Osmanlı döneminden günümüze gıda denetimlerinin gelişiminin incelenmesi
Examining the development of food controls from the Ottoman Period to the present
- Tez No: 939393
- Danışmanlar: PROF. DR. MUHAMMET ARICI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Gıda Mühendisliği, Food Engineering
- Anahtar Kelimeler: Gıda, gıda güvenliği, denetim, gıda denetimi, Osmanlı, Food, food safety, inspection, food inspection, Ottoman
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Gıda Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 42
Özet
Hijyen kurallarına uygun olmayan koşullarda üretim ve piyasaya sunulan gıda maddeleri çoğu bulaşıcı hastalıkların kaynağıdır. Bu hastalıkların bulaşmaması için takip edilmesi gereken en güvenilir yol; gıda maddelerinin sağlıklı koşullarda üretilmesini, depolanmasını ve sağlığa herhangi olumsuz bir etkisi olmayacak şekilde tüketiciye ulaştırılmasını sağlamaktır. Gıda kaynaklı hastalıklardan korunmak, gıdaların üretimden tüketime kadar her aşamada denetlenmesi koşuluyla mümkün olmaktadır. Osmanlı Döneminde, halk sağlığını korumak amacıyla çeşitli yöntemler kullanılarak gıda denetimleri gerçekleştirilmiştir. Sultan II. Beyazıt devrinde hayata geçirilen ilk gıda nizamnamesi Kanunname-i İhtisab-ı Bursa'dır. Osmanlı Dönemi'nde Esnaf ve Sanatkar Nizamnamesi ile de birçok gıda ile ilgili ve esnafın uyması gereken kurallar oluşturulmuştur. Bu nizamnamede börekçilerin kıymalı börek harçlarında koyun eti dışında başka etin karıştırılarak hile yapılmaması, yoğurt imalatında olası hilelerden su katımı ve kıvamı artırmak adına nişasta tağşişinin yapılmasına izin verilmemesi, kasapların zayıf hayvanların değil kesime uygun hayvanların kesilip etlerin temiz bir şekilde satılması ve buna benzer hususlar yer almış olup, esnafın dönemin kontrol görevlisi muhtesipler tarafından denetlenmesi sağlanmıştır. Halkın temel gıdası olan ekmek Osmanlı'da çok önemli bir yer tutardı. Dönemin padişahları başta olmak üzere birçok devlet görevlisi fırınları sıkı bir şekilde denetlerdi. Fatih Sultan Mehmet çoğu kez resmi olarak, bazen de farklı bir kıyafetle, esnafı sık sık dolaşarak fırınları kontrol ederdi. Ekmeğin içinde yabancı bir madde bulunursa veya ekmek çiğ kalmışsa fırın çalışanı falaka cezasına çarptırılıp çok ağır bir şekilde cezalandırılırdı. Gıda güvenliğinin giderek önem kazandığı Cumhuriyet döneminde de gıda mevzuatları ve kodekslerle desteklenen gıda kanunları oluşturulmuş ve bugünkü 5996 Sayılı Gıda ve Yem Kanunu ortaya çıkmıştır. Toplumun sağlıklı gıdaya ulaşmasında gerçekleştirilecek olan gıda denetimleri ilgili kanuna dayanarak Tarım ve Orman Bakanlığının kontrolünde günümüzde de devam etmektedir. Gıda denetimlerinin tarihsel süreç içindeki gelişimi, toplumun sağlıklı gıdaya ulaşma çabalarına önemli katkılarda bulunmuştur. Hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde yapılan bu düzenlemeler, halk sağlığını koruma amacını taşımaktadır ve günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.
Özet (Çeviri)
Food items produced and marketed under conditions that do not comply with hygiene rules are the source of most infectious diseases. The most reliable way to protect against these diseases is to ensure the healthy production, storage, and sale of food items and to deliver them to consumers in a way that does not harm health. Protecting against foodborne infectious diseases is possible through the inspection of food items at every stage, from production to consumption. During the Ottoman period, food inspections were conducted using various methods to protect public health. In the reign of Sultan Bayezid II, the first food regulation, Kanunname-i İhtisab-ı Bursa, was implemented, establishing rules for various food items and the conduct of tradespeople. This regulation addressed issues such as ensuring that meat pastries contained only mutton and no other types of meat, preventing adulteration in yogurt by adding water or starch to increase consistency, and requiring butchers to slaughter only suitable animals while ensuring that meat was sold cleanly. Inspectors of the time, known as muhtesips, were responsible for enforcing these rules. Since bread was the staple food of the population, bakeries were strictly monitored by state officials, including the Sultan himself. Fatih Sultan Mehmet personally inspected bakeries, sometimes officially and other times in disguise, to ensure compliance. If bread contained foreign substances or was undercooked, the baker was punished severely, often by being subjected to a form of corporal punishment. In the Republican period, as food safety became increasingly important, food laws supported by regulations and codes were established, culminating in the current“Veterinary Services, Plant Health, Food, and Feed Law”Food inspections carried out to ensure the community's access to healthy food continue today under the control of the Ministry of Agriculture and Forestry, in accordance with this law. The historical development of food inspections has made significant contributions to society's efforts to access healthy food. The regulations implemented during both the Ottoman and Republican periods aim to protect public health and remain relevant today.
Benzer Tezler
- Osmanlı Döneminde günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları: Osmanlı saray mutfağına bakış
The uses of medicinal and aromatic plants in the Ottoman period: A look at the Ottoman palace cuisine
BÜŞRA ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıİSTANBUL AYVANSARAY ÜNİVERSİTESİGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA MANKAN
- Tarım bankacılığının Kırşehir besicileri üzerine etkileri
The effects of agricultural banking on Kırşehir breeders
MEHMET YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
BankacılıkGazi Üniversitesiİşletme Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VELİ ÖZTÜRK
- İstanbul kent çeperlerinde kırsal arazilerin dönüşümü Ağaçlı-Yeniköy yöresi örneği
Transformation of rural areas on Istanbul fringe Agacli-Yenikoy sample
GÜLCE KANTÜRER
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İPEK AKPINAR
- Çatalca vilayetindeki tarihi kırsal alan camilerinin mimari analizi ve koruma sorunları
Architectural analyses and conservation problems of historical rural area mosques in Catalca province
SEZGİ GİRAY KÜÇÜK
Doktora
Türkçe
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER
- Evde aşçı kadın yahut mükemmel yemek kitabı'nın günümüze uyarlanması ve menü önerisi
Adapting 'Evde Aşçı Kadın Yahut Mükemmel Yemek Kitabı' to thepresent day and menu proposal
BEKİR TALHA EROL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıBaşkent ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TULGA ALBUSTANLIOĞLU