Değer odaklı manevi güçlenme ve bakım programının hafif düzey zihinsel yetersizliği olan ortaöğretim öğrencilerinin tanrı ve benlik algılarına etkisi
The effect of values-oriented spiritual empowerment and care program on the perception of god and self of high school students with mild mental disability
- Tez No: 931885
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZNUR ÖZDOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Psikoloji, Religion, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Tanrı Algısı, Benlik Algısı, Maneviyat, Manevi Güçlenme ve Bakım, Manevi İhtiyaçlar, Hafif Zihinsel Yetersizlik, Din Psikolojisi, God Perception, Self-Concept, Spirituality, Spiritual Strengthening and Care, Spiritual Needs, Mild Mental Disability, Psychology of Religion
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Din Psikolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 228
Özet
Amaç: Bu araştırmanın temel amacı, hafif zihinsel yetersizliği olan bireylerin manevi ihtiyaçlarını belirlemek ve bu bireylere yönelik olarak uygulanan DOMAB programının, öğrencilerin Tanrı algısı ve benlik algısı düzeyleri üzerindeki etkilerini incelemektir. Yöntem: Araştırmanın evrenini, 2024 yılında Ankara ilinde, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde eğitim gören, hafif zihinsel yetersizlik tanısı almış ortaöğretim öğrencileri oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemi ise14-18 yaş arasında, hafif zihinsel yetersizlik tanısı almış 16 öğrenciden oluşmaktadır. Bu kapsamda, deney grubu ve kontrol grubu olmak üzere toplamda 32 öğrenci araştırmaya dahil edilmiştir (her grup için 16 öğrenci). Araştırmada nicel verileri toplama aracı olarak, demografik bilgi formu, Tanrı Algısı Ölçeği ve Sosyal Karşılaştırma Ölçeği kullanılmıştır. Demografik bilgi formunda katılımcıların cinsiyeti, yaşı, sınıfı, destek eğitim alma süresi, anne ve baba eğitim durumu, anne-baba medeni durumu, özel eğitim desteği alan kardeşinin olup olmadığı gibi bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca, araştırmada hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. 14-18 yaş arasındaki öğrencilerle yapılan bu görüşmeler için 14 soru hazırlanmıştır. Çalışma kapsamında, hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin manevi ihtiyaçları belirlenmiş ve bu ihtiyaçlara yönelik olarak öğrencilere DOMAB programı uygulanmıştır. Araştırmada, Tanrı Algısı Ölçeği ve Sosyal Karşılaştırma Ölçeklerinin geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Tanrı Algısı ve Sosyal Karşılaştırma ölçekleri kullanılarak, benzer özelliklere sahip 32 öğrenci, ön testler açısından gruplandırılmıştır. Deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin Tanrı algısı ve benlik algısı düzeyleri, ön test, son test ve izleme testi sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Bu öğrenciler, rastgele olarak deney ve kontrol gruplarına ayrılmıştır. Kontrol grubuna herhangi bir özel müdahale yapılmazken, deney grubuna 12 hafta boyunca DOMAB programı uygulanmıştır. Bu program öğrencilere olumlu bakış açısı, sabır, şükür, azim, yargılamak yerine anlamak, affetme, sevgi, manevi güçlenme, Yaradan sevgisi, ilişkilerde adalet gibi özellikler kazandırmayı amaçlamaktadır. Hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin manevi ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yapılan görüşmelerden elde edilen veriler, içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Bu bağlamda, Ankara ilinde bulunan bir özel eğitim merkezinde 16 katılımcı ile görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca, araştırmada“Tanrı Algısı Ölçeği”ve“Sosyal Karşılaştırma Ölçeği”uygulanmış; öntest, sontest ve izleme testi verileri, SPSS 24 programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Analizlerde, hafif zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilerden elde edilen verilerin frekans dağılımları sunulmuş ve normallik dağılımları değerlendirilmiştir. Kolmogorov-Smirnov testi sonuçlarına göre, verilerin normal dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, verilerin analizinde bağımsız örneklem t-testi, ilişkili örneklem t-testi, ANOVA testi, korelasyon anaizi, regresyon analizleri, açımlayıcı faktör analizi, güvenirlik analizi ve doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Bulgular: Yapılan araştırma sonucunda Tanrı Algısı Ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğu, orijinal ölçekteki faktör yapısı ile uyum gösterdiği, doğrulayıcı faktör analizi sonucunda faktör yapısına ilişkin uyum indeks değerlerinin iyi düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Sosyal Karşılaştırma Ölçeği'nin güvenirlik analizi sonucunda elde edilen bulgular, ölçeğin yüksek düzeyde güvenirliğe sahip olduğunu göstermektedir. Ölçek maddeleri arasındaki korelasyon değerlerinin ise orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel verilerinin analizi