Kelâm ve tasavvuf'ta bilgi anlayışının karşılaştırmalı analizi
Comparative analysis of the understanding of knowledge in theology and mysticism
- Tez No: 934436
- Danışmanlar: PROF. DR. SALİH SABRİ YAVUZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 653
Özet
Bu çalışmada Gazzâlî öncesi kelâm ve tasavvuf ilminin bilgi anlayışı karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmada iki ilmin bilgi konusunda taban tabana zıt görüşleri savunduklarından hareketle her birinin düşünce sisteminin Kur'ânî temelleri, nesnellik ve kesinlikleri tartışılmıştır. Her iki ilmin bilgiye yaklaşımı, bilginin tanımı, çeşitleri, kaynakları, elde etme yöntemleri ve değeri başlıkları üzerinden ele alınmış, bu kısımlar tasviri yöntemle izah edilmiştir. Karşılaştırma bölümünde ise karşılaştırmalı eleştirel bir yaklaşım tercih edilmiştir. Bu bağlamda ilim-mârifet ayrımı, duyular ve aklın epistemolojik değeri, haberin kullanım şartları iki ilim üzerinden karşılaştırılmış, Kur'ân'ın anlayışına en yakın olanın kelâm olduğu, buna karşılık onun da dinin duyusal boyutundan yoksun olduğu anlaşılmıştır. Konuların ele alınışı konusunda kelâm ilminin daha titiz ve detaylı çalıştığı, sıfırdan bir epistemoloji kurduğu, tasavvufun ise kelâm ilminin görüşlerine ek olarak aklın fonksiyonlarını kalbe, istidlâlin görevini seyr ü sülûka verdiği anlaşılmıştır. Neticede iki ilim Allah-âlem-insan ilişkisini farklı perspektiften ele alarak tamamen birbirine zıt yöntemleri benimsemiş, son döneme gelindiğinde ise tasavvufun kelâma alternatif bir ilim olma iddiası ortaya çıkmıştır. Ancak tasavvufun bir epistemoloji kurmadığı, var olana ekleme yaptığı ve bu eklemelerin objektif ve denetlenebilir olma kriterini taşımadığı tespit edilmiştir. Bu sebeple tasavvufun ahlâk konularında nazariyeler geliştirse de imân ve amel konularında kelâm ve fıkıh ilime tabi olması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this study, the understanding of knowledge in theology and Sufism before al-Ghazālī is analyzed comparatively. In the study, the Qur'anic foundations, objectivity and certainty of the thought system of each of the two sciences are discussed in light of their diametrically opposed views on knowledge. The approach of both sciences to knowledge is discussed under the headings of the definition of knowledge, its types, sources, methods of obtaining it, and its value, and these sections are explained with a descriptive method. In the comparison section, a critical approach is preferred. In this context, the distinction between knowledge and wisdom, the epistemological value of the senses and intellect, and the conditions for the use of news are compared through the two sciences, and it is understood that kalām is the closest to the Qur'ān's understanding, yet it lacks the sensory dimension of religion. It is understood that kalām is more meticulous and detailed in its treatment of the subjects and establishes an epistemology from scratch, whereas Sufism, in addition to the views of kalām, assigns the functions of the intellect to the heart and the functions of the intellect to the path of asr al-sulūf. As a result, the two sciences adopted completely opposite methods by addressing the relationship between God, the universe and human beings from different perspectives, and in the last period, Sufism's claim to be an alternative science to kalām emerged. However, it was found that Sufism did not establish an epistemology, but rather added to the existing, and these additions did not meet the criteria of being objective and controllable. For this reason, it is concluded that although Sufism develops theories on ethics, it should be subject to theology and fiqh in matters of faith and deeds.
Benzer Tezler
- İbnü'l-Mibred el-Makdisî'nin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
Ibn al-Mibrad's life, works and sufi views
ABDULKERİM ÇELENK
Doktora
Türkçe
2025
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERZENDE İDİZ
- Mu'tezilî İbn Ebi'l-Hadîd'in Fahreddin er-Râzî'ye yönelik eleştirileri (bilgi ve varlık)
The Criticisms of the Mu'tazilite Ibn Abi'l-Hadid Towards Fakhr al-Din al-Razi (knowledge and existence)
ABDÜSSAMET SARIKAYA
Doktora
Türkçe
2025
Dinİbn Haldun ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET SÜRURİ
- Gazzali'nin nefs anlayışı ve din psikolojisine katkısı
Gazzali's self understanding and its contribution to religious psychology
HACER TUNÇ ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ ULVİ MEHMEDOĞLU
- Gazzâlî'de fıkhın tasavvufî boyutu
Sufi dimension of fiqh in Ghazali
ABDURRAHMAN ELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinKırıkkale ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANA ALMAVAS
- İbn Teymiyye'nin tasavvuf'a bakışı
Ibn Taymiyyah's view on sufism
MESUT ERZİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS ÇELEBİ