Türkiye Türkçesi ağızlarında bitki ve hayvan isimleri
The names of plants and animals in accent of Turkey Turkish
- Tez No: 331202
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET BİCAN ERCİLASUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkiye Türkçesi, Anadolu Ağızları, Bitki ve Hayvan Adları, Dilbilim Adbilim, Sözcükbilim, Adlandırma, Turkish of Turkey, Anatolian Dialects, Plant and Animal Names, Lenguistik Onomastik, Leksikoloji, Naming
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1154
Özet
“Türkiye Türkçesi Ağızlarında Bitki ve Hayvan İsimleri”adlı tez çalışması bitki ve hayvan isimlerinin kavram alanını belirmek ve bu alandaki boşluğu doldurabilmek için hazırlanmıştır.“Türkiye Türkçesi Ağızlarında Bitki ve Hayvan İsimleri”adlı tezimizi hazırlamadaki ana gayemiz, Türk milletinin tabiata bakış tarzının ortaya konulması olmuştur. Böylece bu çalışmada, Türkçenin bitki ve hayvan isimleri alanındaki sözvarlığını bir arada derleme amaçlanmaktadır.Türkiye Türkleri, Anadolu'da hem geçimini sağlamak hem de yiyeceğini temin etmek için hayvan ve bitki yetiştiriciliği ile meşgul olmuşlardır. Bitkiler ve hayvanlar Türk kültüründe geniş bir etki alanı içerisinde yer almıştır. Bazı hayvanlar kutsallaştırılıp totem hâline getirilmiş, bazıları pek önemsenmemiş, bazılarından da sadece giyim kuşam yanında diğer doğal ihtiyaçlar amacıyla faydalanılmıştır. Bitkilerden de halk hekimliği yanında tıp ve eczacılık, kozmetik ve tekstil gibi birçok alanda fayda sağlanmıştır. Türkler'in çok eski devirlerde tarımla uğraşmaya başladıkları ve her türlü geçimlerini onlardan sağladıkları belirlenmiştir. Hayvanların etinden, sütünden ve süt ürünlerinden faydalandıkları gibi daha sonraki zamanlarda avcılıkla da ilgilenmeye başladıkları görülmüştür. Yarı göçebe bir hayat tarzı sürdüren Türkler, bitki ve hayvan isimlerini halk kültürünün ve felsefesinin özlü ifadeleri olan deyim ve atasözlerinde fazla sayıda kullanmışlardır. İsimleri verme ve kullanma bakımından da Türk milletinin hayat felsefesini bir yönüyle yansıtmak da diğer bir amacımız olmuştur. Bu sebeple Türkiye Türkçesinin ulaşılabilen bütün kaynakları taranmış ve farklı sonuçlar ortaya çıkmıştır. Hayvanlar; renkleri, yapıları, organları gibi fiziksel özellikleriyle beslenme ve üreme özelliklerine göre çeşitli isimler almıştır. Bitkiler; köküne, yetiştiği ortama, görünüşüne, rengine, uzunluğuna, kokusuna, kullanılışına, (insanlara ve organlarına, hayvan ve organlarına, eşyalara, diğer varlıklara) benzetme yoluyla çeşitli isimler almıştır. Adlandırmalara bakıldığında, Türkçenin kavramlaştırmada doğadaki nesnelere dayandığı ve somut bir anlatım dili kullandığı görülmektedir. Benzetmelere dayalı adlandırmalar yanında ad aktarmalarıyla ve deyim aktarmasıyla yapılan adlandırmalar da farklı özellikleriyle dikkat çekmektedir. Anadolu ağızlarında bunun yanında güzel adlandırma örnekleriyle benzetmeli, aktarmalı adlandırmaların tanığı olan, somut kavramlara da rastlanmıştır. Bir hayvana ya da bitkiye bir yörede başka bir isim verilirken başka bir yörede farklı bir isim verilmektedir. Bunun yanında aynı isim, yöreler arasında farklı anlamlara geldiği gibi farklı bitki ya da hayvan isimlerine verilmektedir.Türk dili ve edebiyatının yazılı ve sözlü malzemeleri incelendiğinde, Türkçenin bitki ve hayvan isimlerinin zengin ve çeşitli olduğu görülmektedir. Bitki ve hayvan isimleri, şahıs adlarında, halk hekimliğinde, yargı ve düşünce kalıplarında, gelenek görenek ile ilgili ifadelerde, inançlarda ve rüyalarda kendisini önemli derecede hissettirmektedir. Aynı zamanda kültür dilindeki kişileştirme, konuşturma, benzetme gibi söz sanatlarında ve destanlarda duygu ve düşüncelerin iletilmesi amacıyla da hayvan isimlerinden faydalanılmıştır. Türkler, bazı bitki ve hayvan adlarından bazılarını şahıs lakap ve unvanı ile yer adlarında kullanmışlar, bu adlandırmada yırtıcı kuşlar, pençeli hayvanlar ile evcil olanlardan özellikle erkek cinslerinin isimlerini gücü temsil ettiğinden dolayı tercih etmiştirler. Aynı zamanda kız çocuklarına da doğada bulunan güzel ve narin yapılı hayvan isimlerinin verildiği görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The thesis called“The Names of Plants and Animals in Accent of Turkey Turkish”has been prepared to determine the concept field