Eski Anadolu Türkçesinde benzetme yolları ve unsurları
Ways and elements of simile in old Anatolian Turkish
- Tez No: 936274
- Danışmanlar: PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 428
Özet
Anlam bilim, dilin anlam boyutunu inceleyen ve kelimeler, deyimler ve metinler arasındaki anlam ilişkilerini araştıran bir dil bilim dalıdır. Özellikle edebî eserlerde anlam katmanlarının derinleşmesi benzetme yapıları gibi dil bilgisel unsurların kullanımına bağlıdır. Dolayısıyla bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait çeşitli eserlerde yer alan benzetme yolları ve unsurlarını belirlemek amacıyla Behcetü'l-Hadâik Fī Mev'izati'lHalâik, Dede Korkut, Kitâb-ı Gunya, Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Satır Arası İlk Kur'an Tercümesi, Marzubān-nāme, Sirâcü'l-Kulûb ve Süheyl ü Nev-bahār adlı eserler incelenmiştir. Çalışma, bu yedi temel eserde yer alan benzetme yolları ve unsurlarını tespit ederek, bunların kullanım sıklığını ve dağılımını incelemeyi amaçlamaktadır. İncelenen eserlerde tespit edilen benzetme başlıkları, biçim birimlerle oluşan benzetmeler, edatlarla oluşan benzetmeler, zamirlerle oluşan benzetmeler, zarflarla oluşan benzetmeler, fiillerle oluşan benzetmeler, perifrastik benzetmeler, isimlerle oluşan benzetmeler, anlamsal benzetmeler olarak çeşitli başlıklara ayrılmıştır. Bunun yanı sıra, her kategori kendi içinde daha spesifik alt başlıklardan oluşmaktadır. İncelenen yöntem çerçevesinde, tespit edilen benzetme yolları sistematik tablolar halinde sunulmuş ve bazı tabloların istatistiksel analizleri yapılmıştır. Her bir eserde yer alan benzetmelerin sayısal dağılımı belirlenmiş, ne tür benzetmenin hangi eserde daha fazla ya da daha az yer aldığı yüzdelik oranlarla gösterilmiştir. Bu sayede, eserler arasında benzetme yapılarının, kullanım sıklığı açısından farklılık gösterdiği ortaya konmuş, bu farklılıkların temel nedenleri üzerine yorumlar yapılmıştır. Özellikle benzetme yapılarının yoğunluğu, metnin türü, anlatıcının üslubu ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, dönemde benzetmelerin yalnızca anlatım süsü olarak değil, aynı zamanda anlamı güçlendiren, düşünceyi derinleştiren temel unsurlar olarak kullanıldığını göstermektedir. Sonuç olarak, Eski Anadolu Türkçesi döneminde benzetme yapılarının kullanım yoğunluğu, metnin türüne, anlatıcının üslubuna ve eserin işlevine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu çalışma, benzetme yapılarını detaylı biçimde ele alarak yapılan dil bilimsel ve edebî araştırmalara katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Semantics is a branch of linguistics that analyses the meaning dimension of language and investigates the meaning relations between words, phrases and texts. Especially in literary works, the deepening of the layers of meaning depends on the use of grammatical elements such as simile structures. Therefore, in this study, Behcetü'l-Hadâik Fī Mev'izati'lHalâik, Dede Korkut, Kitâb-ı Gunya, The First Interlinear Translation of the Qur'an in Old Anatolian Turkish, Marzubān-nāme, Sirâcü'l-Kulûb and Süheyl ü Nev-bahār were analysed in order to determine the ways and elements of simile in various works belonging to the Old Anatolian Turkish period. The study aims to determine the ways and elements of simile in these seven basic works and to examine the frequency and distribution of their use. The similes identified in the analysed works are divided into various headings as similes formed by morphemes, similes formed by prepositions, similes formed by pronouns, similes formed by adverbs, similes formed by verbs, periphrastic similes, similes formed by nouns, semantic similes. In addition, each category consists of more specific subheadings within itself. Within the framework of the method analysed, the similes identified were presented in systematic tables and some tables were statistically analysed. The numerical distribution of the similes in each work was determined, and the percentage ratios of which type of simile was used more or less in which work were shown. In this way, it was revealed that simile structures differed in terms of frequency of use among the works, and comments were made on the main reasons for these differences. In particular, the intensity of simile structures was evaluated in relation to the type of the text and the style of the narrator. The findings show that similes are used not only as narrative ornaments but also as basic elements that strengthen the meaning and deepen the thought. As a result, the intensity of the use of simile structures in the Old Anatolian Turkish period varies depending on the type of text, the style of the narrator and the function of the work. This study aims to contribute to linguistic and literary research by analysing simile structures in detail.
Benzer Tezler
- Eski Türkçeden eski Anadolu Türkçesine anlam değişmeleri
The Meaning changes beginning from old Turkish to old Anatolian Turkish
HÜLYA ARSLAN EROL
Doktora
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. VAHİT TÜRK
- Tanıklarıyla tarama sözlüğü esasında eski Anadolu Türkçesinde isimden isim yapma ekleri
The suffixes used to derive nouns from nouns in the ancient Anatolian Turkish longuage on the basis of surveying a dictionary with withness
MURAT ALTUĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN
- Türkiye Türkçesi ağızlarında bitki ve hayvan isimleri
The names of plants and animals in accent of Turkey Turkish
KÜRŞAT EFE
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BİCAN ERCİLASUN
- Eski Anadolu Türkçesinde zarf
Adverb in Old Anatolian Turkish
TÜRKAN SAMİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER KÜÇÜKMEHMETOĞLU
- Eski anadolu türkçesinde -(y)IsAr -(y)AcAK nöbetleşmesi
–(y)IsAr –(y)AcAK alternation in old Anatolian Turkish
ELİF GÜLNUR KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZİKRİ TURAN