Kânun icrâsında ekol olarak öne çıkan icrâcıların tavır özelliklerinin mukâyeseli analizleri
Comparative analyses of the interpretative styles of prominent performers who have become stylistic references in kanun performance
- Tez No: 939244
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET GÖNÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Müziği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 219
Özet
Türk mûsikîsinin müstesna sazlarından olan kânun, ses sahasının genişliği, ses rengi, en kalabalık topluluklarda dahi kendini duyurup referans alınan saz olması gibi özelliklerle Türk Mûsikîsi icrâ eden hemen tüm topluluklarda bulunmaktadır. Elimize ulaşan en eski kânun kayıtları Kânuni Hacı Arif Bey'e aittir. Bu çalışmada Türk Mûsikîsi kânun icrâsında ekol olarak kabul edilen ve kendisinden sonraki icrâcılara yol gösteren icrâcılardan, kronolojik sırayla Kânuni Hacı Arif Bey, Artaki Candan, Vecihe Daryal ve Erol Deran'a ait kanun taksimleri irdelenmiştir. Bu çalışmada ekol icrâcılara ait kanun taksimlerinin analizleri yapılarak, kânun eğitim öğretimine ve sonraki kuşaklara aktarımına materyal oluşturmak, yorum unsurlarından nağmeye ilişkin, tartım ve gidere ilişkin ifâde yöntemleri, kişisel icrâ tavırlarının benzer ve farklı yönlerini ortaya koyup Türk Mûsikîsi'nde üslup ve tavır kavramlarının kânun icrâsındaki karşılıkların tespit etmek bununla birlikte yeni icrâcılara Türk Mûsikîsi'nde kânun icrâ üslubu ve özgün icrâ tavrı konularında kaynak oluşturmak amaçlanmıştır. Türk Mûsikîsi sazlarında tavır – üslup tahlili alanında çalışmalar olsa da mukayeseli çalışmalar yeterince bulunmamaktadır. Bu araştırma ekol kânun icrâcılarına ait taksimler tahlil edilip mukayese edilmesi, kânun icrâcılarına taksim çalışmalarında ekol icrâcıların kullandıkları yorum unsurları bakımından yol gösterip kaynaklık etmesi, icrâcılara yine taksim icrâlarında motif ve cümle oluşturma açısından kaynaklık edebilmesi, Türk Mûsikîsi kânun icrâsında üslup – tavır aktarımında kaynaklık etmesi bakımından önem arz etmektedir. Araştırmamızda“genel tarama modeli”esas alınarak“içerik analizi”yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem doğrultusunda elde edilen kayıtlardan hareketle, Kânuni Hacı Arif Bey'e, Artaki Candan'a, Vecihe Daryal'a ve Erol Deran'a ait 3'er adet taksim yorum unsurları bakımından ve perde kullanımı – sıklığı, ses alanı bakımından irdelenmiştir ve örneklendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise ekol icrâcıların taksimlerinde tatbik ettikleri yorum unsurları ve perde kullanımları bulgular ve yorumlar ışığında somutlaştırılmış ve önerilerde bulunulmuştur. Kânuni Hacı Arif Bey'in taksimlerinde fiske çarpma, Artaki Candan'ın taksimlerinde ön çarpma, Vecihe Daryal'ın taksimlerinde ardışık çarpma, Erol Deran'ın taksimlerinde ise çift ses yorum unsurları en sık kullanılan yorum unsurları olarak tespit edilmiştir. Ekler bölümünde ise araştırmada incelenen ekol kânun icrâcılarına ait dikte edilen kânun taksimleri notalarına yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The kânun, one of the most distinguished instruments in Turkish classical music, is characterized by its wide pitch range, unique timbre, and its ability to be distinctly heard and serve as a reference even in the largest ensembles. Due to these qualities, the kânun holds a prominent place in nearly all Turkish music ensembles. The earliest known recordings of the kânun belong to Kânuni Hacı Arif Bey. This study examines the kânun improvisations (taksims) of four prominent performers recognized as representatives of major stylistic schools (ekol) in Turkish music, whose performance styles have influenced and guided successive generations. The taksims of Kânuni Hacı Arif Bey, Artaki Candan, Vecihe Daryal, and Erol Deran are analyzed in chronological order. The aim of this research is to analyze the taksims of these school-forming performers in order to contribute to kânun pedagogy and the transmission of performance styles to future generations. By identifying and comparing ornamentation techniques, rhythmic approaches, melodic phrasing, and stylistic expressions specific to each performer, the study seeks to define the concepts of“style”(üslup) and“performance character”(tavır) in Turkish kânun performance. Additionally, it intends to provide a valuable source for contemporary performers seeking to develop stylistically authentic and personally expressive interpretations. Although there have been several studies focusing on style analysis in Turkish classical instruments, comparative analyses remain limited. This research is significant in that it not only analyzes and compares the taksims of master performers but also provides guidance for today's kânun players in terms of motif and phrase construction, as well as the transmission of stylistic and expressive elements in performance practice. This study employs a“general survey model”and utilizes“content analysis”methodology. Based on the available audio recordings, three taksims from each performer were examined with respect to their interpretive features, pitch usage and frequency, and overall pitch range. These findings were supported with musical examples. In the conclusion section, the interpretive features and pitch usages observed in the taksims of each performer are concretely presented through findings and commentary. Among the most frequently used techniques identified are: the“fiske”ornament in the taksims of Kânuni Hacı Arif Bey, the use of grace notes in those of Artaki Candan, successive mordents in Vecihe Daryal's improvisations, and double stops in Erol Deran's performances. In the appendix section, transcriptions of the analyzed taksims are provided as notated scores, serving as reference material for further study and performance analysis.
Benzer Tezler
- Vecihe Daryal'in kanun taksimlerinin tahlili
Analysis of kânun improvisations of Vecihe Daryal
İRŞAT KAZAZOĞLU
- Göksel Baktagir'in kanun taksimlerinin makamsal analizi
The kanun improvisations of Göksel Baktagir maqamal analysis
MEHMET ZEKİ GİRAY
- Kanun virtüözü, besteci ve eğitimci Haçatur Avetisyan (1926-1996) ve kanun çalgısı özelinde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde (1920-1991) müziğin dönüşümü
Kanun virtuoso, composer and educator Khachatur Avetisian (1926-1996) and conversion of music in the context of kanoun instrument in the Armenian Soviet Socialist Republic (1920-1991)
ESRA BERKMAN
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2012
MüzikYıldız Teknik ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
PROF. RUHİ AYANGİL
- Kanun eğitim ve icrasında duate kullanımlarına yönelik bir alan araştırması
A field research on duate in kanun(Qanun) education and performance
VOLKAN KIRIMLIOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
MüzikNecmettin Erbakan ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT DEVRİM BABACAN
- Kanun eğitimine başlangıçta yeni yaklaşım önerisi
A new approach proposal for the beginner of kanun instrument education
SERKAN GÜVEN