Azerbaycan Türkçesindeki adların Türkiye Türkçesindeki adlarla karşılaştırılması
Comparison of names in Azerbaijani with names in Turkish
- Tez No: 932859
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEDİHA MANGIR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 694
Özet
Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesindeki adlarla Türkiye Türkçesindeki adlar anlam açısından karşılaştırılmıştır. Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü ve Türkçe Sözlük temel alınarak yapılan bu karşılaştırmada adlarda yalancı eş değerlik ve çok anlamlılık ölçüt olarak belirlenmiştir. Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi XVI. yüzyıldan sonra lehçe farklılıkları belirginleşen Türk dilinin iki lehçesidir. Bu fark, ad türünden sözlük birimlerinde de kendini gösterir. Dilin anlamlı en küçük birimi olarak tanımlanan kelime, sözlüğün temel birimidir. Sözlükler ise toplumun konuşma ve yazı dilindeki söz varlığını içine alan yazılı kaynaklardır. Dil; toplum, ekonomi, siyaset, kültür, eğitim vb. alanlardaki gelişmelerden ve değişmelerden etkilenir. Bu durum dildeki kelimelerin anlamlarını da etkileyerek anlamların değişmesine, çoğalmasına ya da kaybolmasına yol açabilir. Kelime eş değerliği, iki ayrı lehçede bulunan kelimelerin birbirlerine kavram alanı bakımından denk olma durumu olarak tanımlanırken yalancı eş değerlik de kaynak dildeki bir kelimeyle hedef dildeki bir kelimenin köken, yazılış ve söyleniş bakımından aynı, anlamlarının ise farklı olması durumudur. Bu çalışmada iki lehçede karşılaştırılan adlar“Yalancı Eş Değer Adlar”ve“Çok Anlamlı Adlar”olmak üzere iki başlık altında değerlendirilmiştir. Yalancı eş değer adlar,“Tam Yalancı Eş Değerli Adlar”ve“Kısmi Yalancı Eş Değerli Adlar”olarak ele alınmıştır. Çok anlamlı adlar ise,“Eş Değer Çok Anlamlı Adlar”,“Tam Yalancı Eş Değer Çok Anlamlı Adlar”ve“Kısmi Yalancı Eş Değer Çok Anlamlı Adlar”olmak üzere üç alt başlıkta karşılaştırılmıştır. Çalışma ile birbirine yakın iki lehçenin sözlüklerinde yer alan ad türünden sözlük birimlerin arasındaki farklılıkların belirlenmesinin yanı sıra Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde adların eş değerlik ve çok anlamlılık sözlüklerinin oluşturulması da amaçlanmıştır. Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü ve Türkçe Sözlük kaynak alınarak ad türünden sözlük birimleri eş zamanlı yöntemle karşılaştırılmış, yalancı eş değer adlar ve çok anlamlı adlar tespit edilmiştir. Hazırlanan çalışmanın yalancı eş değerlik, çok anlamlılık ve ad bilimi çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmüştür
Özet (Çeviri)
In this study, names in Azerbaijan Turkish and names in Turkey Turkish are compared in terms of meaning. In this comparison based on Azerbaijan Turkish Dictionary and Turkish Dictionary, pseudo-synonymy and polysemy in names are evaluated as criteria. Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish are two dialects of the Turkish language whose dialectal differences became evident after the 16th century. This difference also manifests itself in dictionary units of the noun type. The word, defined as the smallest meaningful unit of language, is the basic unit of the dictionary. Dictionaries are written sources that include the spoken and written language of the society. Language is affected by developments and changes in society, economy, politics, culture, education, etc. This situation may also affect the meanings of the words in the language and lead to change, increase or loss of meanings. While word equivalence is defined as the situation where words in two different dialects are equivalent in terms of concept area, pseudo equivalence is the situation where a word in the source language and a word in the target language are the same in terms of origin, spelling and pronunciation, but their meanings are different. In this study, the nouns compared in the two dialects were evaluated under two headings: 'False Equivalent Nouns' and 'Polysemous Nouns'. False equivalent nouns are analysed as 'Full False Equivalent Nouns' and 'Partial False Equivalent Nouns'. Polysemous nouns were compared under three subheadings: 'Equivalent Polysemous Nouns', 'Full False Equivalent Polysemous Nouns' and 'Partial False Equivalent Polysemous Nouns'. The study aims to determine the differences between the dictionary units of nouns in the dictionaries of two dialects close to each other, as well as to create dictionaries of synonymy and polysemy of nouns in Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish. Taking the Dictionary of Azerbaijani Turkish and Turkish Dictionary as a source, dictionary units of nouns were compared with the simultaneous method and pseudo-synonyms and polysemous nouns were determined. It is thought that the study will contribute to the studies on pseudo-synonymy, polysemy and nomology.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesindeki eşya adlarının Azerbaycan Türkçesindeki eşya adları ile karşılaştırılması
Compared of the goods names in Turkish dialects with Azerbaijan Turkish
KAMIL VUSAL PASHAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DilbilimPamukkale ÜniversitesiYeni Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEYHUN VEDAT UYĞUR
- Azerbaycan Türkçesindeki kişi adları ve kişi adlarının veriliş çeşitliliği
Names of persons in the Azerbaijan Turkish and variations of maming them
NURCAN ARAS OKŞAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKafkas ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NESRİN GÜLLÜDAĞ
- Köroğlu Destanı (Azerbaycan varyantı) inceleme-metin
Başlık çevirisi yok
GÜLŞEN SEYHAN
Doktora
Türkçe
1990
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiEski Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM ERGİN
- Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde bitki adlarının karşılaştırılması
Comparison of plant names in Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish
RAMİLA TAKHİROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimBursa Uludağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE ŞAHİN
- Türkiye türkçesi ve Azerbaycan türkçesindeki akrabalıkla ilgili atasözleri üzerine bir inceleme
Study on Azerbaijan and Turkish proverbs on kindship
GULNISA USUBOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYATİ DEVELİ