of the plants and animals' names and to fill the gap in this area. Our main object in preparing our thesis named“The Names of Plants and Animals in Accent of Turkey Turkish”is to reveal the perspective of Turkish people about the nature. So that in this study aims to compile all together Field of the Turkish Plant and Animal Names's lexicon.Turkish people in Turkey have been dealing with animal breeding and plant growing so as to live on and supply themselves with food. Plants and animals has a large sphere of influence in Turkish culture. Some of them are blessed and became totems, some are not given much importance. And some of them are used for their benefits such as answering the needs of wearing, feeding etc. Plants were used in many areas such as medicine and pharmacy, cosmetics and textiles as well folk medicine. It is recognized that Turkish people have started dealing with agriculture in the ancient times and made their living on it. In addition to benefiting from the milk, skin and the meat of the animals; they started to be interested in hunting in the following days. Turkish people who led a half-nomadic way of living, have used plant and animal names in many of their proverbs which are parts of the public culture. Another goal of us is to reflect the way of thinking of the Turkish nation in terms of using these names. Therefore, all sources of Turkey Turkish reached have been scanned and different outcomes have emerged. Animals are given names various names in accordance with their types, organs, colors and other physical properties. Plants have been known as various names according to their roots, environments they grow, appearances, colours, lenghts, smells, usages (peole and their organs, animals and their organs, goods and other assets) via simile. When naming for animals and plants are examined, it is reconized that Turkish is based on objects in nature in terms of conceptionalism and uses a language of concrete expression. As well as naming via similes, naming via synecdoche and metaphore also takes attention with thier different features. In addition, euphemism examples and concrete concepts witnessing naming with simile and indirect naming in Anatolian accents were met. One other name given to an animal or plant in a region can be given a different name in another region. Moreover, the same name can not only have different meanings among regions but also be given to different plants and animals' names.When written and spoken materials in Turkish Language and Literature were analyzed, it was noticed that the names of animal and plants in Turkish are prosperous and various. Plants and animals' names apperantly show themselves in person's names, folk medicine, judgement and thinking patterns, expression related to customs, believes and dreams. At the same time, animals' names were also benefited to convey feelings and ideas in sagas and figure of speech such as personification, inducing to talk, simile in the language of culture. The Turkish people have also used some plant and animal names as nicknames for humans or for naming places. They especially preferred wild birds, animals with paws and male domestic animals, because they represented power. It's also seen that baby girls are named after beautiful and delicate animals rarely found in nature.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesi ağızlarındaki birleşik kelimeler ve Türkçenin zenginliği bakımından önemi
Compound words in the dialects of turkish language in turkey and their importance in respect to the richness of turkish language
EZGİ SIRTI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Halk Bilimi (Folklor)Dokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞERİF ALİ BOZKAPLAN
- Eskişehir ili manav ağızları
Manav dialects of Eski̇şehi̇r
FATİH DOĞRU
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN BOZ
- Lüleburgaz ağızları
Dialects of Lüleburgaz
MERVE MUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK ERENOĞLU ATAİZİ
- Ladik (Samsun) ağzı
Ladik (Samsun) dialect
ADALET GÜL ÖZGÜL
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Türkiye Türkçesi ağızlarında ikincil uzun ünlüler
Secondary long vowels in Turkey Turkish dialects
EZGİ ARAL
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BURAN