Sosyal kaytarma türlerinden bedavacı etkisinin (free rider effect) aile şirketlerinin nesilden nesile aktarılmasına etkisi
Impact of the free rider effect, a form of social loafing, on the intergenerational transfer of family businesses
- Tez No: 939634
- Danışmanlar: PROF. DR. HULUSİ CENK SÖZEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 199
Özet
Aile şirketleri, yalnızca geçmişten devraldıkları güçlü yapılarıyla değil aynı zamanda istihdam yaratmaları, yenilikçi yaklaşımları ve toplumsal değerlere bağlılıklarıyla da dünya ekonomilerinde kritik bir rol üstlenmektedir. Bu işletmeler, ekonomik büyümenin yanı sıra sosyal istikrarın da temel unsurlarından biri olarak öne çıkmaktadır. Ancak bu tür şirketlerin nesilden nesile aktarılması, yönetimsel ve psikososyal düzeyde karmaşık ve dikkatle yönetilmesi gereken bir süreci beraberinde getirmektedir. Bu tez çalışması, aile şirketlerinin nesiller arası geçiş sürecinde ortaya çıkan sosyal kaytarma türlerinden bedavacı etkisinin (free rider effect), şirketlerin sürdürülebilirliğine olan etkilerini anlamayı ve analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışma kapsamında Türkiye'nin farklı sektörlerinde faaliyet gösteren 15 aile şirketi üyesiyle yarı yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Mülakatlardan elde edilen veriler, bedavacı etkisinin aile bireyleri arasında sorumluluk paylaşımında adaletsizlik hissi meydana getirdiğini, motivasyonu düşürdüğünü ve şirket içi dengeleri olumsuz etkileyebildiğini ortaya koymuştur. Araştırmada özellikle ikinci nesil aile üyelerin yönetime aktif olarak katılmaya başladığı dönemlerde bedavacı etkisinin daha görünür hale geldiği tespit edilmiştir. Bazı bireylerin soyadı ya da aile bağı gibi sembolik önceliklerle sorumluluk almadan hak talep etmelerinin, yönetim süreçlerinde dengesizliklere yol açtığı incelenmiştir. Ayrıca, şirketin aktif yönetiminde yer almayan ancak karar süreçlerine müdahil olan aile üyelerinin bu eğilimleri pekiştirdiği gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, kurumsal yönetim yapılarının güçlendirilmesi, görev tanımlarının net yapılması ve aile anayasası gibi düzenleyici mekanizmaların devreye sokulması, bedavacı etkisinin azaltılmasında etkili yöntemler olarak ön plana çıkmaktadır. Söz konusu araştırmanın sonuçları, aynı zamanda aile şirketlerinin uzun vadeli varlıklarını sürdürebilmeleri için sadece finansal ve yönetsel değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal etkenlerin de dikkate alınması gerektiğini vurgulamıştır. Şirketin devamlılığının sağlanması veya satılması gibi stratejik kararların alınmasında aile üyeleri arasında yaşanan ikilemler ile danışmanlık hizmetleri gibi dış destek araçlarına yönelik çekinceler de analiz edilmiştir. Bu noktada, aile bağlarının güçlü oluşu, söz konusu kararları daha karmaşık ve çok katmanlı hale getirmektedir. Tüm bu bilgiler çerçvesinde bu tez çalışması, aile şirketlerinin nesilden nesile aktarımı sürecinde yaşadığı zorlukları sosyal kaytarma türlerinden bedavacı etkisi bağlamında ele alarak alanyazına özgün bir katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bedavacı etkisinin aile içi ilişkiler, yönetim performansı ve şirketin sürdürülebilirliği üzerindeki etkilerini görünür kılan bu araştırma, aynı zamanda aile şirketlerine yönelik stratejik yönlendirmeler geliştirmek isteyen paydaşlar için de uygulamaya dönük bilgiler sağlamaktadır. Bu doğrultuda çalışma, aile şirketlerinin geleceğini şekillendirmeye yönelik atılacak adımlarda hem akademik hem de uygulamaya dönük bir rehber niteliği taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
Family businesses play a crucial role in global economies not only through their long-established structures inherited from previous generations, but also by generating employment, embracing innovative approaches and maintaining strong ties to social values. These enterprises are fundamental drivers of economic growth and social stability in many countries. However, the intergenerational transfer of such businesses involves complex processes that require careful management at both organizational and psychosocial levels. This thesis aims to understand and analyze the impact of the free rider effect, a type of social loafing that emerges during the intergenerational transition process of family businesses on the sustainability of companies. The study is based on semi-structured interviews carried out with 15 members from family businesses operating across various sectors in Türkiye. The findings reveal that the free rider effect leads to perceptions of unfairness in responsibility sharing, reduces motivation among family members and disrupts internal balance within the organization. This study particularly highlights that this effect becomes more visible during periods when second-generation family members begin to take on active managerial roles. The data indicate that some individuals, by relying on symbolic privileges such as the family name or kinship ties, claim rights without assuming equivalent responsibilities, thereby contributing to managerial imbalances. Furthermore, it has been observed that family members who are not involved in the company's active management but are involved in decision-making processes reinforce these tendencies. In contrast, strengthening corporate governance structures, clarifying role definitions, and implementing regulatory tools such as a family constitution emerge as effective measures in mitigating the free rider effect. The results of the study also emphasized that, in order for family businesses to sustain their long-term assets, not only financial and managerial factors but also emotional and social factors need to be taken into account. Within the decision-making process regarding strategic choices such as ensuring the continuity or sale of the company, the dilemmas among family members and the hesitations towards external support tools like consulting services have also been analyzed. At this point, the strong family ties make these decisions more complex and multi-layered. In conclusion, this thesis makes an original contribution to the literature by addressing the challenges of intergenerational transfer in family businesses through the lens of the free rider effect. By shedding light on how this dynamic influences intra-family relations, managerial performance and long-term sustainability, the study also provides practical insights for stakeholders aiming to strengthen the role and resilience of family businesses in the evolving business landscape. In this respect, it serves as both an academic and practical guide for future-oriented decision-making within family enterprises.
Benzer Tezler
- Örgütsel sinizmin sanal kaytarma üzerindeki etkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama
Relationship between organizational cynicism and cyberloafing: An investigation on banking sector employees
İBRAHİM KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
BankacılıkSiirt Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT SOYALIN
- Workplace cyberslacking: An investigation based on the theory of planned behavior
İş yerinde sanal kaytarma: Planlı davranış teorisine dayalı bir araştırma
YASEMİN DOĞA KOÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
PsikolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YONCA TOKER
- Sanal kaytarma ve iş performansı: Kuşaklar teorisi yaklaşımı
Cyberloafing and job performance: Generation theory approach
ERHAN KUZNEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İşletmeAydın Adnan Menderes ÜniversitesiYiyecek ve İçecek İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BERRİN GÜZEL
- Siber aylaklık davranışlarının bir kamu kurumu özelinde incelenmesi: Log analizine dayalı bir çalışma
Examining cyberloafing behaviours in a public institution: A study based on log analysis
SEDA İŞGÜZAR
Doktora
Türkçe
2020
Bilim ve TeknolojiFırat ÜniversitesiTeknoloji ve Bilgi Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEM AYDEN
- Kırım Halk Oyunları ile Giresun Halk Oyunlarının karşılaştırmalı incelemesi
Comparative analysis of Folk Dances With Crimean and Giresun Folk Dances
GÖKHAN HAMZAÇEBİ