sonucunda hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin kabul ve sevgi ihtiyacı, duygusal ve sosyal destek ihtiyacı, maneviyat ihtiyacı ve umut ve beklentilerin desteklenmesi ihtiyacı olduğu tespit edilmiştir. Bu ihtiyaçlar dört ana tema ve bu temalar altında toplanan 23 kategori halinde sınıflandırılmıştır. Nicel verilerin analizi sonucunda ise DOMAB programının uygulandığı deney grubundaki hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin benlik algısı ve sevgi yönelimli Tanrı algısı düzeylerinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç: Hafif düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip ortaöğretim öğrencilerinin benlik algısı ve Tanrı algısı düzeylerini belirlemek amacıyla kullanılan Tanrı Algısı Ölçeği ve Sosyal Karşılaştırma Ölçeği'nin, bu öğrenci grubu için geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan görüşmeler doğrultusunda hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin anlaşılma, sevgi, dışlanmama, iletişim, sosyalleşme, Yaradan sevgisi, Yaradan'ın koruması, sabır, azim, hayata olumlu bakış açısı geliştirme ihtiyaçlarının olduğu belirlenmiştir. Hafif zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin manevi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla gerçekleştirilen DOMAB programı; öğrencilerde benlik algısı, sevgi yönelimli Tanrı algısı ve Tanrıya yönelik olumlu duyguların artmasına önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Bunun yanı sıra, uzak/umursamaz Tanrı, korkutan ve cezalandıran Tanrı ve Tanrı'ya yönelik olumsuz duygularda azalma gözlenmiştir. Sonuç olarak DOMAB programı, deney grubundaki öğrencilerin benlik algısını ve Tanrı algısını olumlu yönde geliştirmiştir. Ayrıca, kalıcılık testlerinin sonuçları, elde edilen etkilerin uzun süre devam ettiğini ve Sosyal Karşılaştırma Ölçeği ile Tanrı Algısı Ölçeği puanlarının son test sonuçlarıyla tutarlılık gösterdiğini ortaya koymuştur.
Özet (Çeviri)
Purpose: The main purpose of this research is to determine the spiritual needs of individuals with mild mental retardation and to examine the effects of the DOMAB program applied to these individuals on the students' perception of God and self- concept levels. Method: The universe of the study consisted of high school students diagnosed with mild mental retardation who were receiving education at a special education and rehabilitation center affiliated with the Ministry of National Education in Ankara in 2024. The sample of the study consisted of 16 students diagnosed with mild mental retardation between the ages of 14-18. In this context, a total of 32 students were included in the study, including the experimental group and the control group (16 students for each group). The demographic information form, God Perception Scale and Social Comparison Scale were used as quantitative data collection tools in the study. The demographic information form included information such as the gender, age, grade, duration of receiving support education, mother and father's education status, mother and father's marital status, and whether or not there was a sibling receiving special education support. In addition, semi-structured interviews were conducted with students with mild mental retardation in the study. 14 questions were prepared for these interviews with students between the ages of 14-18. Within the scope of the study, the spiritual needs of students with mild mental retardation were determined and the DOMAB program was applied to the students in order to meet these needs. In the study, the validity and reliability analyses of the God Perception Scale and Social Comparison Scales were conducted. Using the God Perception and Social Comparison scales, 32 students with similar characteristics were grouped in terms of pre-tests. The God perception and self-concept levels of the students in the experimental and control groups were compared with the pre-test, post-test and follow-up test results. These students were randomly divided into experimental and control groups. While no special intervention was applied to the control group, the DOMAB program was applied to the experimental group for 12 weeks. This program aims to provide students with characteristics such as a positive perspective, patience, gratitude, perseverance, understanding instead of judging, forgiveness, love, spiritual strengthening, love of the Creator, and justice in relationships. The data obtained from the interviews conducted to determine the spiritual needs of students with mild mental retardation were examined using the content analysis method. In this context, interviews were conducted with 16 participants in a special education center in Ankara. In addition, the“Perception of God Scale”and“Social Comparison Scale”were applied in the study; pretest, posttest and follow-up test data were analyzed using the SPSS 24 