II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye'de sağlık hizmetleri (1938-1945)
Health services in Türkiye during the Second World War (1938-1945)
- Tez No: 937779
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKAN UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, Türk İnkılap Tarihi, History, History of Turkish Revolution
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 329
Özet
Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçişte devralınan sorunların biri de sağlık sistemi olmuştur. Aslında tam olarak bir sağlık sistemi bulunmamakla birlikte Doktor, hemşire, hastabakıcı kadroları yok denecek kadar az, ecza sektörü temel ilaçları üretmekten çok uzak, ilaca erişim son derece sınırlı kalmıştır. Hastaneler Anadolu geneline yayılamamış, bulaşıcı ve salgın hastalıklarla mücadele geleneksel yöntemlerin ötesine geçmemiştir. Bu yüzden Cumhuriyet hükümetlerinin ilk işi sağlık sistemini kurmak, hastaneleri yurt sathına yaymak, sağlık çalışanlarının sayısını arttırmak ve tıp eğitimi modernize etmek olmuştur. Ne var ki bu politikanın önündeki en büyük engel eğitim, bayındırlık, savunma ve güvenlik alanında harcamaların yüksek oluşu yüzünden sağlık hizmetlerine ayrılan bütçelerin sınırlı olmasıdır. Ancak tek problem bu olmamıştır. Türkiye henüz toparlanamamışken İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesi iç bütçe harcamalarını büsbütün savunma ve güvenlik alanına yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Bu yüzden hükümetlerin tüm politikaları savaş krizinin gölgesinde kalmıştır. Askerî harcamalar ön plana çıkmış, neredeyse tüm yatırımlar durdu ve Türkiye bir yandan savaştan uzak kalmak için gayret gösterirken diğer yandan her an savaşa girecekmiş gibi hazırlıklar yapmaya devam etmiştir. Bütün bu kriz ortamına rağmen hastaneleri ülke sathına yayma ve sayılarını arttırma çalışmalarına, bulaşıcı ve salgın hastalıklarla mücadeleye ara verilmeksizin devam edilmiş, sınırlı imkânlarla da olsa salgın hastalıkların yayılma sahalarına odaklanılmıştır. Eğitim çalışmalarının yanı sıra sıtma ile mücadelede bataklıkların kurutulması veya ıslahı, tifüsle mücadelede DDT kullanımın yaygınlaştırılması, frengi ile mücadelede hastalığı bilerek bulaştıranlara cezai yaptırım uygulanması gibi bir dizi tedbirler alınmıştır. Ülke çapında aşı kampanyaları ve bedava ilaç dağıtımı yapılmış, böylece verem, frengi, trahoma, tifüs gibi hastalıklarda ciddi başarılar elde edilmiştir. Ancak yine de ülke nüfusunun büyük bölümünün kırlarda yaşıyor olması yüzünden bu hastalıkların kökü kazınamamıştır. Bu çalışma, II. Dünya Savaşı yılları (1939-1945) çerçevesinde Türkiye'nin sağlık politikalarını, bulaşıcı hastalıklarla mücadele stratejilerini, hastane altyapısındaki gelişmeleri ve bu süreçteki başarı ve başarısızlık unsurlarını incelemeyi amaçlamıştır. Savaşın hem ekonomik hem de toplumsal düzeyde yarattığı zorlukların, Türkiye'de sağlık hizmetlerinin planlanması ve uygulanması üzerindeki etkilerini tarihsel bir perspektif ile ele almak, çalışmanın temel hedeflerinden biri olmuştur. Çalışmada kullanılan yöntem, nitel araştırma yaklaşımlarından biri olan doküman analizidir. Bu yöntem kapsamında, dönemin sağlık politikalarını ve uygulamalarını daha iyi anlamak amacıyla başta resmî devlet arşivleri, bakanlık raporları, meclis tutanakları ve yıllık bütçe belgeleri olmak üzere birincil kaynaklara başvurulmuştur. Ayrıca dönemin ruhunu ve halk sağlığına ilişkin toplumsal algıyı yansıtması açısından basın yayın organları titizlikle incelenmiştir. Bu kaynaklar hem sağlık alanındaki gelişmeleri hem de kamuoyunun bu gelişmelere yönelik tutumlarını değerlendirme açısından önemli bir veri kaynağı olarak kullanılmıştır.
