Ahmed b. İbrahim el-Kâğazânî'nin Tezkiretü'l-Evliya tercümesi [1b-175a] (İnceleme-metin)
Ahmed b. Ibrahim el-Kağazani's translation of Tezkiratu'l-Evliya [1b-175a] (Review-text)
- Tez No: 932830
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FATİH RAMAZAN SÜER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Türk Dili ve Edebiyatı, Art History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türk İslam Edebiyatı, Tezkiretü'l Evliyâ, Ahmed b. İbrahim el-Kâgazânî, Feridüddîn-i Attâr, Turkish Islamic Literature, Tezkiretü'l Evliyâ, Ahmed b. Ibrahim Kâğazânî, Feridüddîn-i Attâr
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 197
Özet
Tezkire,“anmak, hatırlamak”anlamına gelen“zikr”kelimesinden türemiş“hatırlamaya vesile olan şey”anlamına gelen kelimedir. Evliyâ ise,“yardım eden, koruyan, yardım edilen, korunan”anlamlarına gelen“velî”kelimesinin çoğuludur. Tezkire ve evliyâ kelimelerinin birleşmesiyle oluşan tezkiretü'l evliyâ; Allah dostlarının hal tercümelerinden, biyografik hayatlarından ve menkıbelerinden bahseden eserlerin adıdır. Arap edebiyatında bu tür eserlere“tabakât”adı verilirken, Fars edebiyatında“tezkiretü'l evliyâ”denilmiştir. Bu türde akla ilk gelen eser; Ferîdüddîn-i Attâr'ın tür ile aynı ismi taşıyan eseridir. Ferîdüddîn-i Attâr'ın eseri evliyâ menkıbeleri açısından en önemli ve en zengin eserlerden biridir. Bu eser, çok okunup çok istinsah edilmiştir. Bu sebeple yazmaları oldukça fazladır. Türk edebiyatında XIII. yüzyıldan itibaren görmeye başladığımız tezkiretü'l evliyâ türü eserlerin büyük bir çoğunluğu da Ferîdüddîn-i Attâr'ın Farsça eserinin çevirileri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ferîdüddîn-i Attâr'ın eserinin orijinal hâli Câfer-i Sâdık'la başlayıp Hallâc-ı Mansûr'la son bulan 72 evliyanın biyografi ve menkıbelerini içermektedir. Metne Attâr'dan sonra eklendiği anlaşılan zeyl kısmında ise 25 velînin menkıbeleri yer almaktadır. Buna göre eser zeyliyle birlikte 97 velîyi ihtivâ etmektedir. Ferîdüddîn-i Attâr'ın eseri, Türkçe, Arapça, Fransızca gibi birçok dile tercüme edilmiştir. Biz bu çalışmamızda, Tezkiretü'l Evliyâ'nın Türkçe tercümelerinden biri olan, hayatı hakkında bilgi bulunmayan Ahmed b. İbrâhim el Kâgazânî tarafından yapılmış tercümesini inceleyeceğiz. Ankara Millî Kütüphâne'de 06 Hk 1622 tasnif numarasıyla kayıtlı olan eserin sonunda yer alan ifâdelerden, Ahmed b. İbrâhim el Kâgazânî'nin söz konusu eserin mütercimi olduğu anlaşılmaktadır. Eserin müstensihi ise Kelim b. Cihan'dır. Nüshada Attâr'ın Tezkiretü'l Evliyâ'sında geçen 72 velî dışında sonradan eklenen velîlerden 14'ünü de içermektedir. Ca'fer-i Sâdık menâkıbıyla başlayıp Ebû'l Hasan Husrî menâkıbıyla biten eser bu şekliyle 82 evliyânın biyografi ve menkîbelerini ihtivâ etmektedir.