program. In the analyses, frequency distributions of data obtained from students with mild mental retardation were presented and normality distributions were evaluated. According to the Kolmogorov-Smirnov test results, it was determined that the data showed a normal distribution. In this regard, independent sample t-test, related sample t-test, ANOVA test, correlation analysis, regression analysis, exploratory factor analysis, reliability analysis and confirmatory factor analysis were applied in the analysis of the data. Findings: As a result of the research, it was determined that the God Perception Scale was valid and reliable, it was compatible with the factor structure in the original scale, and as a result of the confirmatory factor analysis, the fit index values regarding the factor structure were at a good level. In addition, the findings obtained as a result of the reliability analysis of the Social Comparison Scale showed that the scale had a high level of reliability. The correlation values between the scale items were found to be at a moderate level. As a result of the analysis of the qualitative data of the research, it was determined that the students with mild mental retardation had a need for acceptance and love, a need for emotional and social support, a need for spirituality, and a need for support of hopes and expectations. These needs were classified into four main themes and 23 categories collected under these themes. As a result of the analysis of the quantitative data, it was concluded that the self-perception and love-oriented God perception levels of the students with mild mental retardation in the experimental group to which the DOMAB program was applied increased. Conclusion: It was determined that the God Perception Scale and Social Comparison Scale, which were used to determine the self-concept and God perception levels of high school students with mild mental retardation, were valid and reliable measurement tools for this student group. In addition, according to the interviews, it was determined that students with mild mental retardation had needs such as understanding, love, not being excluded, communication, socialization, love of the Creator, protection of the Creator, patience, perseverance, and developing a positive perspective on life. The DOMAB program, which was carried out to meet the spiritual needs of students with mild mental retardation, contributed significantly to the increase in students' self-concept, love-oriented God perception, and positive feelings toward God. In addition, a decrease was observed in distant/uncaring God, frightening and punishing God, and negative feelings toward God. As a result, the DOMAB program positively improved the self-concept and God perception of the students in the experimental group. In addition, the results of the retention tests revealed that the obtained effects continued for a long time and the Social Comparison Scale and God Perception Scale scores were consistent with the post-test results.
Benzer Tezler
- Değer Odaklı Manevi Güçlenme ve Bakım Programının (DOMAB) din eğitimi alan ergen bireylerin öfke ve affetme eğilimleri üzerindeki etkisinin incelenmesi
Investigation of the effects of Value-Oriented Spiritual Empowerment and Care Program on anger and forgiveness inclination of adolescent individuals who received religious education
FERİDE GÖREGEN
Doktora
Türkçe
2022
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUALLA YILDIZ
- Göçmenlere değer odaklı manevi güçlenme ve bakım programının uygulanması: Almanya örneği
Implementation of a value-oriented spiritual empowerment and care program for immigrants: The case of Germany
ŞEYMANUR ŞEKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZNUR ÖZDOĞAN ELSHARKAWY
- Değer odaklı manevi güçlenme ve bakım programı: GSB yurtları uygulaması (Gazi Evrenos Erkek Öğrenci Yurdu örneği)
Value-oriented spiritual empowerment and care program: GSB dormitories application (Gazi Evrenos Male Dormitory example)
CENGİZ MADEN
Doktora
İngilizce
2025
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZNUR ÖZDOĞAN
- Disiplin cezası almış lise öğrencilerinin manevi ihtiyaçlarının belirlenmesi ve Değer Odaklı Manevi Güçlenme ve Bakım Programının (DOMAB) etkisinin incelenmesi
Determination of the spiritual needs of high school students who have received disciplinary punishments and examination of the effect of the Value–Oriented Spiritual Empowerment and Care Program
BİHTER KABA
Doktora
Türkçe
2024
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZNUR ÖZDOĞAN
- Almanya'da yaşayan Türk göçmen ailelerin 18-28 yaşlarındaki çocuklarına yönelik değer odaklı manevi güçlenme ve bakım programının etkiliğinin incelenmesi: Almanya Frankfurt Viernheim örneği
Başlık çevirisi yok
ABDULCELİL GÜRBÜZ
Doktora
Türkçe
2023
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZNUR ÖZDOĞAN