Özet (Çeviri)
One of the problems inherited from the Ottoman Empire to the Republic was the health system. In fact, there was no complete health system, there were very few doctors, nurses, and caregivers, the pharmaceutical sector was far from producing basic medicines, and access to medicine was extremely limited. Hospitals could not be spread throughout Anatolia, and the fight against infectious and epidemic diseases did not go beyond traditional methods. Therefore, the first job of the Republican governments was to establish the health system, spread hospitals throughout the country, increase the number of health workers, and modernize medical education. However, the biggest obstacle to this policy was the limited budget allocated to health services due to the high expenditures in the fields of education, public works, defense, and security. However, this was not the only problem. While Turkey had not yet recovered, the outbreak of World War II caused domestic budget expenditures to be focused entirely on defense and security. Therefore, all policies of the governments were overshadowed by the war crisis. Military expenditures came to the fore, almost all investments stopped, and while Turkey was trying to stay away from war, it continued to make preparations as if it would enter war at any moment. Despite all this crisis environment, efforts to spread hospitals throughout the country and increase their number, and to combat infectious and epidemic diseases continued without interruption, and even with limited resources, focus was placed on the areas where epidemics were spread. In addition to education activities, a series of measures were taken, such as draining or rehabilitating swamps in the fight against malaria, expanding the use of DDT in the fight against typhus, and imposing penal sanctions on those who knowingly spread the disease in the fight against syphilis. Vaccination campaigns and free drug distribution were carried out nationwide, and thus serious successes were achieved in diseases such as tuberculosis, syphilis, trachoma, and typhus. However, since the majority of the country's population lives in rural areas, these diseases could not be eradicated. This study aims to examine Turkey's health policies, strategies for combating infectious diseases, developments in hospital infrastructure, and the factors contributing to both successes and failures during the years of World War II (1939–1945). One of the primary objectives of the study is to analyze the impact of the economic and social challenges posed by the war on the planning and implementation of health services in Turkey from a historical perspective. The method employed in this research is document analysis, one of the qualitative research approaches. Within this framework, primary sources such as official state archives, ministerial reports, parliamentary proceedings, and annual budget documents have been consulted in order to better understand the health policies and practices of the period. In addition, press and print media of the time have been meticulously examined, as they reflect not only the spirit of the era but also public perceptions regarding health issues. These sources have served as significant data sets in evaluating both the developments in the field of public health and the public's response to these developments. Through document analysis, the study seeks to provide a comprehensive understanding of how health services evolved in wartime Turkey and how broader political and social dynamics influenced these transformations.
Benzer Tezler
- 1950-1960 yılları arasında İzmir'de gündelik yaşam
Daily life in İzmir between 1950-1960
HÜLYA GÖLGESİZ GEDİKLER
Doktora
Türkçe
2006
SosyolojiDokuz Eylül ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KEMAL ARI
- Bilgi toplumu ve küreselleşmenin şekillendirdiği kongre turizminin Türkiye'deki durumu (İstanbul örneği)
Congress tourism shaped by information society and globalisation, and its status in Turkey (example of Istanbul)
MEHMET ONUR GÜLBAHAR
- II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye'nin sosyo-kültürel yapısı
The socio-cultural structure in Turkey in the Second World War
SEHER BOYKOY
Doktora
Türkçe
2008
SosyolojiDokuz Eylül ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERGÜN AYBARS
- CHP parti müfettişlik raporlarında II. Dünya Savaşı yıllarında Muğla
CHP in party inspectorate reports muğla during World War II
İZZET BURAK TURHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
TarihAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜNVER GÜNEŞ
- İkinci Dünya Savaşı yıllarında Ankara'da günlük yaşam
The daily life in Ankara during World War II.
GÖNÜL GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
SosyolojiHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TEMUÇİN FAİK ERTAN