Bir el yazmasının serüveni: harîrî'nin makâmâtı'nın süleymaniye nüshası (esad efendi, 2916)
The adventure of a manuscript: the süleymaniye manuscript of hariri's maqamat (esad efendi, 2916)
- Tez No: 939744
- Danışmanlar: PROF. DR. TÜLÜN DEĞİRMENCİ TURAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 434
Özet
XIII. ve XIV. yüzyıl, İslam resim sanatının altın çağının yaşandığı bir dönem olmuştur. Bağdat, Musul ve Şam edebi ve bilimsel pek çok resimli el yazmasının üretildiği önde gelen merkezleridir. Söz konusu zaman dilimine ait on bir resimli nüshasıyla Harîrî'nin Makâmât'ı ise dönemin en çok resimlendirilen Arapça eserlerindendir. Bu tez, Harîrî'nin Makâmât'ının Süleymaniye nüshasının ev sahipliği yaptığı elli altı tasvirin tamamının biçimsel ve ikonografik çözümlemesine odaklanmakla birlikte, nüshadaki çeşitli derkenar ve satır arası notları üzerinden nüshanın kullanım hikayesinin izini sürmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Harîrî'nin Makâmât'ının Türkiye ve dünya kütüphanelerindeki varlık durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Ardından başta Schefer nüshası ve St. Petersburg nüshası olmak üzere ulaşılabilen diğer resimli nüshaların, ortak temaları benzer şekilde ele almış tasvirleri ve Süleymaniye nüshası tasvirleri karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır. İlgili nüshanın okunabilen okur notları üzerinden de tematik bir sınıflandırma yapılmış ve okurun/okurların motivasyonu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu tez çalışması, Makâmât üretiminin tarihsel-coğrafi seyrinin ortaya konması ve bir resimli el yazması okuyucusunun odak noktasının tespiti noktasında literatürden ayrılmaktadır. Elde edilen buluntular, Harîrî'nin Makâmât'ının ününün sadece üretildiği bölgeyle sınırlı kalmayıp, Uzak Doğu'dan Batı'ya kadar geniş bir coğrafyaya ulaştığını göstermektedir. Ayrıca Süleymaniye nüshası tasvirlerinin genel manada anlatıya bağlı kalmakla yetinmeyip anlatıyı yeniden yorumlayan öznel yorumlara sahip olduğunu ve bir nüshadaki okur notlarının dönemin okuma pratiğini nasıl yansıttığını ortaya koymaktadır. Böylelikle söz konusu el yazması, görsel anlatı vasıtasıyla sadece tamamlanmakla kalmayan aynı zamanda dönüştürülen, yeniden yorumlanan; sahip olduğu okur notlarıyla ise dönemin dilsel, toplumsal, dini ve ekonomik dinamiklerini yansıtan bir kültür nesnesi olarak değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The 13th and 14th centuries marked the golden age of Islamic painting. Baghdad, Mosul, and Damascus stood out as major centers for the production of numerous illustrated literary and scientific manuscripts. Among the most frequently illustrated Arabic works of this period is al-Harīrī's Maqāmāt, which survives in eleven known illustrated copies dating to this era. This thesis focuses on both the iconographic and contextual analysis of all fifty-six illustrations found in the Istanbul copy of the Maqāmāt, and aims to trace the usage history of the manuscript through various marginal and interlinear reader's notes. The study begins by identifying the current holdings of al-Harīrī's Maqāmāt in libraries across Turkey and the world. It then proceeds to a comparative analysis between the Süleymaniye copy and other accessible illustrated copies—primarily the Schefer and St. Petersburg manuscripts—focusing on illustrations that interpret similar narrative themes. The legible reader's notes found in the Istanbul manuscript are thematically classified, with the aim of revealing the motivations and interpretive tendencies of its reader(s). In doing so, this thesis diverges from previous scholarship by tracing both the historical and geographical trajectory of Maqāmāt production and the reading practices of a reader of an illustrated manuscript. The findings of the study demonstrate that the fame of al-Harīrī's Maqāmāt extended far beyond the region in which it was produced, reaching as far as East Asia and the Western Islamic world. Moreover, the illustrations in the Istanbul manuscript, while generally faithful to the narrative, often provide subjective visual reinterpretations that go beyond mere representation. Additionally, the reader's notes offer valuable insight into the reading culture of the time, reflecting the linguistic, social, religious, and economic dynamics of the manuscript's context. Consequently, this manuscript is evaluated not merely as a completed visual product, but as a cultural artifact that has been reinterpreted, transformed, and recontextualized both through its illustrations and the interpretive practices of its readers.
Benzer Tezler
- Mem û zîneke bı hewramî (Tekst-vekolîn)
Hewramġce bġr mem û zîn (Metġn-tenkġd)
CUMHUR ÖLMEZ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2018
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SHAHAB VALI
- Mevlana Müze Müdürlüğü / İhtisas Kütüphanesine ait bir el yazmasının konservasyonu
Conservation of a manuscript from Mevlana Museum Directorate / Specialization Library
MUHAMMED VEYSEL YILDIZ
- Bizans Dönemine ait 14. yüzyıl el yazmasının değerlendirilmesi (Oxford Universty, Bodleian Library, MS. Gr. Th. F 1)
Evaluation of 14th century manuscript of the Byzantine Period (Oxford Universty, Bodleian Library, MS. Gr. Th. F 1)
SABAH SAHİLLİ
- تفسير القرآن العظيم لشمس الدين محمَّد المصري الشافعيلسور: فُصِّلت والشُّورى والزُّخرف دراسةً وتحقيقاً
Şemsüddin Muhammed el-Mısrî eş-Şafii'nin Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azîm adlı eseri üzerine tahkik ve incelenmesi (Fussilet Suresinin başından Zuhruf Suresinin sonuna kadar
MOHAMMED KHALEEL HUSSEİN HUSSEIN
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL KILIÇ
- Eski uygurca tantrik bir metin: Kāyacakra Sādhana
A tantric text of the old Uighur: Kāyacakra Sādhana
OKTAY DERE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURDAN BESLİ
PROF. DR. FERRUH AĞCA