Danışmanlar: PROF. DR. ORÇUN YORULMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: OKB, Sağlık İnanç Modeli, Psikolojik Yardım Arama, Damgalama, Temizlik Kompulsiyonları, Cinsellik Obsesyonları, OCD, Health Belief Model, Stigmatization, Compulsive Cleaning, Sexual Obsessions, Psychological Help-Seeking
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 179
Özet
OKB toplumlarda yaygın olarak görülmesine karşın tedavi aramanın görece daha az yoğun olduğu psikolojik bir rahatsızlıktır. Sıklıkla, kişilerin damgalanmak ve dışlanmaktan korktukları için semptomlarını kimseyle paylaşmak istemedikleri görülmektedir. Benzer şekilde Sağlık İnanç Modeli de tedavi arama söz konusu olduğunda kişileri engelleyen ve harekete geçiren temel yapıları incelemektedir. Bu sebeple iki aşamalı olarak gerçekleştirilecek olan çalışmada, öncelikle Sağlık İnanç Modeli temel alınarak oluşturulmuş olan Psikolojik Rahatsızlıklar için Sağlık İnançları Ölçeği'nin (HBMI) Türkçe'ye uyarlanması ve klinik olmayan yetişkin bir örneklemde psikometrik özelliklerinin sınanması amaçlanmıştır. Yürütülen analizler sonucunda ölçüm aracının Türkiye örnekleminde iyi düzeyde güvenirlik ve geçerlik değerlerine sahip bir ölçek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmanın sonraki aşamasında ise Sağlık İnanç Modeli temel yapıları çerçevesinde bireylerin psikolojik rahatsızlıklar, özellikle OKB söz konusu olduğunda yardım aramaya dair tutumları ve damgalamaya dair eğilimleri Obsesif Kompulsif Bozukluğun alt türleri temizlik ve cinsellik vaka vinyetleri üzerinden incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, 389 kişilik klinik olmayan yetişkin örneklem grubu ile MANOVA, ANCOVA/MANCOVA ve hiyerarşik regresyon analizi gerçekleştirilmiştir. Analizler incelendiğinde, SİM'in özellikle algılanan engeller ve algılanan faydalar alt boyutlarının, kişilerin yardım arama davranışlarını yordamada etkili olduğu görülmüştür. Ancak diğer alt boyutların, davranışı öngörmede etkisi olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Damgalama söz konusu olduğundaysa katılımcıların cinsellik vaka vinyetindeki kişiyi, temizlik vaka vinyetindeki kişiye göre, daha tehlikeli bulduğu, o kişinin hastaneye yatırılıp tedavi edilmeye daha çok ihtiyacı olduğunu düşündükleri görülmüştür. Bulgular, OKB, SİM ve damgalama üzerinden tartışılmıştır. Sonuç olarak, çalışma bulguları, alan yazınla tutarlı olarak kişilerin OKB tanısı için yardım arama davranışlarını incelemede SİM ve damgalamanın önemli yapılar olabileceğini rapor etmektedir.
Özet (Çeviri)
Although OCD is common in societies, it is a psychological disorder for which treatment seeking is relatively less intense. Similarly, the Health Belief Model examines the underlying structures that inhibit and motivate people when it comes to seeking treatment. For this reason, the study, which will be carried out in two stages, aims to first adapt the Health Beliefs about Mental Illness (HBMI) instrument, which was created based on the Health Belief Model, into Turkish and test its psychometric properties in a non-clinical adult sample. As a result of the analyses, it was concluded that the measurement tool is a scale with good reliability and validity values in the Turkish sample. In the next stage of the study, individuals' attitudes towards seeking help for psychological disorders, especially OCD, and their tendencies towards stigmatization, within the framework of the basic structures of the Health Belief Model, were examined through case vignettes of subtypes of Obsessive Compulsive Disorder, cleaning and sexuality. For this purpose, MANOVA, ANCOVA/MANCOVA and hierarchical regression analysis were conducted with a non-clinical adult sample group of 389 people. When the analyzes were examined, it was seen that especially the perceived barriers and perceived benefits sub-dimensions of HBM were effective in predicting people's help-seeking behaviors. When it comes to stigmatization, it has been observed that people find the person in the sexuality case vignette more dangerous than the person in the cleanliness case vignette, and they think that person needs to be hospitalized and treated more. The findings were discussed in terms of OCD, HBM and stigma. In conclusion, study findings report that HBM and stigma may be important constructs in examining people's help-seeking behavior for OCD diagnosis, consistent with the literature.
Benzer Tezler
- Ankara gecekondu gençliğinin eğitimine ve kentleşmesine televizyon yayınlarının etkisi
Başlık çevirisi yok
A. ZAHİD AKMAN
- İşverenin yönetim hakkı ve sınırları
Le droit et les limites de gestion de l'employeur
MAKBULE AYMELEK ERDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
HukukGalatasaray ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENVER MURAT ENGİN
- Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması
Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias
MAHMUT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI
- Co-design approach to raise awareness: A case on fertility
Ortak tasarım yaklaşımı ile farkındalık artırımı: Doğurganlık üzerine bir çalışma
REŞAT ŞAŞİK
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Endüstri Ürünleri Tasarımıİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstriyel Tasarım Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DENİZ LEBLEBİCİ BAŞAR
- Sağlık psikolojisinde tedavi motivasyonu açısından diyet davranışları: Diyet Özyeterlik İnançları Ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri
Di̇etary behavi̇ors i̇n terms of treatment moti̇vati̇on i̇n the fi̇eld of health psychology: The development of Di̇etary Self-Effi̇cacy Beli̇ef Scale and i̇ts psychometri̇c properti̇es
DUYGU YÜKSEL