Havzalarda ekolojik temelli planlama yaklaşımı: Konya kapalı havzası örneği
Ecology-based planning approach in basins: The case of the Konya closed basin
- Tez No: 938050
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA VAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Peyzaj Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 246
Özet
Günümüzde artan nüfusla birlikte insanoğlunun çevre bileşenleri üzerindeki baskıları giderek artmakta, koruma-kullanma dengesinin göz ardı edilmesi ve karşı karşıya gelen ekonomik-ekolojik ihtiyaçlar arasındaki dengenin sağlanamamasıyla doğal kaynak kayıpları meydana gelmektedir. Hassas ekosistemlerin bozulma ve kayıplarının nedenlerini analiz ederek sorunlara rasyonel çözümler getirilmesi, planlama ve yönetim ile mümkün olmaktadır. Havzalar, bu bozunumlardan etkilenen hassas yüzey birimleridir. Çalışmanın materyalini oluşturan Konya Kapalı Havzası, içerdiği hassas karasal ve akuatik ortamlar ile ekolojik sürecin kesintiye uğradığı, bozunuma maruz kalan bölge profilindedir. Mevcut planlama modelleri neticesinde, havzanın kentsel büyüme odağı içerisinde kalması ve coğrafi karakteristiğine uymayan arazi kullanım kararları sonucunda doğal dengenin bozulması, çalışmanın problemini ifade etmekte ve havzada yeni planlama modeli arayışına sebep olmaktadır. Çalışmada havza ekosistemleri, unsurları ve aralarındaki ilişkisel ağ analiz edilmiş; geçmişten günümüze geliştirilen planlama model ve yaklaşımlarının, kaynak sürdürülebilirliği amacının arkasında kentsel ve ekonomik büyüme kaygısının var olduğu tartışılmıştır. Bu nedenle içerdiği analiz-sentez süreçleri ve özgün müdahaleleriyle öneri model olan 'Ekolojik Havza Planlama', havzanın mekânsal planlamasında ekolojik dengenin ve kaynak sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi amacıyla, 'koruma' odağında öneriler sunmaktadır. Çalışmanın yöntemini oluşturan bu planlama yaklaşımının uygulama boyutu ise Konya Kapalı Havzası'dır. Havzada gerçekleştirilen doğal, sosyoekonomik, eşik analizleri ve sentezlerde elde edilen bulgularda; dayanıksız litolojilerde, geçirimli zeminlerde ve jeolojik açıdan riskli alanlarda yayılış gösteren coğrafi karakteristiğine uymayan yanlış arazi kullanımları tespit edilmiştir. Tarımsal faaliyetlerin büyük ölçekte yeraltı sularının kullanılarak yapıldığı havzada, kontrolsüz çekim sonucu su seviyelerinin azaldığı, beraberinde obruk oluşumlarına, akifer tuzlanmalarına, toprak yapısının bozulmasına neden olduğu; sulak alanlara, akarsulara deşarj edilen kirletici unsurların yalnızca hidrolojik döngüyü etkilemediği, devamında toprak sağlığını, habitatları ve biyoçeşitliliği tehdit ettiği, bulgular arasında incelenmiştir. Planlama yaklaşımının müdahale aracı olan, 'Ekolojik Temelli Master Plan' ile öneri arazi kullanım kararları getirilmiş, ekolojik döngünün kesintiye uğradığı bozulmuş alanlarda koruma yaklaşımları ile bozulan arazilerin ekolojik ve estetik değerlerinin yeniden kavuşturulması öngörülmüş; 'koruma' kavramının temel alınmasıyla uzun süreli perspektiflerde sürdürülebilirliğin mümkün olabileceği vurgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
With the growing population, human pressure on the environment increases, leading to the loss of natural resources due to the neglect of the conservation- utilization balance and the inability to harmonize economic and ecological needs. Addressing the causes of ecosystem degradation and developing solutions require effective planning and management. Basins, as sensitive surface units, are particularly vulnerable to such degradation. The Konya Closed Basin, the focus of this study, exemplifies a region where ecological processes are disrupted due to unsustainable land use and urban growth pressures. Current planning models prioritize urban and economic growth over resource sustainability, exacerbating the basin's ecological imbalance and necessitating a new planning approach.This study analyzes basin ecosystems, their components, and their interconnected networks, highlighting the shortcomings of past and present planning approaches. To address these issues, the proposed Ecological Basin Planning model emphasizes conservation-focused planning. This model integrates analysis and synthesis processes with innovative interventions aimed at ensuring ecological balance and resource sustainability in spatial planning. The application of this approach is demonstrated in the Konya Closed Basin, where natural, socioeconomic, and threshold analyses reveal significant mismatches between land use and the basin's geographical characteristics. Unsustainable agricultural practices reliant on groundwater have caused a decline in water levels, sinkhole formation, soil salinization, and ecological deterioration. Pollutants discharged into wetlands and rivers further disrupt the hydrological cycle, threatening soil health, habitats, and biodiversity.The Ecologically Based Master Plan, as an intervention tool, proposes land use decisions that align with the basin's natural features. It suggests restoring degraded areas by prioritizing conservation to reestablish ecological and aesthetic values. Long-term sustainability, the study concludes, is achievable by making conservation the foundation of planning efforts, ensuring a balance between human activity and environmental health.
Benzer Tezler
- Entegre kentsel su yönetimi ve arazi kullanım planlaması ilişkisi: Edremit körfezi örneği
Integrated urban water management and land use planning relationship: The case of Edremit bay
ELİF NAGİHAN AYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehircilik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TANSEL ERBİL
- A geospatial planning and management system for Somalia's local water resources (Shabelle River Hiiran Region)
Somali yerel su kaynaklari için konum temelli bir planlama ve yönetim sistemi (Shabelle Nehri Hiiran Bölgesi)
ABDIRAHMAN AHMED OMAR
Doktora
İngilizce
2022
Çevre Mühendisliğiİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiKentsel Dönüşüm Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZŞEN ÇORUMLUOĞLU
- Su havzalarında kentsel dönüşüm: Sapanca Gazipaşa Mahallesi örneği
Urban renewal in water basin: example of Sapanca Gazipasa District
SERKAN DÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BESİME ŞEN
- Artvin merkez ilçe ve yakın çevresinde peyzaj karakter değerlendirmesi ile peyzaj planlama rehberlerinin geliştirilmesi
Developing landscape planning guides with landscape character assesment in Artvin central province and its close environs
MANOLYA ÖZDEMİR DURAK
Doktora
Türkçe
2022
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEVFİK HAKAN ALTINÇEKİÇ
- Edremit ve Zeytinli Çayı havzalarının (Balıkesir) ekolojik koşullara göre arazi kullanım kabiliyet sınıflandırması
Land use capability classification according to ecological conditions in Edremit and Zeytinli Creek basins (Balıkesir)
MELİKE DURAK