Çevre kalitesinin sosyo-ekonomik belirleyicilerinin analizi
Analysis of socio-economic determinants of environmental quality
- Tez No: 939585
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ENVER GÜNAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İktisat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 213
Özet
1990'lı yıllarda küreselleşme sürecinin hızlanması, finansal sistemin genişlemesi ve derinleşmesi, teknolojik yeniliklerin hayata adaptasyonu, nüfus artışı ve şehirleşme oranlarının yükselmesi, ulaşım imkanlarının artması ve lojistik sektöründeki önemli gelişmeler, uluslararası iş birliklerinin ilerlemesi, ülkeler arası ticari ve finansal entegrasyon hareketlerinin çeşitlenerek artması vb. gibi gelişmeler, üretim hacminin artmasına neden olarak dünya ekonomisini çok yönlü olarak etkilemiştir. Bu süreç, ihtiyaçları çeşitlendirerek tüketimin artmasına ve yeni yatırım alanlarının gelişmesine neden olmuş ve ekonomik büyüme ve kalkınmaya olumlu bir şekilde yansımıştır. Bu olumlu gelişmelere rağmen, ekonomik gelişme sürecinde kaydedilen olumlu gelişmelerin zaman zaman sürdürülebilir kalkınma hedeflerini dikkate almadan gerçekleştirildiği, ülkelerin çevre kirliliği göstergeleri istatistiklerden anlaşılmaktadır. Çevreciler, politika yapıcılar, ekonomistler ve konuyla ilgilenen uzmanlar, son yıllarda sıklıkla tartışılan, CO₂ emisyonu artışı, küresel ısınma sorunu, çevre kirliliğinin artması gibi olumsuzlukların hem ekonomik hem de sosyal sorunlara yol açacağını dile getirmektedir. Bu sorunların, yaşamın devamı için karşılaşılabilecek ciddi meselelerin başında geldiği ileri sürülerek, çözüm önerilerine ilişkin çok çeşitli raporlar, değerlendirmeler ve bilimsel çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Bu bağlamda, çevre kirliliği ile ilgili konuların daha geniş bir perspektifte incelenmesi ve çevresel kalitenin sosyo-ekonomik belirleyicilerinin araştırılması ciddi bir önem arz etmektedir. Bu önem göz önünde bulundurularak bu tezde, çevre kalitesinin belirleyicilerinin araştırılmasında, literatürde sıklıkla karşılaşılan, çevre kalitesinin ekonomik belirleyicilerinin yanı sıra sosyo-ekonomik değişkenleri de kapsayan veri setleri oluşturularak analizler yapılmıştır. Çok sayıda göstergeyi içinde barındıran küreselleşme endeksi ve insani gelişme endeksi değişkenleri, ekonometrik modellerde kullanılan sosyo-ekonomik değişkenleri temsil etmektedir. Gelişmiş G7 ülkeleri ve gelişmekte olan E7 ülkelerinden oluşan heterojen ülke grubu örneklemi, küreselleşme sürecinin derinleşmeye başladığı ve çevresel bozulmaların arttığı 1990'lı yıllardan başlayan istatistiklerden oluşturulan panel veri setleri, 1990-2020 dönemini kapsayacak şekilde genişletilerek, yeni nesil panel ekonometrik analizlerle tahmin edilmiştir. Analizlerden elde edilen panel ekonometrik sonuçlar, E7 ülkeleri örneklerinde, gelir düzeyi ile gelirin karesinin ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları değişkenleri ile çevre kirliliği değişkeni arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğunu ve çevre kirliliğinden doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin bulunduğunu göstermektedir. Küreselleşme endeksi değerindeki yükselme çevre kirliliğini arttırırken, insani gelişme endeksi değişkenindeki artışın çevre kirliliğini azalttığı görülmektedir. Bu sonuçlar, çevresel sürdürülebilirlik açısından farklı sosyo-ekonomik değişkenlerin birlikte ele alınmasının önemini göstermekte ve küreselleşmenin çevre üzerindeki etkilerinin karmaşıklığını ortaya koymaktadır. G7 ülkelerinde ise, kişi başına gelir düzeyi ile çevre kirliliği arasında pozitif bir ilişki bulunmasına rağmen, gelir düzeyinin karesinin çevre kirliliğini azalttığı görülmektedir. Bu sonuç, G7 ülkeleri örneğinde çevre politikalarının ciddiyetle uygulanmasıyla açıklanabilmektedir. Bununla birlikte G7 ülkelerinde küreselleşme endeksi ve insani gelişme endeksi göstergelerinin çevre kirliliğini azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, gelişmiş ülkelerin küreselleşme sürecini daha çevre dostu bir biçimde yönetebildiğini ve çevresel sürdürülebilirliği ekonomik büyüme stratejileriyle uyumlu hale getirebildiği şeklinde ifade edilmektedir. Doğrudan yabancı yatırım değişkeni katsayısının istatistiksel olarak anlamlı bulunmaması, G7 ülkelerinde çevre üzerindeki etkilerin daha farklı bir dinamikten kaynaklandığını ve doğrudan yabancı yatırımların bu ülkelerde çevresel bozulmayı artırmadığı şeklinde değerlendirilmektedir. Nedensellik analizi sonuçlarında ise, doğrudan yabancı yatırımlarla çevre kirliliği arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi görülmüşken, küreselleşme endeksi ve insani gelişme endeksinden ekolojik ayak izine doğru ise tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Bu sonuç, sosyo-ekonomik gelişmelerin çevreyi nasıl şekillendirdiği konusunda daha fazla ve derinlemesine analizler yapılması gerektiğine işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