Özet (Çeviri)
“Tezkiretü'l evliyâ”is an important genre in Sufi literature. These works typically focus on the lives, spiritual states, miracles, and the moral teachings of the friends of Allah (the saints). The term“evliyâ”refers to those who are close to Allah, who have attained His love, and who are morally and spiritually superior.“Tezkire,”on the other hand, refers to a record or account. Therefore, a“Tezkiretü'l Evliyâ”is a type of work that narrates the biographies of these saints, describing their journeys on the Sufi path, their deep devotion to Allah, and the values they taught. Such works have played a significant role in the spread of Sufism and religious stories among the public. In Arabic literature, such works are referred to as tabakāt, while in Persian literature, they are called Tezkiretü'l Evliyâ. The first work that comes to mind in this context is Tezkiretü'l Evliyâ by Feriduddin Attar. It is one of the most significant and rich works in terms of the stories of saints (menkıbe). It has been widely read and transcribed, resulting in numerous manuscripts. In Turkish literature, starting from the 13th century, Tezkiretü'l Evliyâ began to appear, with the majority of these works being translations of Attar's Persian text. In the original version of Attar's work, the biographies and stories of 72 saints, starting with Cafer-i Sadık and ending with Hallac-ı Mansur, are included. In a supplementary section, which is understood to have been added after Attar, the stories of 25 additional saints are presented. Therefore, the work, including the supplement, contains the accounts of 97 saints. The work has been translated into Eastern and Western Turkish, Arabic, and French. In this context, we will examine the Tezkiretü'l Evliyâ translation made by Ahmed b. Ibrahim al-Kâgazânî in Western Turkish. The manuscript registered under classification number 06 Hk 1622 at the National Library of Ankara reveals, through expressions at the end, that Ahmed b. Ibrahim al-Kâgazânî is the translator of the work. In the relevant section of the work, the scribe is identified as Kelim b. Cihan. The manuscript includes 14 additional saints who were added later, in addition to the 72 saints found in Attar's Tezkiretü'l Evliyâ. The work, which begins with the stories of Cafer-i Sadık and ends with the stories of Ebu'l Hasan Husri, contains the biographies and stories (menkîbes) of 82 saints in total.
Benzer Tezler
- Ebu'l-Abbâs Semsuddîn Ahmed b. İbrâhîm el-Harrânî es-Serûcî ve Tuhfetu'l-Ashâb ve Nuzhetu Zevi'l-Elbâb adlı eseri (Metin-inceleme)
Ebu'i-Abbâs Semsuddîn Ahmed b. İbrâhîm el-Harrânî es-Serûcî and analysis of his work which is named of Tuhfetu'l-Ashâb and Nuzhetu zevi'l-Elbâb
SEDEF GÜLER
Doktora
Türkçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP DİKİCİ
- شخح رسالة الدو ا رء لجلال الجین الجواني
El-Hayderî'nin Şerh Ala ez-Zevrâ li'Devvanî adlı eserinin edisyon kritiği ve muhtevasının değerlendirmesi - The edition criitique of al-Haydarî's book called 'Sharh Ala al-Zavrâ li Dawanî' and its content analysis
MAHIR ZAKVAN RAMZI
Yüksek Lisans
Arapça
2020
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET KESKİN
- İmamzâde Ahmed. b. Muhammed b. İbrahim el-Eyyûbî'nin Vâcibu'l-Hıfz adlı eseri: Tahkik, tercüme ve değerlendirme
The book Waji̇b al-Hifz by İmamzâde Ahmad b. Muhammed b. İbrahim al-Ayyûbî: Critical edition, translation and evaluation
FERDİ MENTEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinÇukurova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NASİ ASLAN
- İbrahim el-Harbî ve el-İlel ve't-Tarîh isimli eseri-derleme ve değerlendirme
Ibrahim al-Harbi and al-Ilel ve't-Tarih - compilation and evaluation
MEHMET MÜCAHİT GÜLYAVŞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALAT SAKALLI
- İbrahim el-Harbî ve hadis ilmindeki yeri
Ibrahim al-Harbi and his place in the science of hadith
ALİ SEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN CİRİT