In the 1990s, the acceleration of the globalization process, the expansion and deepening of the financial system, the adaptation of technological innovations to life, the increase in population growth and urbanization rates, the increase in transportation facilities and significant developments in the logistics sector, the progress of international cooperation, the diversification and increase in commercial and financial integration movements between countries, etc. These developments have affected the world economy in many ways by increasing the volume of production. This process has led to increased consumption and the development of new investment areas by diversifying needs, and has positively reflected on economic growth and development. Despite these positive developments, it is understood from the statistics of environmental pollution indicators of countries that the positive developments recorded in the process of economic development are sometimes realized without taking into account sustainable development goals. Environmentalists, policy makers, economists and experts on the subject state that the increase in carbon dioxide emissions, the problem of global warming and the increase in environmental pollution, which have been discussed frequently in recent years, will lead to both economic and social problems. Asserting that these problems are among the most serious issues that can be encountered for the continuation of life, it is seen that a wide range of reports, evaluations and scientific studies have been carried out on solution proposals. In this context, it is of great importance to examine the issues related to environmental pollution in a broader perspective and to investigate the socio-economic determinants of environmental quality. Considering this importance, this thesis analyzes the determinants of environmental quality by creating data sets that include socio-economic variables as well as economic determinants of environmental quality, which are frequently encountered in the literature. Globalization index and human development index variables, which include a large number of indicators, represent socio-economic variables used in econometric models. The heterogeneous country group sample consisting of developed G7 countries and developing E7 countries, panel data sets formed from statistics starting from the 1990s, when the globalization process started to deepen and environmental degradation increased, were extended to cover the period 1990-2020 and estimated with new generation panel econometric analyses. The panel econometric results obtained from the analyses show that in the case of E7 countries, there is a positive relationship between the level of income and the square of income and FDI variables and environmental pollution variable and there is a unidirectional causality relationship from environmental pollution to foreign direct investment. While an increase in the value of the globalization index increases environmental pollution, an increase in the human development index variable decreases environmental pollution. These results show the importance of considering different socio-economic variables together in terms of environmental sustainability and reveal the complexity of the effects of globalization on the environment. In G7 countries, although there is a positive relationship between per capita income level and environmental pollution, the square of income level decreases environmental pollution. This result can be explained by the serious implementation of environmental policies in the case of G7 countries. On the other hand, it is concluded that globalization index and human development index indicators reduce environmental pollution in G7 countries. This implies that developed countries are able to manage the globalization process in a more environmentally friendly manner and align environmental sustainability with economic growth strategies. The fact that the coefficient of the foreign direct investment variable is not statistically significant suggests that the effects on the environment in G7 countries stem from a different dynamic and that foreign direct investment does not increase environmental degradation in these countries. In the causality analysis results, a bidirectional causality relationship was found between foreign direct investment and environmental pollution, while a unidirectional causality relationship was found from globalization index and human development index to ecological footprint. This result points to the need for further and in-depth analysis on how socio-economic developments shape the environment.
Benzer Tezler
- Kullanıcıların konut ve çevresel kalite memnuniyetinin belirleyicileri: İstanbul metropolitan alan örneği
Determinants of user satisfaction in dwelling and environmental quality: Sample of İstanbul metropolitan area
ÖMER LÜTFİ KELLEKCİ
- Manisa şehzadeler eğitim araştırma toplum sağlığı merkezi bölgesinde okul sağlığı düzeyinin tanımlanması
Description of school health level in Manisa sehzadeler education, research and public health center area
SELÇUK HATİPOĞLU
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2016
Halk SağlığıCelal Bayar ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEYHAN CENGİZ ÖZYURT
- Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia
Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi
ABDURAHMAN HUSSEN YIMER
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU
- Kentsel alanlardaki fiziksel ve sosyoekonomik belirleyicilerin çocuk sağlığına etkilerinin CBS ile araştırılması
Investigating the effects of physical and socio-economic determinants on children health through GIS
ASLI KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Coğrafyaİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ÖZGÜR DOĞRU
- Kentsel çevre kalitesinin uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak değerlendirilmesi: Eskişehir – Odunpazarı
Urban environmental quality assessment at utilizing remote sensing and geographic information systems: Eskişehir - Odunpazarı
FATMA ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaEskişehir Teknik ÜniversitesiUzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAYE NİHAN ÇABUK
PROF. DR. ÜLKÜ DUMAN
DOÇ. DR. GORDANA KAPLAN